Нары?ты? экономика негіздері п?ні
Саба?ты? та?ырыбы: К?сіпкерлікті? м?ні мен мазм?ны
Саба?ты? ма?саты:
1. Білімдік м?ні: Студенттерге к?сіпкерлік туралы ке?інен т?сінік беру, білімдерін ?олдану біліктілігі мен толы?тыру да?дыларын ?алыптастыру.
2.Т?рбиелік м?ні: Студенттерді на?тылы??а, ізгілік пен парасаттылы??а
т?рбиелеу.
3.Дамытушылы? м?ні: Студенттерді? к?сіби с?йлеу тілін дамыту,
ой-?рісін ке?ейту.
П?н аралы? байланыс: ???ы?, тарих
Саба?ты? т?рі: жа?а саба?.
?діс-т?сілдері: Баяндау, с?ра?-жауап, талдау, жина?тау
Саба? барысы: 1. ?йымдастыру: 1. Студенттермен амандасу.
2. Студенттерді т?гендеу.
3. Жа?а саба?:
Нары?ты? ?атынастар к?пдеген адамдарды? «?з ісіне» деген таби?и ?мтылуды тудырып
?здеріні? меншіктерін артыра т?седі. Е? соны?да б?л ?ызметті? ерекше т?рі- к?сіпкерлікті? пайда болуына ?кеп со?ады.
Оны? к?мегімен адмдар т?уекелге бел буып, м?лікті жауапкершілікті са?тай отырып, пайда табу жолын к?здейді. К?сіпкерлікті шы?армашылы? к?ш-жігерді ж?зеге асыру?а, экономикалы? ж?не ?йымдастыру ісіне тап?ырлы??а, жанашылы??а байланысты. К?сіпкерлікті жа?а т?р?ыдан т?сіндіргенде мынадай екі жа?дай?а: біріншіден, коммерциялы? ба?ыт-ба?дар?а, т?уекелге бел буушылы? пен дертікке, баста?а?ан ісін ая?ына дейін жеткізуге, кездескен кедергілерді жене білуге; екіншіден, экономикада, ?йымдастыру ісінде тап?ырлы? пен жа?ашылды? таныту?а, ?ылыми-техникалык прогреске жетуге тікелей ?атысты.К?сіпкер ?абылдан?ан за??а ?айшы келмейтін ?ызметтін ?андай да болмасын т?рімен айналыса алады. Олар: шаруашылы?-?ндірістік, сауда-к?терме сату, жа?артпашылы?, к?рсетілетін концултациялы? ж?не комерциялы? делдалды?, сол сия?ты ??нды ?а?аздар операциялар.
?аза?станРеспубликасында к?сіпкерлік ?ызметті? субъектілері мыналар бола алады:
- ?аза?станны? азаматтары;
- Шетел мемлекетіні? азаматтары;
- Адамдарды? бірігуі (к?сіпкерлер ?жымы).
К?сіпкерді? м?ртебесі за?ды ж?не занды т?л?алар мемлекеттік тіркеуден ?ткеннен кейін к?шіне енеді.
???ы?ы, міндеті, жауапкершілігі ж?не к?сіпкерлердін кепілдіктері ?лтты? зандармен реттеледі. Мысалы, ?аза?стан Республикасыны? реттелетіндер:
- К?сіпкерлік ?ызметпен айналысу???ы?ы, к?сіпорындар ??ру ж?не олар ?шін ?ажетті м?ліктер сатып алу;
- Барлы? субъектілерді? рыногта?ы материалды?, е?бек, а?парат ж?не таби?и ресурстар?а ?ол жеткізуді? тедік ???ы?ы;
- Меншік т?рлеріне ж?не ?йымдастыру-???ы?ты? формасына ?арамастан к?сіп орын ?ызметіні? тендік жа?дайы;
- К?сіпкерлерді? м?ліктерінен за?сыз айыруды ?ор?ау;
- К?сіпкерлік саласында?ы бекітілген шегінді еркін тандау;
- Нары?ты? манополия жа?дайында к?сіпкерлер мен кейбір тауар ?ндірушілерді? б?секеге сел?ос ?арауына жол бермеу.
