Саба?ты? та?ырыбы:?алижан Бекхожин «А?са? Темір мен а?ын». Тарихи деректермен ж?мыс
Саба?ты? ма?саты: білімділік – балладаны талдай отырып,?мір Темір сия?ты т?л?аны таныту, білімдерін арттырып, жан-жа?ты т?сінік беру;
дамытушылы?-о?ушыларды? с?з ??діреттілігіне назар аударуын ж?не еркін пікір білдіре білу ?абілеттерін дамыту;
т?рбиелік-тарихи деректерді ал?а тарта отырып, о?ушыларды шыншыл,саналы болу?а, батылды? пен то?там?а келе білуге т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: семинар-талдау, шы?армашылы? саба?.
Саба?ты? ?дісі: баяндау, т?сіндіру,с?ра?-жауап, ой ?оз?ау, салыстыру , кубизм, топтастыру.
Ж?ргізілетін ж?мыс т?рлері: кітаппен, д?птермен (энциклопедиялы? ) ж?мыс,с?здікпен ж?мыс.
К?рнекілігі:интерактивті та?та, авторды?, Темірді? портреті,карта, энциклопедиялы? деректер.
П?наралы? байланыс: тарих, география,?аза? тілі.
Саба?ты? барысы. І. ?йымдастыру.
Сыныпты? саба??а кірісуін ?ада?алау,тексеру.
Армысы?дар ?л-?ыздар,
?зірміз бе саба??а?
?дебиет –с?з ?нері,
Сай келейік талап?а.
Бар ма ?йден дайынды??
Тапсырма?ыз д?рыс па?
О?ымаса? уайым ?ып,
Ты?ылма?ыз ?уыс?а.
Ойымызды айтайы?.
Білімімізді бай?айы?,
Тексеруші ?стаздар,
?алсын бір с?т мар?айып.
ІІ.?й тапсырмасын тексеру.
Кубизм ?дісі. ( «А?са? Темір мен а?ын» балладасыны? сюжетін негіздейтін сауалдар. ?ай сан т?ссе, сол санны? с?ра?ына жауап алынады).
- Баллада дегеніміз не?
- Балладада ?ай жер туралы с?з болады?
- Хафиз а?ын А?са? Темірге ?андай ба?а берді?
- Темірді тізе б?ктіріп, ра?ымшылды??а алып келген не?
- Самар?анды м?с?пір жан кім ?шін сада?а етіп еді?
- Балладада А?са? Темірді? ?ай жерлерді? жаулап ал?анды?ы айтылады?
«Темірді тізе б?ктірген алып к?ш» (ой-тол?ау)
ІІІ. ?й тапсырмасын ?орыту.
Автор ?алижан Бекхожин
Кім ? ?андай? Не істеген?
Автор?а берілген ба?аны о?ытып талдау.
Біз ?шін аны?ы- ?алижан Бекхожинні? ?зі ?о?амды? ?мірді? талап тілегінен туып, о?ан жауап бере білген, уа?ыт сынынан ?ткен туындылары халы?ты? ?лмес ?азынасынан ?лде?ашан орын ал?ан, олар бізді? б?гінгі , ерте?гі рухани тіршілігімізді? салма?ты б?лігін ??райды.
(Серік ?ирабаев)
Ой ?оз?ау
А?са? Темір
Кім? ?андай? Не істеген?
?олбасшы ?а?арлы жер ж?зін билеген
Билеуші айбынды бастарын кесіп к?мбез жаса?ан
?мірші ?атыгез елдерді басып ал?ан,аяма?ан
Жи?ангер жауыз
І?. Жа?а саба?. Тарихи деректермен ж?мыс.
(Картадан Самар?ан, жалпы Темір ?улеті мемлекетін к?рсету, 14км2 млн.)
Энциклопедиялы? ж?мыс.
(О?ушылар А?са? Темір туралы ?здері іздеген тарихи деректерін айтады)
-А?са? Темір (1336-1405)-барлас тайпасынан шы??ан Тара?ай бекті? баласы.
-Д?ниеж?зін та?дай ?а??ызып, ?зіне ?арат?ан Темір «Орта Азияны? А?са? барысы» атан?ан.
-1370 ж. Самар?ан ?мірі Хусейінді же?іп, Мауереннахрды билеп алады.
-1405 ж. ?ытай?а жоры? кезіндеОтырарда ?айтыс бол?ан.С?йегі Самар?андаГ?р-?мір кесенесіне жерленген.
-27 мемлекетті басып алып, билік ж?ргізген.
-ХІ? ?.90ж.А?са? Темір мемлекеті Иран мен Ау?анстан,Кіші Азия,Еділ бойы,Кавказды,?аза?стан мен Орта Азияны ?амтыды.
Т?сіндіру,баяндау ?дісі
Неге «А?са? Темір» деп таныл?аны ха?ында тарих беттерінен іздесек.
