"Күбі және сандық жасау технологиясы"

Сабақтың тақырыбы: Күбі және сандық жасау технологиясы

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға күбі және сандық жасаудың құрылысы мен таныстыру және байырғы жасалу әдісі туралы түсінік беру;

Дамытушылық: Оқушылардың ой – өрістерін, жаңа технологиямен жұмыс жасауға дағдыландыру дүниетанымдарын арттыру.

Тәрбиелік: Ұжымшылдыққа, ұқыптылыққа , адамгершілікке тәрбиелеу.

Көрнекі құралдар: үлгі карточка, сурет, құрал – жабдықтар, балға, қысқыш, ара, зимпара қағаздар, сызғыш.

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап , салыстыру, топтастыру әдісі.

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау

3.Үй тапсырмасын тексеру

4.Балаларды түгендеу

Сабақтың барысы:

Қазақ халқының қол өнері өте бай және ою – өрнектері терең философиялық мазмұнда салынған. Ата – бабаларымыз сандықтың өзін тек өрнектермен нақыштап қана қоймай , зергерлік өнердің әртүрлі әдістерін пайдалана отырып, алтын, күміс, басқада небір құнды асыл тастармен безендірген. Ондағы әшекейлердің байланыстары өте күрделі. Ежелгі шеберлер ағаш бұйымдарын көбіне сүйекпен әрлеген.

Кебеже – азық – түлік сақтау үшін пайдаланған , оюлап жасалатын ағаш сандықтың бір түрі. Қазақстанның барлық аймақтарында кеңінен тараған бұйым. Кебеженің жалпы кескіні мен жасау тәсілі барлық жерде бірдей деуге болады. Бірақ олардың беткі жағын көркемдеу тәсілі әр жерде әр түрлі, бірсыпыра кебежелерден жергілікті қолөнер ерекшеліктері айқын байқалады. Кебеже – кімгеде болсын үй тұрмысында өте қажет бұйым. Орта есеппен кебеженің ұзындығы 70-90 см, биіктігі 40-50 см, ені 40-45 см шамасында жасалады. Кебеженің төрт қабырғасы , түбі мен қақпағы төрт қыр, төрт қазық арқылы біріктіріледі.

Шикізатты мүмкіндігінше бүтін ағаштан , бұтақсыз сапалы кепкен көк терек, қайың, емен ағашынан таңдаған дұрыс, өйткені оған өрнек кесу оңай болады.

Сандықтың қолданылатын орны және байырғы жасалу әдісі:

Сандық – әртүрлі бұйым салуға арналған, ағаштан жасалған үй жиһазы, мүлік. Киім – кешек, әртүрлі уақ-түйек бұйымдар сақтау үшін үлкенді – кішілі қолсандық, әбдіре және жағдан сандықтары пайдаланылған.

Үлкен сандықтардың ұзындығы 90-100см, биіктігі мен ені 45-50см шамасында , жұқа қарағай тақтайдан жасалған. Олардың сырты түгелдей қызыл , жасыл немесе көк бояулармен , бет жағы ою – өрнектерді қосу арқылы сүйекпен безендірілген. Ол жез, күміс, алтын және түсті тастармен де әшекейленген. Оның аузы аспа құлыппен немесе құпия бітеу құлыппен бекітілген.

Жағдан – азық –түлік не киім- кешек салатын, теріден істеп, сыртын қаңылтырмен , күміспен , шегендеген сандықтың көне түрі. Кей жерде оны жағылан деп те атайды. Ол Қазақстанның оңтүстік өңірінде XVIII-XIX ғасырларда кең тараған. Негізінде жағдандар , әбдіре сандық сияқты үлкен емес. Оның ұзындығы -60-70см ені мен биіктігі 30-35см шамасында болады. Жағданың негізі жұқа тақтайлардан құрастырылып, сырты түгелдей қалың былғарымен қапталады, тек бет жағы ғана әртүрлі өрнектермен безендіріледі.

Қазақстаннын барлық аудандарына дерлік тараған бұйымның бірі – қолсандық. Бойжеткен қыздарға арнап жасалады, ол қыз ұзатылғанда жасау құрымына енеді. Олай болса , қолсандықтар – бойжеткен қыздармен жаңа түскен жас келіншектердің еншісіндегі өте сәнді бұйымдардың бірі. Оның көлеміде шағын , ұзындығы 45-50см , ені 25-30см, биіктігі 15-20см шамасында болатындықтан қыз – келіншектердің ине – жіп , айна-тарақ, әтір, сабын сияқты уақ-түйек бұйымдарын сақтауға арналған.

Әбдіре – киім –кешек және тағы басқа салатын үлкен сандық.

Күбінің қолданылатын орны және байырғы жасалу әдісі

Күбі – іркіт пісетін , көже, қымыз ашытатын ағаштан жасалған бұйым.

Қазақ халқы тұрмыста ағаштан әртүрлі күбілерді жасап қолданған. Негізінен , күбі жасаудың екі түрі болған. Бір жерде яғни, қайың мол өсетін өңірде, тұтас қайың немесе қатты ағаштар кесіндісінің өзегін ұңгіп, кеңейту арқылы жасалса, енді екіншісі бір жерде бірнеше бөлек жіңішке тақтайларды темір құрсаумен біріктіру арқылы немесе құрама ағаштардың сыртын ешкі терімен қаптап бекіту арқылы құрап жасаған. Оны құрама күбілер ,әдетте,аласалау және жуандау келеді.Оның да сыртынан ою-өрнектер салынады.Күбінің биіктігі –120мм, шеңберінің диаметрі -50мм шамасында.

Күбі піспектен,қақпақтан,негізден,түбінен,яғни төрт бөліктен құралады.

Қорытынды.

Сандықтың макетін жасап келу.

Балаларға баға қою: 1.

2.

3.

4.

5.

6.