Темір мемлекеті

Темір мемлекеті

Орта ?асырларда?ы ?аза?стан тарихы 31- саба?
Саба?ты? та?ырыбы: ?мір Темір мемлекеті. 7а – 26.12.15 ж
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: XIV ?. ?мір с?рген ?олбасшы, мемлекет ?айраткері ?мір Темірді? ??р?ан мемлекеті, жоры?тарын, ал?ышарттары, себептері, ма?саты, жоры?тарыны? барысы ж?не же?ілу себептерімен таныстыра отырып, ?мір Темірді? ?аза?стан жеріне тигізген ы?палын ашып к?рсету.
Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін ?немі жетілдіру ма?сатында жа?а саба?ты? мазм?нын дамыта отырып, тарихи о?и?аларды, фактілерді салыстырып, талдау?а ?йрету, білім алу?а ??штарлы?ын дамыту.
Т?рбиелік: О?ушыларды? ту?ан жерге деген с?йіспеншілігін арттыру, ?лтты? ?асиеттерді ?лгі ете отырып, ерлікке, батылды??а т?рбиелеу.
Саба?ты? типі: Шы?армашылы? ізденіс саба?
Саба?ты? ?дісі: «Ой ?оз?ау»
К?рнекілігі: ?аза?стан картасы, ?лестірмелі бетше, суреттер.
Саба?ты? барысы: І ?йымдастыру: О?ушыларды топ?а б?лу.
ІІ. ?й тапсырмасы: «Ой ?оз?ау»
1. 1365 ж.22 маусымда Ілияс-?ожа мен ?мір-Темір арасында?ы шешуші шай?ас ?алай аталады? «Батпа? шай?асы»
2. 2. Мо?олстанны? ал?аш?ы ханы? То?ылы? - Темір
3. Мо?олстан ханы Есен-б??аны? билік ж?ргізген жылдары? 1433-1462 ж.
4. Мо?олстан ханды?ы кімні? т?сында ыдырай бастады? Ж?ніс ханны? немересі Абд ар-рашид
5. Мо?олстанны? ??рылуында дулат тайпасыны? ?кілдері неге басты р?л ат?арды?
М. Хайдарды? жазуы бойынша, Ша?атай хан ?з мемлекетін ?лестерге б?лгенде ?зіне адал ?ызмет еткен дулат ?мірі Поладшы?а Ма?лай – С?бе жерін берген. Осы аума?ты билеген дулат тайпасыны? ?кілдері Мо?олстан ханды?ыны? ??рылуына да белсене ат салысады. Поладшы ?мір Мо?олстанды Маураннахрдан біржола б?ліп алып, т?уелсіз жеке ханды? ??ру?а бар к?шін салады.
6. Мо?олстан мемлекеті ?ай ?лысты? орнына ??рылды? Ша?атай
ІІІ. Жа?а саба?:
1.Топтастыру
?мір Темір – мон?олды? т?ркіленген барлас тайпасынан шы??ан Тара?ай бекті? баласы. Анасы Т?кине. 1336-1405 жылдар арлы?ында ?мір с?рген. 1370 жылы М?уереннахрды басып алып, 1405 жыл?а дейін 35 жыл билік ??р?ан. Шай?астарды? бірінде Темірді? екі сауса?ы кесіліп бір ая?ы жаншылады. Ая?ы ?мір бойы сыр?ырап ауырып а?са? болып ?ал?ан. Ол Темирлан (д?рысы Темирленг, «ленг» парсыша-а?са?) А?са? Темір атанады. А?са? Темір ?зі билік ??р?ан жылдары А? Орда, Алтын Орда, Мо?олстан?а ?арсы бірнеше жоры?тар ?йымдастырды. А?са? Темірді? ал?аш?ы бас?ыншылы? жоры?тары А? Ордадан басталады.
А? Орда?а жоры?тары
А? Орда То?тамыс 1374-1375 ж. Сауран, 1376 ж.
Сы?ана?,1377 ж. Сауран,
То?тамыс хан ?мір Темір
А? Орда мен 1391 ж. 18 маусымда ??ндызша
Алтын Орданы 1395 ж. Кавказ, Терек ?зені басып алады
?мір Темірді? Алтын Орданы жаулап алуы
Мо?остан?а жоры?ы 1371-1372 ж. 1371-1390 жыл?а дейін 10 ша?ты рет
жоры? жаса?ан.
IV.“Шы?армашылы? – ?ылым?а бастау” (О?ушылар шы?армашылы? ж?мыстарын ?ор?айды)