«Б?рте Шы??ысханны? ж?байы» авторы С?уірбек Ба?бергенов
?мірді? т?рт ?лы:Жи?ангер(1356-1376),?мір Шей? (1356-1394), Миранша? (1366-1408),
Ша?ру? (1377-1447)
Орта Азия?а Азияны? А?са? Барысы.Иранды?тар?а Тимурл?нг.Еуропалы?тар?а Тамерлан.
Темір ?з кезінде игі істер де жаса?ан.?атыгез билеуші бол?анмен, ол халы?ты? а?ыл-ойына, зердесіне тиіспеген, ислам дінін ?олдап, медресе салдыр?ан. Т?ркістанда?ы ?мірлік ба?асы бар ?ожа Ахмет Йассауи кесенесі Темірді? п?рменімен салынып ?аланды.
А?са? Темір ?улетінен шы??ан да??ты ?рпа?тар:
?лы?бек (1394-1449)-Темірді? немересі ,ата?ты астроном, ж?лдыз жорамалшы, кеме?гер. Ла?ап аты-М?хамед Тара?ай; Захар ?д-Дин М?хамед Бабыр- Темір ?улетінен шы??ан мемлекет ?айраткері, ?олбасшы,Мо?ол империясыны? негізін ?алаушы, тарихшы ,а?ын.Т?ркі-Ша?атай тілінде жаз?ан е?бегі «Бабырнама» деп аталады.
С?ра?-жауап ?дісі.
О?ушылар балладаны? негізгі идеясы не? (с?з ??діреттілігі,а?ынды?- Алланы? сыйы екендігі)
Д?ниені ?ан ?а?асатып билеген, ?мір ж?ргізген жи?ангерді? Хафиз а?ын?а жаса?ан рахымшылды?ы, берген бостанды?ы, бір с?тке тізе б?ктіріп ойлант?ан не? (?ле?, с?з ??діреті)
А?са? Темірге батыл ?н ?атуы, ба?а беруі, жауабы, шебер с?йлеуіні? ар?асы, бар ?аруы не? ( Тіл мен с?з. С?зді? ?адірі, а?ынды? туралы ?лылар мен халы? тегін айтпа?ан)
Картадан А?са? Темір билеп ал?ан жерлерді к?рсету.
Салыстыру ?дісі
П?нішілік байланыс (?здері о?ы?ан шы?армалармен салыстыру , талдау)
Абай ?алижан ?абит
«Ескендір» Бекхожин. М?сірепов
поэмасы «А?са? Темір «Ананы?
мен а?ын» анасы»
Орта? идея:
С?зді? ??діреті ар?ылы то?там?а келіп,ойланып, рахымшылды? жасау.
Д?птерімізді ашайы?
?ол?а ?алам алайы?.
Т?п-т?зу боп отырып,
К?ркем етіп жазайы?.
С?здік ж?мыс
К?лл?-«бас» деген ма?ынада.
Г?п- бір н?рсені? м?ні, айтар с?зі.
Шираз-Иран жері.
Жейхун-?мудария ?зеніні? к?не атауы.
Зулфу?ар-алмас ?ылыш, алдаспан.
Шайыр-а?ын.
Ша?ар-?ала.
Де?гейлік тапсырмалар. Талдау ?дісі.(А?са? Темір ?оржынынан арнайы сауалдар?а жауап беру)
- – Не г?п бар, Ширазымды жау шапты ма?
Апты?ып неге келді? алша? м?нда?
Кімні? с?зі, апты?ып кім келеді ж?не ?андай хабар айтады?
- Сауда?а т?скен ?андай жер ? А?са? Темір алдына келіп т?р?ан Хафиз а?ын?а сонша неге ?а?арын т?гіп ашуланды?
- А?са? Темір ?зін ма?тау?а б?йыр?анда Хафиз а?ын ??діреті к?шті Темірге ?андай ба?а берді?
- А?са? Темір а?ын?а ?андай с?ра? ?ояды?
Хафиз а?ын ?андай жауап ?айтарады?
- ?андай жер-су атаулары кездеседі?
Шы?армада ?андай тарихи т?л?алар мен Шы?ысты? белгілі а?ындары, билеушілерді? есімдері аталады? Оларды ата?дар.
- Балладаны к?ркемдік ерекшелігіне ?арай талдау.
Те?еу ,аллитерация, ассонансты табу.
?.Білімді бекіту.
О?ушылар м??алімдер ?ой?ан сауалдар?а жауап беру керек.
?аза? тілі мен ?дебиеті п?ніні? м??алімі Ж?ма?аева Баян Д?уіт?ызыны? ?ой?ан с?ра?ы
Тарих п?ніні? м??алімі Оразалина Айг?л Ырсымбек?ызы ?ой?ан с?ра?.
География п?ніні? м??алімі Умаров Ерсін Айткен?лыны? сауалы.
?І. ?йге тапсырма беру: балладаны ?айталап о?у, талдау; с?з ??діреті туралы ма?ал-м?тел, на?ыл, ?анатты с?здер жазу.
?ІІ Ба?алау
