?аза?с?улет ?нері – ?имараттарды, ??рылыстар мен ескерткіштер кешендерін жобалау, салу, олар?а уа?ыт талабына сай эстетиклы? к?ркемдік сипат беру ?неріні? ?лтты? саласы. Материалды? игілікті жасауды? басты саласы ретінде ?аза? архитектурасы ?о?амны? ?ндірістік-экономика дамуына, ?ылым ж?не техника жетістіктерімен жара?тануына, оны жасаушыларды? д?ниетанымды?-эстет. тал?амына ты?ыз байланысты жа?дайда ?ркендейді. ?аза?станаума?ында?ыжекелегенайма?тарды, оны?ішіндеО?т?стік?аза?стан??ірінадамдаршелл-ашельд?уірінде (ертепалеолиткезе?і) ?оныстанабастады. Ашель-мустьекезе?інде?оныстануаума?ыайтарлы?тайке?ейді. ?аза?станжерінде??рылыс салу жо?ары палеолит д?уіріндепайдаболды. ?аратауда?ы, Баянауылда?ы, ?лытауда?ы, Ма??ыстауда?ы??гірлер мен адамт?ра?тарыша?ынтоптарболып?мірс?рген, бірігіпе?бекеткенал?аш?ы?ауымды???рылыстара?шыларды?, кейінірекертедегірулы??ауымдарды??р?анадамдарды?тіршілікжайынсипаттайды.С?нді ?олданбалы ?нер орта?асырларды? дамы?ан кезінде пайда бол?ан.Орта?асырларда с?улет ??рылысы жа?сы дамыды.М?ндай ??рылыс ?неріні? дамуына ислам дініні? ны?ая бастауы себеп болды.?аза?станны? аума?ында орта?асырларда салын?ан ?зіні? ал?аш?ы н?с?асын осы к?нге дейін са?тап келген к?птеген кесенелер бар.Бабаджа-?атын,Айша-бибі кесенелері олар Жамбыл ?аласыны? батыс жа?ында 18 км.жерде орналас?ан
Р/с
Кесене аты
Кесене ?ай жерде орналас?ан
Кесене туралы м?ліметтер
1
?ожа Ахмет Йасауи кесенесі. ?ожа Ахмет Йасауи XII ?асырда ?мір с?рген ?лы а?ын.
О?т?стік ?аза?стан облысы Т?ркістан ?аласы.
?мір Темір б?йры?ымен XIV?асырды? со?ында т?р?ызыл?ан ?имарат. Ені 46,5 м, ?зынды?ы 65 м, биіктігі 401 м. Онда ?рт?рлі ма?сат?а арнал?ан 35 б?лме бар.
О?т?стік ?аза?стан облысы Тараз ?аласынан 18 ша?ырым жерде орналас?ан.
XI- XII – ?асырларда салын?ан ?арахан мемлекетіні? с?улет ?неріні? туындысы. Т?бесі ?сем ою — ?рнектермен к?мбезделіп безендірілген.
3
Жошы хан кесенесі. Жошы (1187 – 1227) –Шы??ыс ханны? ?лкен ?лы, Алтын Орданы? негізін салушы.
Жез?аз?ан ?аласынан 40 ша?ырымдай жерде Ке?гір ?зеніні? жа?асында орналас?ан.
XIII – ?асырда салын?ан к?мбез к?йдірілген кірпіштен ?алан?ан.
4
Алаша хан кесенесі. ?аза?ты? ал?аш?ы ханы – Алаша хан?а арнал?ан.
?аза? ханды?ыны? астанасы ?лытауда орналас?ан.
А?ыз бойынша б?л ??рылысты ?асымхан сал?ыз?ан. Б?л ?аза? хал?ыны? ынтыма?ы мен бірлігін мемлекеттілігі мен тарихын ?лемге ?йгілейтін ескерткіш.
Б?лардан бас?а ?аза? жерінде орта ?асырлардан са?тал?ан. Сырлытам кесенесі, Ая??амыр, А?с?мбе к?мбезі Бабаджа ?атын кесенесі, т.б ескерткіштері бар. Сонымен Т?ркістан, Отырар, Тараз ?алаларында?ы Шы?ыс моншалары ерекше ?лгімен салын?ан. ?кінішке орай орта?асырлар ескерткіштерді? к?бі ??ла?ан, ?азір орны ?ана бар.
?орытынды:Орта?асырларда ?аза?стан жерінде бір?атапр кесенелер салына бастады.Соларды? ішінде ?зіні? ал?аш?ы н?с?асын осы к?нге дейін са?та?андары да бар.Сонымен ?оса ?аза?стан аума?ында моншалар да салына бастады.Тараз,Отырар ?аласында шы?ыс моншалары салынды.
Саба?ты бекіту:
С?улет ?нері дегеніміз не?
?аза?станда ірі ?имаратты? ??рылыстары ?ай кезде бой к?тере бастады?О?ан ?андай жа?дайлар ы?пал етті?
Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба? "Архитектуралы? ескерткіштер" »
Сабақтың тақырыбы: §38 Архитектуралық ескерткіштер
Сабақтың мақсаты:
1/білімділік:Оқушыларға жалпы сәулет өнері жайлы мәлімет беру
2/дамытушылық:сәулет өзнері туындыларынан нақты мысалдар келтіре отырып оқушылардың танымдық қабілетін арттыру
3/тәрбиелік:сәулет өнеріне деген сүйіспеншілігін арттыру
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: түсіндіру
Сабақтың көрнекілігі: суреттер,слайд,кесте
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқу құралын тексеріп түгелдеу
Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
1/Қазақ халқының материалдық мәдениетіне нелер жатады?
