П?ні: Информатика
Класы: 9
Саба?ты? та?ырыбы: Паскаль тіліндегі жиымдар
Саба?ты? ма?саты:
- Білімділік ма?саты: Кестелік шамалар, алгоритмдегі кестелік шамаларды Паскалда программалау жолы мен ?дісдері туралы т?сінік ?алыптастыру. ARRAY опреторы ар?ылы программалауды ?йрену, пысы?тау. Бір ж?не екі?лшемді жиымдар туралы ??ым ?алыптастыру;
- Дамытушылы? ма?саты: Программаны математикалы? модел ??ру ар?ылы сапалы жазу да?дысын ?алыптастыру. Жиым элементі, элементті берілген ?асиеті бойынша іздеу, с?рыптау туралы т?сініктер ?алыптастыру. Есептерге программалар жазып компьютерде орындау;
- Т?рбиелік ма?саты: Программа м?тінін экран?а ж?не д?птерге жазуды? эстетикасын са?тау.
Саба?ты? типі: Т?сіндірмелі-практикалы?
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? к?рнекілігі: Компьютер, слайд, ?лестірмелі ?а?аздар
Саба?ты? барысы:
- ?йымдастыру б?лімі (3 минут)
- ?й тапсырмасын тексеру б?лімі (8 минут)
- Жа?а саба?ты т?сіндіру б?лімі (11 минут)
- Тапсырма орындау б?лімі (15 минут)
- Саба?ты бекіту б?лімі (5 минут)
- ?йге тапсырма беру б?лімі (3 минут)
?йымдастыру б?лімі:
- О?ушыларды т?гелдеу, журнал толтыру, о?ушыларды? д?птерлерін, о?улы?тарын ?арап шы?у;
- Сынып, та?та тазалы?ын ?арап шы?у, ?ажет болса ескертулер жасау;
- О?ушыларды? назарын саба??а аудару.
?й тапсырмасын тексеру б?лімі:
?й тапсырмасы бойынша с?ра?тар?а жауап беру тапсырылады.
?ыс?аша с?ра?-жауап:
- Жиым дегеніміз не?
- Жиым параметрлеріне сипаттама бер.
- Жиым?а мысалдар келтір (санды?, символды?, жолды?).
- Кестелерді? ?андай т?рлері бар, мысал келтір.
- МЕКТЕП жиымында ?андай біртекті элементтер болуы м?мкін? (о?ушы, ?стаз, кіпхана, кітап,...)
- АСПАН жиымында ?андай біртекті элементтер болуы м?мкін?
- Сызы?ты? кесте, тікт?ртб?рышты кесте дегеніміз не, мысал келтір.
- М?ліметтер ?андай типтерге жіктеледі? (?арапайым ж?не к?рделі тип)
Интерактивті та?тадан Паскаль тілінде шы?арыл?ан есептер беріліп, н?тижеде ?андай м?ншы?атынын табу керек.
Жа?а саба?ты т?сіндіру б?лімі:
Жиым – б?л бір атаумен (жиым идентификаторы) белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны.
Жиымны? негізгі параметрлері мыналар: типі (санды?, символды?, логикалы?), ?лшемі (бір?лшемді, екі?лшемді ...) ж?не к?лемі (жиымда?ы элементтерді? саны).
Бір?лшемді жиымды Паскалда былай жазады:
<atay> : array [1..n] of <элемент типі>
М?нда?ы:
<atay> - жиым (кесте) атауы,
1 - ал?аш?ы элемент н?мірі, n- а?ыр?ы элемент н?мірі,
<элемент типі>-integer, real немесе string…болатын элемент типі,
array- (жиым) операторды белгілеуге арнал?ан Паскалды? ?ызметші с?зі.
Т?рмыста тізбектелген сандарды, кестелерді? реттелген жолдарын, фамилия тізімін к?п пайдаланамыз, олар бір?лшемді (вектор) немесе екі?лшемді (матрица) жиым элементтері болуы м?мкін. Паскаль тілінде ?арапайым айнымалылармен ?атар жиым т?рінде біріктірілген айнымалылар да жиі кездеседі.
Мысалы, на?ты сандардан ??рыл?ан т?мендегі тізбекті
1,6 14,9 -5,0 8,5 0,46 2,25 -9,85 6,27 5,7 -3,2
бір?лшемді жиым деп, о?ан А деп атау беруге болады. Жиымны? бір элементі жиымны? атымен белгіленеді де, тік жа?ша ішіне оны? индексі ?ойылады. Я?ни жиым элементтері индекстері бойынша реттеліп жазылады.
Программада индекс ж?не индекс типі ??ымдарын шатастыру?а болмайды.
Индекс типі жиымды сипатта?анда пайдаланылса, индекс жиым элементтерін белгілеу ?шін операторлы? б?лікте пайдаланылады. Индексті сипатта?анда ?андай тип берілсе, индекс сол типте ?ана болуы ?ажет.