К?сіпкерлікті? экономикалы? формада?ы ?ызметіне т?мен беру ?згешілігі, к?сіпкер барлы? ж?мыстарды ?ол?а алады, ал т?тынушы о?ан б?гіннен бастап а?ша т?леуге дайын.
К?сіпкер тауарлар ?ндіреді, содан со? оларды сатады. Осы?ан орай, к?сіпкерлік ?ндірістік, коммерцйялы? ж?не оржылы? болып б?лінеді. Осыларды? ?рбір формасы ?зіне ерекшелігі, ?згешілігі, демек ?зіндік технологиясы болады.
?ндірістік к?сіпкерлікке-т?тынушыларды? кейінен сатып алуына тиісті ?нім ?ндіру, ж?мыстар ж?ргізу ж?не ?ызмет к?рсету, жинау, ?ндеу ж?не а?парат беру, рухани ??ндылы? жасау та?ы та?ылар?а ба?ыттал?ан ?ызметтер жатады.
?ндірістік к?сіпкерлікті? м?делік ?рісі ед?уір т?рліше ж?не оны іске асыру ?шін ?аржылы? ж?не материалды? ресурстар, ал кейде олар к?п м?лшерде ?ажет болады. ?ндірістік к?сіпкерлік ?ызметіні? н?тежесі мол ?нім ?ндіру ж?не оны сату м?мкіндігі болып табылады. Комерциялы? к?сіпкерлікке – ?ызмет т?рін сипаттайтын, оны? мазм?ны? м?ні? аны?тайтын тауар-а?ша ?атынастары, тауар-айырбастау операциялары жатады. М?ны? ?ндірістік к?сіпкерліктен айырмашылы?ы - м?нда ?нім ?ндіруге – байланысты ?ндірістік ресурстарды ?амтамасыз ету ?ажеттілігі тумайды. Технологияны? бастап?ы сатысы ретінде, не сатып алу, нені ?айта сату ж?не?ай жерде екені? та?дай білу ?ажет. Б?л м?селелерді іске асыру, е? алдымен тауар ба?асыны? ?ткізу ба?асы жа?дайында к?терме сатып алу ба?асы елеулі жо?ары болуы керек екеніне с?йену ?ажет.
?аржылы? к?сіпкерлік – комерцйялы? к?сіпкерлікті? бір т?рі, солай бол?анды?тан оны? сатып алу, сату объектісі айры?шылы?ы – тауар болып есесптеледі: а?шалар, валюта, ??нды ?а?аздар (акциялар, облигациялар, вексельдер, кепілдіктер ж?не т.б), я?ни бірдей а?шаларды сату тікелей немесе жанама формада м?ргізіледі. Солай бол?анды?тан ?аржылы? к?сіпкерлік – б?л комерцияны? бір т?рі, онда ?аржылы? к?сіпкеріні? технологиялы? м?мілесі комерциялы? технология м?мілесімен ??сас болады, айырмасы тек тауар-?аржы актифті болып саналады.
К?сіпкерлік, жо?арыда айтыл?андай, к?сіпорынны? экономикалы? дамуыны? ма?ызды факторы. Сонымен бірге ?лтты? экономиканы одан ?рі дамыту?а да аса басты ы?пал етеді. Сон?ысын мына жа?даймен т?сіндіріге болады:к?сіпкерлік ?зіні? м?нін жеке т?сіну негізінде (?рбір азаматты? ?зінін? материалды? жа?дайын одан ?рі жа?сарту?а талаптануы) ша?ын ж?не орта бизнесті дамыту формасы ар?ылы жалпы тудырады.
Ша?ын к?сіпорынны? ел экономикасында?ы р?лі аса ?лкен. Бізді? республикада?ы ша?ын к?сіпкерлікті? ?лесі кезде 90%-ке жетеді.
2000 жылды? 1 ?антарында?ы м?лімет бойынша республикада?ы 372 мы?ан астам ша?ын к?сіпкерлік ж?мыстары ?амтыл?андарды? саны – 1,4 ммлн. адамды ??рады.
5. Ба?алау: О?ушыларды білім де?гейіне ?арай ба?алау.
6. Уйге тапсырма:
1.конспектімен ж?мыс
2.Кесте жаса?тау
