Мәліметтер қорының негізгі түсініктері.

11 сынып

Сабақтың  тақырыбы:     Мәліметтер қорының негізгі түсініктері.

Сабақтың  мақсаты:         мәліметтер қоры мен мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) туралы жалпы түсінік беру және мәліметтер қорының негізгі ұғымдарын енгізу.

Оқушылар білуі тиіс:         -     мәліметтер қорының анықтамасын;

• мәліметтер қорының жіктемесін;
• реляциялық мәліметтер қорының құрылымдық элементтерін.

Оқушылар үйренуі тиіс:    -     мәліметтер қорының түрін анықтауды;

• мәліметтер қоры кестесінің құрылымын қалыптастыруды.

Сабақтың  көрнекілігі: компьютерлер, үлестірме қағаздар,  тест  сұрақтары, т.б.

Сабақтың  барысы:

І. Ұйымдастыру: Оқушылардың сабаққа дайындығын, қатысын қадағалап өту.

ІІ. Өткен сабақтар бойынша қайталау:         

• Қандай ОЖ-ді білеміз? /Windows 7, Windows XP, т.б/
• программаны орнату немесе өшіру қандай панель арқылы жасалады? /Басқару панелі/
• ОЖ-ні баптау неге көмектеседі? /қалыпты жүктелуге кедергі келтіретін ақауларды жоюға/

Жаңа сабақ:                      

            Ақпаратты сақтау – кез-келген компьютердің негізгі қызметтерінің бірі. Үлкен көлемді ақпараттарды сақтау үшін мәліметтер қорын басқару жүйелері программаларын қолданамыз.

            Компьютерлер мен ақпараттық технологиялардың пайда болуына байланысты файлдардың ерекше түрін – мәліметтер қорын жасау қажеттілігі туды.

            Мәліметтер қоры – арнайы пішімдегі файл, ол берілген құрылымдағы ақпараттардан тұрады.

            Мәліметтердің барлығын құрылымдауға болмайды. Мысалы: кез келген мәтінді жазғанда мәліметтер бір құрылымға келмейді. Мұндай кезде онда жазылған ақпаратты іздеу бізге қиынға соғады. Сондықтан оларды бір ретке келтіруіміз керек. Мысалы, бізге оқушылар туралы ақпаратты толтыру керек болса, ол үшін мәліметтерді кестеге орналастыруымыз керек. Әрбір бағанға бөлек атаулар беріп, әр бағанды бірдей мәліметтермен (бір типтегі) толтыруымыз қажет.

            Мәліметтер қорының(МҚ) жіктелуі.

Мәліметтер қорының мәліметтерін ұйымдастыру үш типке бөлінеді:

1. МҚ-нің иерархиялық түрі – бұл әртүрлі нысандардың жиынтығын береді. Мұнда төменгілер, жоғарғы деңгейдегі нысанға бағындырылады. Мысалы: балалар емханасындағы медициналық карталарды сақату қалай ұйымдастырылады? Балалардың барлық медициналық карталары адрестеріне қарай учаскелерге бөлінеді. Әрбір учаскенің ішінде олар балалардың туған жылдарына қарай бөлінеді, әрі қарай олар алфавит бойынша орналасады.
2. Желілік МҚ – бұл әрқайсысы өзара бір-бірімен байланыста болуы мүмкін түйіндер жиыны. Мысалы: интернеттегі ақпаратты ұйымдастырулар.
3. Реляциялық МҚ – бұл ақпараттан тұратын кестелердің арақатынасына негізделген. Мысалы: кестелік түрлер – Excel бағдарламасы.

Реляциялық мәліметтер қорының құрылымдық элементтері.

            Біз Excel бағдарламасын өткен кезде бағандар мен қатарлардың қалай аталатындығын қарастырған болатынбыз. Мқ-ның кестесінің көрсеткіштерін «кестенің бағандары», ал кестенің қатарларын «жазбалар» деп атадық.

            МҚ-да әртүрлі көздерден алынған ақпараттарды бөлек кестелерде сақтайды. МҚ-да ақпаратпен жұмыс істеу үшін оларда тек кестелердің болуы жеткіліксіз. МҚ-да кестелермен бірге басқа да нысандар жасалады. Олар:

• Сұраныстар – бұл МҚ-ның басқада нысандарынан қолданушының берген шарттары бойынша мәліметтерді іріктеу үшін қолданылады. Әрі олар бірнеше жазбаны бір уақытта жаңартады немесе жояды немесе берілген формулалар бойынша есептеуді орындау үшін қолданылады.
• Формалар – бұл мәліметтерді енгізу мен кестелердің мәліметтерін қарауға ыңғайлы болу үшін пайдаланылады. Формалар кестеге қарағанда стандартты немесе графикалық түрде болуы мүмкін. Мұнда мәліметтерді енгізу кестеге қарағанда ыңғайлы.
• Қорытынды есептер – бұл мәліметтер қорынан таңдалғандарды басып шығару үшін қолданылады. Мұнда барлығын топтастыруға мүмкіндік береді.
• Макростар мен модульдер – бұл мәліметтер қорында орындалатын операцияларды автоматтандыруға арналған.

Мәліметтер қорындағы ақпараттық-логикалық үлгілер.

            Ақпараттық-логикалық үлгі заттық саланың мәліметтерін ақпараттық нысандар мен олардың арасындағы байланыстардың жиынтығы түрінде анықталады.

            Ақпараттық-логикалық үлгіге мысалы мектеп базасын жасау жатады. Оған заттық саланың не екені, бізде бұл мектеп және нысандары керек, оған оқушы, ата-ана, сыныптар, мұғалім, басшылық, сабақтар, жаңалықтар, т.б жатады. Сонымен қатар әрбір нысанды бейнелейтін қасиеттер жиыны анықталуы керек. Қасиеттеріне мектеп, оның орналасуы, оқушы саны, т.б.

Мәліметтер қорының құрылымын құру.

            МҚ-ның құрылымын құрмастан бұрын ең алдымен оны жақсылап ойластырып, қағазға түсіруіміз керек. МҚ-ның құрылымы көрсеткіштерден тұрады. Әрбір көрсеткіш біркелкі ақпараттан тұруы керек. Бір көрсеткішке түрлі типтегі ақпаратты қосуға болмайды. Мысалы, мәліметтік типтегі «Тегі» атты көрсеткіш бар болса, онда оған тек мәтіндік типтегі берілгендерді енгіземіз және оған ақшалық мәліметтерді немесе фотосуреттерді және басқа типтерді енгізуге болмайды.

            Әр кесте үшін түйінді сөз беру керек;

            Егер қорда бірнеше кесте болса, онда оларды байланыстыру қажет;

            Барлық кестелер жасалған соң ғана мәліметтер қорының басқа нысандары /сұраныстар, формалар, қорытынды есептер, макростар, модульдар/ жасалады.

Сабақты  қорытындылау: Оқушылардың дәптерлеріне Түйінді жазғызу. Сонымен қатар сыныпта оқулықта берілген тапсырмаларды және тәжірибелік жұмыстарды өз деңгейлеріне қарай орындаймыз.

Үйге  тапсырма және бағалау:

Оқулықтан §6 «Мәліметтер қорының негізгі түсініктері» тақырыбын оқып келу. Сонымен қатар өзіңді тексер бойынша тестік жұмысты орындаймыз, оның жауабы:

Берілген тапсырмаларды орындауларына қарай оқушыларды бағалау.