Индекс ?рнек, айнымалы немесе т?ра?ты т?рінде берілуі м?мкін.
Сонды?тан да к?бінесе жиымдарды индексті айнымалылар деп те атайды. Ал индекссіз айнымалыларды жиымдардан ажырату ?шін ?арапайым айнымалылар деп атайды.
Тапсырмаларды орындау б?лімі:
О?ушылар?а біріншіден есепті? шы?арылу жолы мысал ар?ылы т?сіндіріледі.
Есеп: 5 с?зден т?ратын с?здер тізбегі берілген. Е? ?зын с?зді аны?тайтын программа жазы?ыз.
1. С?з жиымы белгілі sz[1..5] типі жолды?,
жиымда?ы с?з н?мірі і – б?тін сан.
2. Е? ?зын с?зді аны?тау керек sz[x] -типі жолды? ж?не оны? н?мірін x – (б?тін), символдар санын аны?тау,
3. Е? ?зын с?зді табу ?шін ал?аш?ы с?зді? ?зынды?ын max (б?тін) деп алып, оны келесі с?зді? ?зынды?ымен салыстырамыз, егер ол с?зін ?зын болса ауыстырамыз, болмаса тексеруді ары жал?астырамыз. Е? со?ында ?зын с?з аны?талады.
program esep;
var sz:array[1..5] of string;
i,x,max:integer;
begin
write('?р жол?а бірден 5 c?з енгіз ');
for i:=1 to 5 do
read(sz[i]);
max:=length(sz[1]); x:=1;
for i:=2 to 5 do
begin
if max<length(sz[i]) then begin max:=length(sz[i]); x:=i;end;
end;
writeln;
writeln('Е? ?зын с?з ',sz[x]);
writeln('Рет н?мірі ',x);
writeln('С?здегі ?ріптер саны ',length(sz[x]));
end.
Есеп. 10 элементтен т?ратын на?ты сандарды? жиымы берілген. (Кестеге ?ара?дар). Осы кестеде ?анша о? сан бар екенін аны?тайтын программа жазы?ыз.
Математикалы? модель.
1. Не белгілі? элемент н?мірі белігілі і- б?тін сан,
кесте белгілі nc[1..10] - типі на?ты.
2. Не істеу керек? О? сандар санын табу s - б?тін сан.
3. ?алай есептейміз?
Алдымен кесте элементтерін for операторы к?мегімен енгіземіз. Та?ы да сол оператор к?мегімен барлы? элементтерді? о? екендігін тексереміз.
Сонымен i=1 … 10 дейін ?згереді кесте элементтерін енгіземіз
Та?ыда i=1 … 10 дейін ?згереді, ?р жолы егер nc[i]>0 болса s м?нін 1-ге арттырып отырамыз.
Н?тижені экран?а шы?арамыз.
Сонда Pascal ABC-тегі программамыз былай болып шы?ады.
program esep;
var nc:array[1..50] of real;
i,s:integer;
begin
s:=0;
write('арасын б?ліп 10 на?ты сан енгіз ');
for i:=1 to 10 do
read(nc[i]);
for i:=1 to 10 do
if nc[i]>0 then s:=s+1;
writeln;
writeln('Кестеде ',s,' о? сан бар');
end.
(О?ушылар?а тапсырмалар ?лестірме ?а?аз т?рінде таратылады.)
Тапсырмаларды д?птерге орында?дар;
Жо?арыда?ы программаны жиымда?ы
№1. Теріс элементтерді? санын шы?аратындай;
№2. 0-дерді санап шы?атындай;
№3. О? сандарды? ?осындысын есептейтіндей;
№4. теріс сандарды? ?осындысын есептейтіндей етіп ?згерті?із.
Саба?ты бекіту б?лімі:
Жа?а та?ырыпты пысы?тау ма?сатында о?ушылар?а бекіту с?ра?тары ?ойылады.
С?ра?тар:
1.Жиым дегеніміз не?(бір атаумен (жиым идентификаторы) белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны)
2. Жиымны? негізгі параметрлері? (типі, ?лшемі, к?лемі)
3. Жиымны? ?андай типтері бар? (санды?, символды?, логикалы?)
4. Жиымдар ?лшемі бойынша ?алай б?лінеді? (бір?лшемді, екі?лшемді)
5. Жиымны? к?лемі дегеніміз не? (жиымда?ы элементтерді? саны)
6. Бір?лшемді жиымды Паскалда ?алай жазады? (<atay> : array [1..n] of <элемент типі>)
7. Индекс ?андай т?рде беріледі? (?рнек, айнымалы немесе т?ра?ты т?рінде берілуі м?мкін)
8.Индекссіз айнымалыларды жиымдардан ажырату ?шін не ?олданылады? (?арапайым айнымалылар)
?йге тапсырма беру б?лімі:
Ба?алау.