V. “Ой тол?аныс”
Хронологиялы? кестемен ж?мыс
Уа?ыты Бол?ан о?и?алар
1370ж Мауранахарды басып алды. Содан 35 жыл бойы жеке дара билік ж?ргізеді.
1376ж ?р?с ханны? ?лы М?лік о?ланны? 10 мы? ?скерін тал?андайды.
1391ж 200 мы? ?скермен То?тамыс?а ?арсы жоры??а аттанады.
1384-1391ж Алтын Орда мен Мо?олстан?а бірнеше рет жоры? жасап, Мо?олстанны?
т?кпір – т?кпіріне 120 мы? ?скер аттандырады.
1376ж Мо?олстанны? ата?ты ?олбасшысы ?амар-аддинді тал?андау ?шін 30 мы? адамды? ?скер аттандырады.

ІІ-топ: ?мір Темір жоры?тарыны? ?аза? жеріне тигізген зардаптары

ІІІ-топ: Т?л?аны таны: Шы??ыс хан.

VІ.Пікірлер то?ысы (?р топ ?з ойларын орта?а салып, бір шешімге келеді.)
І топ тапсырмасы:
1.?мір – Темір ?те ?атал ж?не варварлы? ?дістермен ж?ргізген жоры?тарын А? Орда мен Мо?олостаннан бастады?
2. 1404 – 1405жж. ?ысында ?мір – Темір жер ?айыс?ан ?скерін ?ытай?а аттандырды?

3.?мір – Темір ислам дініндегі халы?тарды? рухани бірт?тасты?ын к?рсетіп, Азия империясы туралы т?сінік беру ?шін «Ахмед Йасауи» кесенесін салдырды?
4.?мір – Темір Шы??ыс ханны? ?рпа?ы? Тара?айбекті?
ІІ топ тапсырмасы:
1.Мауреннахр – ол ?мудария мен Каспий те?ізі аралы?ы? Сырдария
2. ?мір – Темір Орта Азияда 1370 – 1405жж. билік етті?
3. ?мір – Темір мен То?тамыс арасында?ы шешуші шай?ас 1495 жылы болды? 1395ж.
4. ?мір – Темір мемлекетіні? астанасы ?ара?орым? Самар?ан
ІІІ топ тапсырмасы:
1.?мір – Темірді? анасы Т?кине?
2. 1390 жылы Мо?олстан Темірге толы? т?уелділікке ?тті?
3. ?мір – Темір 45 жыл бойы жеке – дара билік ж?ргізді? 35 жыл
4. ?мір – Темір Мо?олстан?а 1371 – 1390 жыл?а дейін 20 ша?ты жоры? жасады? 10 рет

VІІ. “?ызы?ушылы?ын ояту”

І топ О?и?аларды с?йкестендіру

1. ?мір Темір мон?олдарды? т?ркіленген тайпасынан шы??ан кімні? ?лы 1.?амар ад-дин
?мір Темірді? М?уреннахрда?ы билігі ?ашан басталды
2. То?тамыс

3. То?тамысты же?ген А? Орданы? ханы ?рыс ханны? ?лкен ?лы кім Тара?ай бек
4. ?мір Темірді? ?олдауымен Сауранда та??а отыр?ан кім 4. То?та?ия
5. ?мір Темірге ?арсы со?ыс?ан мо?олстанны? ата?ты ?олбасшысы 5. 1370 жыл

