Просмотр содержимого документа
«Informatika tushunchasi»
Reja:
1.Mantiq asoslari.
Sizningcha, bular qanday savollar toifasiga kiradi? To‘g‘ri, bular mantiqiy savollar edi, chunki Siz mantiqiy fikrlash qobiliyatingiz tufayligina bu savollarga to‘g‘ri javob bera oldingiz. Xo‘sh, mantiq nima, unga qachon asos solingan? Mantiq o‘zining shakllanish va rivojlanish tarixiga ega. Mantiq masalalari dastlab Parmenid, eleylik Zeno va Geraklit taʼlimotida u yoki bu darajada ko‘rib chiqilgan. Mantiqqa oid fikrlar, tafakkur shakllari va usullari to‘g‘risidagi dastlabki ta’limotlar qadimgi Sharq mamlakatlari, xususan, Hindiston va Xitoyda vujudga kelgan bo‘lsa-da, qadimda mantiq falsafaning tarkibida bo‘lgan, mustaqil fan sifatida shakllanmagan. Qadimgi Yunon mutafakkirlari tomonidan yaratilgan ta’limotlar zamonaviy mantiqning asosi hisoblanadi
Mantiq
Mantiq ilmining alohida fan sifatida shakllanishi miloddan avvalgi IV asrda yashab o‘tgan buyuk yunon olimi Arastu (Aristotel) ismi bilan bog‘liq. U birinchi bo‘lib mantiq ilmi o‘rganadigan masalalar doirasini aniqladi, mantiqqa “maʼlum bilimlardan nomaʼlum bilimlarni aniqlovchi”, “chin fikrni xato fikrdan ajratuvchi” fan sifatida taʼrif berdi. Olim birinchi marta mantiqiy tafakkur shakllarini uning mazmunidan ajratib, mantiq va matematikani uyg‘unlashtirishga harakat qildi, dalillar nazariyasiga asos soldi. Formal mantiq ilmining asoslari hamda mantiq jarayonini turli matematik belgilar bilan ifodalashga intilish ham Arastu asarlarida ko‘zga tashlanadi. Markaziy osiyolik alloma Abu Nasr Forobiy Arastuning umumiy formal mantiqqa oid qarashlariga tayangan holda mantiq fanini shakllantira olgan.
Kundalik hayotda mantiq atamasi “fikrlar mantig‘i”, “gap mantig‘i”, “xatti-harakat mantig‘i”, “narsalar mantig‘i”, “voqealar mantig‘i” kabi jumlalarda fikrni ifodalash maqsadida qo‘llaniladi. Mantiq tafakkurning namoyon bo‘lish shakllari va taraqqiyotini, shu jumladan, fikrlar o‘rtasidagi aloqadorlikni ko‘rsatadigan qonun-qoidalar yig‘indisini o‘rganadi. Hozirda mantiqning formal mantiq, dialektik mantiq va matematik mantiq kabi yo‘nalishlari mavjud.
.
.
Eslab qoling! Mantiq (logika) atamasi qadimgi yunoncha λογικος – “ fikrlash ilmi” atamasiga mos keladi va “so‘z”, “fikr”, “mulohaza”, “nutq”, “aql” degan ma’nolarni anglatib, bilish jarayoni bilan uzviy bog‘liqdir. Mantiqning o‘rganish obyektini tafakkur tashkil etadi