2/Қазақтардың баспанасы?
3/Киіз үйдің қасиеттері,түрлері?
4/Үй жиһаздарына нелер жатады?
Жаңа сабақтың жоспары:
1/Ежелгі құрылыстар
2/Орта ғасырлардағы сәулет ескерткіштері
Домбауыл кешені. 8 - 9 ғасыр
Қазақ сәулет өнері – ғимараттарды, құрылыстар мен ескерткіштер кешендерін жобалау, салу, оларға уақыт талабына сай эстетиклық көркемдік сипат беру өнерінің ұлттық саласы. Материалдық игілікті жасаудың басты саласы ретінде Қазақ архитектурасы қоғамның өндірістік-экономика дамуына, ғылым және техника жетістіктерімен жарақтануына, оны жасаушылардың дүниетанымдық-эстет. талғамына тығыз байланысты жағдайда өркендейді. Қазақстан аумағындағы жекелеген аймақтарды, оның ішінде Оңтүстік Қазақстан өңірін адамдар шелл-ашель дәуірінде (ерте палеолит кезеңі) қоныстана бастады. Ашель-мустье кезеңінде қоныстану аумағы айтарлықтай кеңейді. Қазақстан жерінде құрылыс салу жоғары палеолит дәуірінде пайда болды. Қаратаудағы, Баянауылдағы, Ұлытаудағы, Маңғыстаудағы үңгірлер мен адам тұрақтары шағын топтар болып өмір сүрген, бірігіп еңбек еткен алғашқы қауымдық құрылыстар аңшылардың, кейінірек ертедегі рулық қауымдарды құрған адамдардың тіршілік жайын сипаттайды.Сәнді қолданбалы өнер ортағасырлардың дамыған кезінде пайда болған.Ортағасырларда сәулет құрылысы жақсы дамыды.Мұндай құрылыс өнерінің дамуына ислам дінінің нығая бастауы себеп болды.Қазақстанның аумағында ортағасырларда салынған өзінің алғашқы нұсқасын осы күнге дейін сақтап келген көптеген кесенелер бар.Бабаджа-қатын,Айша-бибі кесенелері олар Жамбыл қаласының батыс жағында 18 км.жерде орналасқан
Р/с
Кесене аты
Кесене қай жерде орналасқан
Кесене туралы мәліметтер
1
Қожа Ахмет Йасауи кесенесі. Қожа Ахмет Йасауи XII ғасырда өмір сүрген ұлы ақын.
Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан қаласы.
Әмір Темір бұйрығымен XIVғасырдың соңында тұрғызылған ғимарат. Ені 46,5 м, ұзындығы 65 м, биіктігі 401 м. Онда әртүрлі мақсатқа арналған 35 бөлме бар.
Оңтүстік Қазақстан облысы Тараз қаласынан 18 шақырым жерде орналасқан.
XI- XII – ғасырларда салынған Қарахан мемлекетінің сәулет өнерінің туындысы. Төбесі Әсем ою — өрнектермен күмбезделіп безендірілген.
3
Жошы хан кесенесі. Жошы (1187 – 1227) –Шыңғыс ханның үлкен ұлы, Алтын Орданың негізін салушы.
Жезқазған қаласынан 40 шақырымдай жерде Кеңгір өзенінің жағасында орналасқан.
XIII – ғасырда салынған күмбез күйдірілген кірпіштен қаланған.
4
Алаша хан кесенесі. Қазақтың алғашқы ханы – Алаша ханға арналған.
Қазақ хандығының астанасы Ұлытауда орналасқан.
Аңыз бойынша бұл құрылысты Қасымхан салғызған. Бұл қазақ халқының ынтымағы мен бірлігін мемлекеттілігі мен тарихын әлемге әйгілейтін ескерткіш.
Бұлардан басқа қазақ жерінде орта ғасырлардан сақталған. Сырлытам кесенесі, Аяққамыр, Ақсүмбе күмбезі Бабаджа қатын кесенесі, т.б ескерткіштері бар. Сонымен Түркістан, Отырар, Тараз қалаларындағы Шығыс моншалары ерекше үлгімен салынған. Өкінішке орай ортағасырлар ескерткіштердің көбі құлаған, қазір орны ғана бар.
Қорытынды:Ортағасырларда Қазақстан жерінде бірқатапр кесенелер салына бастады.Солардың ішінде өзінің алғашқы нұсқасын осы күнге дейін сақтағандары да бар.Сонымен қоса Қазақстан аумағында моншалар да салына бастады.Тараз,Отырар қаласында шығыс моншалары салынды.
Сабақты бекіту:
Сәулет өнері дегеніміз не?
Қазақстанда ірі ғимараттық құрылыстары қай кезде бой көтере бастады?Оған қандай жағдайлар ықпал етті?
Х-ХІІ ғасырлардағы сәулет құрылыстарының VI-IX ғасырлармен салыстырғанда қандай артықшылықтары болды?
Бағалау:
Үйге тапсырма:§38 Архитектуралық ескерткіштер тақырыбына дайындалу.