ІІ топ ?алаларды с?йкестендіру
Мауараннахр Алмалы?
Алтын Орда Сы?ана?
А? Орда Сарай – Бату
Мо?олстан Самар?ан
ІІІ топ Картамен ж?мыс
VІІІ. ?орытындылау: Тест
1. Мауреннахр ?ай жерлерді алып жатты?
а) ?мудария мен Сырдарияны? аралы?ы;
б) Еділ мен Жайы?ты? аралы?ы;
с) Жайы? пен Бал?аш аралы?ы
2.А?са? Темір ?ай жылдары ?мір с?рді?
а) 1370 – 1405 ж б) 1336 – 1405 ж с) 1345 – 1405 ж
3. А?са? Темір мемлекетіні? астанасы?
а) ?ара?орым б) Сарайшы? с) Самар?ан
4. А?са? Темір ?ай жылдары билік ??рды?
а) 1370 – 1405 ж б) 1370 – 1410 ж с) 1370 – 1415 ж
5. ?мір-Темір ал?аш?ы Мо?олстан?а ?скерін ?ай жылы аттандырды?
а) 1371 – 1372 ж б) 1381 – 1382 ж с) 1390 – 1391 ж
6.1377 ж. ?р?с ханны? ?лы Темір-М?лікпен бол?ан шай?аста То?тамыс же?іліс табады? а) Сы?ана? б) Сауран с) Отырар
7. Мо?олстан Темірге толы? т?уелдігін ?ашан мойындады?
а) 1371ж б) 1380ж с) 1390ж
8. 1404 – 1405 жж. ?мір-Темір жер ?айыс?ан ?олын ?айда аттандырды?
а) ?ытай?а; б) Алтын Орда?а; с) Мо?олстан?а;
9. ?мір-Темір империясыны? ??рамында ?анша мемлекет болды?
а) 35; б) 37; с) 27;
10. ?мір-Темір ?айда ?айтыс болды?
а) Самар?анда б) Т?ркістанда с) Отырарда
1 – А. 2 – Б. 3 – С. 4 – А. 5 – А. 6 – Б. 7 – С. 8 – А. 9 – С. 10 – С.
ІХ.Ба?алау:
Х.?йге тапсырма: §25 О?у. І – топ: Эссе жазу “?мір Темір”;
ІІ – топ: ?мір Темір жоры?тарыны? ба?ыттарын карта?а т?сіру ;
ІІІ – топ: Бас?ыншылы? жоры?тары туралы ?осымша деректер;

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Темір мемлекеті»

Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы 31- сабақ

Сабақтың тақырыбы: Әмір Темір мемлекеті. 7а – 26.12.15 ж
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: XIV ғ. өмір сүрген қолбасшы, мемлекет қайраткері Әмір Темірдің құрған мемлекеті, жорықтарын, алғышарттары , себептері, мақсаты , жорықтарының барысы және жеңілу себептерімен таныстыра отырып, Әмір Темірдің Қазақстан жеріне тигізген ықпалын ашып көрсету.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін үнемі жетілдіру мақсатында жаңа сабақтың мазмұнын дамыта отырып, тарихи оқиғаларды , фактілерді салыстырып, талдауға үйрету, білім алуға құштарлығын дамыту.
Тәрбиелік: Оқушылардың туған жерге деген сүйіспеншілігін арттыру, ұлттық қасиеттерді үлгі ете отырып, ерлікке, батылдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Шығармашылық ізденіс сабақ
Сабақтың әдісі: «Ой қозғау»
Көрнекілігі: Қазақстан картасы, үлестірмелі бетше, суреттер.
Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру: Оқушыларды топқа бөлу.
ІІ. Үй тапсырмасы: «Ой қозғау»
1. 1365 ж.22 маусымда Ілияс-Қожа мен Әмір-Темір арасындағы шешуші шайқас қалай аталады? «Батпақ шайқасы»
2. 2. Моғолстанның алғашқы ханы? Тоғылық - Темір
3. Моғолстан ханы Есен-бұғаның билік жүргізген жылдары? 1433-1462 ж.
4. Моғолстан хандығы кімнің тұсында ыдырай бастады? Жүніс ханның немересі Абд ар-рашид
5. Моғолстанның құрылуында дулат тайпасының өкілдері неге басты рөл атқарды?
М. Хайдардың жазуы бойынша, Шағатай хан өз мемлекетін үлестерге бөлгенде өзіне адал қызмет еткен дулат әмірі Поладшыға Маңлай – Сүбе жерін берген. Осы аумақты билеген дулат тайпасының өкілдері Моғолстан хандығының құрылуына да белсене ат салысады. Поладшы әмір Моғолстанды Маураннахрдан біржола бөліп алып, тәуелсіз жеке хандық құруға бар күшін салады.
6. Моғолстан мемлекеті қай ұлыстың орнына құрылды? Шағатай
ІІІ. Жаңа сабақ:

1.Топтастыру
Әмір Темір – монғолдың түркіленген барлас тайпасынан шыққан Тарағай бектің баласы. Анасы Тәкине. 1336-1405 жылдар арлығында өмір сүрген. 1370 жылы Мәуереннахрды басып алып, 1405 жылға дейін 35 жыл билік құрған. Шайқастардың бірінде Темірдің екі саусағы кесіліп бір аяғы жаншылады. Аяғы өмір бойы сырқырап ауырып ақсақ болып қалған. Ол Темирлан (дұрысы Темирленг, «ленг» парсыша-ақсақ) Ақсақ Темір атанады. Ақсақ Темір өзі билік құрған жылдары Ақ Орда, Алтын Орда, Моғолстанға қарсы бірнеше жорықтар ұйымдастырды. Ақсақ Темірдің алғашқы басқыншылық жорықтары Ақ Ордадан басталады.
Ақ Ордаға жорықтары
Ақ Орда Тоқтамыс 1374-1375 ж. Сауран, 1376 ж.
Сығанақ,1377 ж. Сауран,
Тоқтамыс хан Әмір Темір
Ақ Орда мен 1391 ж. 18 маусымда Құндызша
Алтын Орданы 1395 ж. Кавказ, Терек өзені басып алады
Әмір Темірдің Алтын Орданы жаулап алуы
Моғостанға жорығы 1371-1372 ж. 1371-1390 жылға дейін 10 шақты рет
жорық жасаған.
IV .“Шығармашылық – ғылымға бастау” (Оқушылар шығармашылық жұмыстарын қорғайды)

V. “Ой толғаныс”
Хронологиялық кестемен жұмыс
Уақыты Болған оқиғалар
1370ж Мауранахарды басып алды. Содан 35 жыл бойы жеке дара билік жүргізеді.
1376ж Ұрұс ханның ұлы Мәлік оғланның 10 мың әскерін талқандайды.
1391ж 200 мың әскермен Тоқтамысқа қарсы жорыққа аттанады.
1384-1391ж Алтын Орда мен Моғолстанға бірнеше рет жорық жасап, Моғолстанның

түкпір – түкпіріне 120 мың әскер аттандырады.
1376ж Моғолстанның атақты қолбасшысы Қамар-аддинді талқандау үшін 30 мың адамдық әскер аттандырады.

ІІ-топ: Әмір Темір жорықтарының Қазақ жеріне тигізген зардаптары

ІІІ-топ: Тұлғаны таны: Шыңғыс хан.

VІ.Пікірлер тоғысы (әр топ өз ойларын ортаға салып, бір шешімге келеді.)
І топ тапсырмасы:
1.Әмір – Темір өте қатал және варварлық әдістермен жүргізген жорықтарын Ақ Орда мен Моғолостаннан бастады?
2. 1404 – 1405жж. қысында Әмір – Темір жер қайысқан әскерін Қытайға аттандырды?

