Просмотр содержимого документа
«Ашық сабақ Тақырыбы: Киіз үй»
Тақырыбы: Киіз үй.
Мақсаты:
І. Оқушылапға киіз үйдің жасау – жабдықтары және құрылысымен таныстыру.
ІІ.Қазақ халқының тұрмысы мен мәдениеті мен таныстыру.
ІІІ.киіз үй туралы оқушыларөз білімдерін жинақтап бейнелейді.
Көрнекіліктер: Киіз үй суреті, сөзжұмбақ, ақ қағаз , мақал-мәтел, тағы басқа.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
ІІІ. Бағалау.
Балалар біз сабағымызды жұмбақты шешу, тор көзді толтыру арқылы ашамыз.
Тігінен.
1. Мал баққан көшпелі халықтардың қысы – жазы отыратын өте қолайлы төзімді бспанас?
Көлденеңінен.
1. Киіз үйді құру үшін ең алдымен нені жаяды?
2. Жеті қазынның бірі?
3. Тұғырда отыратын құс?
4. Киіз үйдің уық көшкісінің үстіне жабатын не?
5. Шаңырқтың төбесіне жабатын зат?
6. Туырдықтың басында қандай ою – өрнек бар?
Көшпелі қазақ халқында мал шаруашылығы тек оның турмыс-тіршілігінде ғана емес,рухани мәдениетінде көшпелі із қалдырды. Көшіп қонуға ыңғайлы киіз үйдің жасау жабдықтары негізінен мал жүнінен, терісінен, сүйегінен жасалған. Қазақтың киіз үйі мынадай киізден жасалған жабдықтардан, яғни киіз үйді жерден бастап уықтарға дейін жабатын туырлықтан , уықтан шаңырақққа дейін жабылатын үзіктен, шаңырақты жабатын түндіктен тұрады. Киізді өрнекті туырлық баулар арқылы керегелерге байлаған.
Киіз үй ішіне енген адмның назары бірден бас басқұрға түседі. Басқұр түрлі түсті әсем өрнектермен өрнектеліп, киіз үйдің шаңырағын орап тұрады.
Киіз үйдің құрылысы бірнеше бөліктерден құралады.
Киіз үй кереге, уық, шаңырық, сықырлауық, табалдырық, маңдайша, таяныш сияқты негізгі бөліктерден тұрады. Ал керегенің өзінің көптеген атаулары бар: керегенің қанаты (төрт, бес, алты, сезіг, тоғыз, он, он екі қанат), керегенің басы, қасы, көзі. Сағанағы, аяғы, иегі, көгі. Сол сияқты шаңырақтың , уықтың әр бөліктерінң көптеген атаулары болады.Бұларды киіз үйдің сүйегі дейді.
Үйдің сүйегін сәмбі талдан жасайды. Халық сәмбі талын сыр талы, қайыр талы, боз тал деп те атайды. Үйдің сүйегін жасайтын шеңберді «үйші» дейді. Киіз үйді сыртқы көрінісіне, сәулеті мен көлеміне қарай ақ үй, боз үй, қоңыр үй т.б. аттармен атайды.
Киіз үйдің бұлай аталуы оның сыртынан жабатын киізге тікелей байланысты. Мұндай жапқышты халықта «туырлық» дейді. Туырлықты киіз үй сүйегіне лайықтап құрастырып дайындайды.
Киіз үйдің туырлығы бірыңғай ақ қойдың жүнінен басылған киізден жасалса, жабылса, «қоңыр үй» боз жүннен басылған киізбен жабылса, «боз үй» деп атап кеткен.
басқұр
Топтастыру.
Олай болса балалар бәріміз «киіз үй» суретін сызамыз.
Жұмбақ
Жүз мүйізі бар,
Үстінде киізі бар
(киіз үй)
Ұқсайды шеңберге,
Қабырғасы жиылып, керіледі.
Жиһазы мол, кең бөлме,
Төбесінен жұлдыздар көрінеді.
(киіз үй)
Бар екен бір айдаһар білесіңбе?
Жаны жоқ қималдарға денесінде.
Ішінде сүйектері бақша-бақша
Жарқырар жалғыз көзі төбесінде
(киіз үй)
Білетінім Үйренгенім Үйренгім келеді
1.Киіз үй 1.бақан сықырлауық
2.Шаңырақ 2.үзік, туырлық босаға
3.уық 3.түндік күлдіреуіш
4. есік әкел бау,
сәмбі
басқұр
Үйге: 78 бет. Киізден ойып жасалатын сырмақ.
Қортындылау:
Мақал-мәтелдер
Ердің жақсы болу ы нағашыдан,
Үйдің жақсы болуы ағашынан.
Тест.
1.Киіз үйдің сүйегі қандай ағаштан жасалады?
А) шыршадан
Б) теректен
В) сәмбі талдан
2. шаңырақтың ортасындағы айқастыр жасаоған ағаштары қалай аталады?
А) шабақтары
Б) тіреуіштер
В ) күлдіркіші
3.Сандық, кебеже, асадалдың бір-бірімен ұқсастықтары барма№