3.Әмір – Темір ислам дініндегі халықтардың рухани біртұтастығын көрсетіп, Азия империясы туралы түсінік беру үшін «Ахмед Йасауи» кесенесін салдырды?
4.Әмір – Темір Шыңғыс ханның ұрпағы? Тарағайбектің
ІІ топ тапсырмасы:
1.Мауреннахр – ол Әмудария мен Каспий теңізі аралығы? Сырдария
2. Әмір – Темір Орта Азияда 1370 – 1405жж. билік етті?
3. Әмір – Темір мен Тоқтамыс арасындағы шешуші шайқас 1495 жылы болды? 1395ж.
4. Әмір – Темір мемлекетінің астанасы Қарақорым? Самарқан
ІІІ топ тапсырмасы:
1.Әмір – Темірдің анасы Тәкине?
2. 1390 жылы Моғолстан Темірге толық тәуелділікке өтті?
3. Әмір – Темір 45 жыл бойы жеке – дара билік жүргізді? 35 жыл
4. Әмір – Темір Моғолстанға 1371 – 1390 жылға дейін 20 шақты жорық жасады? 10 рет

VІІ. “Қызығушылығын ояту”

І топ Оқиғаларды сәйкестендіру

1. Әмір Темір монғолдардың түркіленген тайпасынан шыққан кімнің ұлы 1.Қамар ад-дин
Әмір Темірдің Мәуреннахрдағы билігі қашан басталды
2. Тоқтамыс

3. Тоқтамысты жеңген Ақ Орданың ханы Ұрыс ханның үлкен ұлы кім Тарағай бек
4. Әмір Темірдің қолдауымен Сауранда таққа отырған кім 4. Тоқтақия
5. Әмір Темірге қарсы соғысқан моғолстанның атақты қолбасшысы 5. 1370 жыл

ІІ топ Қалаларды сәйкестендіру
Мауараннахр Алмалық
Алтын Орда Сығанақ
Ақ Орда Сарай – Бату
Моғолстан Самарқан
ІІІ топ Картамен жұмыс
VІІІ. Қорытындылау: Тест
1. Мауреннахр қай жерлерді алып жатты?
а) Әмудария мен Сырдарияның аралығы;
б) Еділ мен Жайықтың аралығы;
с) Жайық пен Балқаш аралығы
2.Ақсақ Темір қай жылдары өмір сүрді?
а) 1370 – 1405 ж б) 1336 – 1405 ж с) 1345 – 1405 ж
3. Ақсақ Темір мемлекетінің астанасы?
а) Қарақорым б) Сарайшық с) Самарқан
4. Ақсақ Темір қай жылдары билік құрды?
а) 1370 – 1405 ж б) 1370 – 1410 ж с) 1370 – 1415 ж
5. Әмір-Темір алғашқы Моғолстанға әскерін қай жылы аттандырды?
а) 1371 – 1372 ж б) 1381 – 1382 ж с) 1390 – 1391 ж
6.1377 ж. Ұрұс ханның ұлы Темір-Мәлікпен болған шайқаста Тоқтамыс жеңіліс табады? а) Сығанақ б) Сауран с) Отырар
7. Моғолстан Темірге толық тәуелдігін қашан мойындады?
а) 1371ж б) 1380ж с) 1390ж
8. 1404 – 1405 жж. Әмір-Темір жер қайысқан қолын қайда аттандырды?
а) Қытайға; б) Алтын Ордаға; с) Моғолстанға;
9. Әмір-Темір империясының құрамында қанша мемлекет болды?
а) 35; б) 37; с) 27;
10. Әмір-Темір қайда қайтыс болды?
а) Самарқанда б) Түркістанда с) Отырарда
1 – А. 2 – Б. 3 – С. 4 – А. 5 – А. 6 – Б. 7 – С. 8 – А. 9 – С. 10 – С.
ІХ.Бағалау:
Х.Үйге тапсырма: §25 Оқу. І – топ: Эссе жазу “Әмір Темір”;
ІІ – топ: Әмір Темір жорықтарының бағыттарын картаға түсіру ;
ІІІ – топ: Басқыншылық жорықтары туралы қосымша деректер;