| Мектеп: №12 Аманкелді ЖОМ | |||
| Сынып: 10 а | Күні: 19.10.2017 | ||
| Мұғалімнің аты жөні: Манапбек С. | |||
| Сабақ тақырыбы: | Сутектік байланыс | ||
| Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме) | Сутектік байланыс,оның шығуы,металдық байланыстың табиғаты туралы білімдерін жүйелеу,тереңде жағдай жасау | ||
| Сабақ мақсаты | Барлық оқушылар: Сутектік байланыс жайлы біледі. | ||
| Оқушылардың басым бөлігі: Химиялық байланыс типтерін ажырата біледі | |||
| Тілдік мақсат | Пәнге тән лексика мен терминология Температура, реагент. Масса реакция типтері | ||
| Негізгі сөздер мен тіркестер Сутектік байланыс. | |||
| Алдыңғы оқу | Иондық химиялық байланыс | ||
| Сабақ барысы | |||
| Жоспарлан ған кезеңдері | Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет
| Ресурстар | |
| Сабақтың басы | Ұйымдастыру кезеңін өткізу Оқушылармен амандасу. -Сыныпта жағымды психологиялық ахуал туғызу. -Оқушыларды топқа бөлу. -Мақсатын айту Сыныпты 3-топқа бөлу Өткен білімді тексеру үшін тесст алынады. | Сабақ бойынша Слайдтар | |
| Сабақтың ортасы | Жаңа сабақ Сутектік байланыс – бұл бір молекуладағы оң полюстенген сутек атомы мен екінші бір молекуладағы теріс полюстенген фтор, оттек және азот (кейде хлор, күкірт және т.б.) атомы арасында түзілетін ерекше байланыс. Ол көбінесе молекулааралық кейде молекулаішілік болады. Молекулааралық сутектік байланыс су молекулаларының арасында пайда болады. Судың дипольді молекуласындағы ортақ электрондық жұп сутек атомынан электртерістігі үлкен оттек атомына күштірек ығысқан, сондықтан сутектің оң заряды аз ғана көлемде, яғни протонның өзінде шоғырланған. Түгелдей дерлік «жалаңаштанған» протон кез келген басқа су молекуласындағы оттек атомының бөлінбеген жұбының бұлтына тартылады. Нәтижесінде сутектік байланыс деп аталатын жаңа байланыс түзіледі: Н--О….Н-О Н-О-- О Сызбанұсқадан сутектік байланыстың пайда болуынан судың екі, тіпті үш молекуласы бірігіп, ашық немесе циклді (сақиналы) құрылымдар түзетіні көрініп тұр. Әдетте сутектік байланысты нүктелермен белгілейді, бұл оның коваленттіе байланыстан шамамен 5-20 еседей, яғни әлдеқайда әлсіз екенін көрсетеді. Алайда осы байланыстың әсерінен су молекулалары ассоциацияланады (бірігеді) әрі сондықтан сұйық күйде болады. Молекуланың ретті орналасуы қатты мұзға тән. Сұйық суға қарағанда оның құрылымындағы молекулалардың тығыздығы едәуір төмен. Сондықтанда су қатқанда көлемін 9%-ке арттырады және 0°С-тағы судан мұздың тығыздығы аздау болады. 0°С-тағы суға қарағанда мұздың тығыздығының азырақ болуы, тұщы сулы су қоймаларының бетінен бастап қатуына әкеледі. Судың максимал тығыздығы 4°С-қа сай келеді. Суды одан әрі салқындатқанда оның бетіндегі тығыздық мұзға айналғанша азая бастайды, сондықтан жылы сулардың терең қабаттары, сұйық күйінде сақталады, қатпайды. Беткі мұз қабаты астындағы судың жылуын одан әрі жоғалтпай сақтайды, соған орай қыста беті қатып қалған өзендер мен көлдерде тіршілік жалғаса береді. молекулааралық молекулаішілік Сутектік байланыс құрамына сутек және электртерісітігі күшті элементтер, мысалы, фтор, оттек, азот, кейде хлор және күкірт кіретін молекулалардың арасында пайда болады. Сутектік байланыс көптеген заттардың қасиеттеріне әсер етеді. Мәселен, сутектік байланыстың әсерінен фторсутек кәдімгі жағдайда су сияқты, сұйық күйде (19,5°С-тан төмен) болады және құрамы: H2F2, H3F3-тен, H6F6-ға дейін біріккен әртүрлі молекулалардан тұрады. Фторсутек молекуласы мен иондар арасындағы берік сутектік байланыс HF2-, H2F3- және т.б. типті тұрақты қышқыл аниондар түзеді. Оларды KHF2 – калий гидрофториді, NH4HF2 – аммоний гидрофториді сияқты қышқыл тұздардың құрамынан табуға болады. Судың қайнау (100°С) және қату температурасының (0°С) оттек топшасы элементтерінің сутекті қосылыстарымен (H2S, H2Se, H2Te) салыстырғанда әлдеқайда жоғары екені сутектік баланыстың болуымен түсіндіріледі. Судағы сутектік байланыстарды үзу үшін қосымша энергия жұмсау керек. Басқа галогенсутектер (HCl, HBr, HI) және сутектік байланыс тән емес халькогенсутектер (H2S, H2Se, H2Te) физикалық және химиялық қсиеттерінің өзгеру сипаты қатаң сақталатын газтектес заттар болып табылады. Бұл топтың екі өкілінің – су және фторсутектің басқалардан күрт айырмашылығы олардың кәдімгі молекулаларының ассоциациялануына (бірігуіне) әкелетін сутектік байланыстың болуымен түсіндіріледі. Су молекуласымен сутектік байланыстар түзе алатын заттар ғана суда ериді. Мысалы, этанол C2H5OH сияқты заттар суда шексіз ериді, өйткені олардың молекулалары пайда болған ассоциаттағы судың молекулаларын алмастырады, сол кезде этанол мен су молекулалары арасында жаңа сутектік байланыстар түзіледі. Сұйық күйдегі этанол молекуласы да сутектік байланыстардың жүйесі арқылы ассоциацияланған, сондықтан оның қайнау температурасы ассоциацияланбаған сұйықтарға қарағанда жоғары (мысалы, молекулалық массалалары салыстырмалы болатын алкандар). Сутектік байланыстар белоктардың және басқа биологиялық қосылыстардың молекулаларында кеңінен таралған. Оларда бір молекуладағы екі топ арасында молекулаішілік сутектік байланыстар түзілуі мүмкін. Мысалы, белоктар жалпы формуласы мынадай ұзын тізбектерден тұрады: >С = О және >N — H топтары полюсті болғандықтан, олардың арасында сутектік байланыс түзілуі мүмкін:
>С = О. >N — H Сутектік байланысы бар заттардың молекулалық кристалдық торы болады. Сутектік байланыс арқылы мыналар түсіндіріледі ì сұйық және қатты сулардың ассоциациясы ì сұйық және қатты сулардың молекулалардың реттеле орналасуы, балқу және қайнау температуралары, еріткіш қабілеттік, химиялық белсендік сияқты оқшау физикалық және химиялық қасиеттеріне әсер етеді. ì Белоктар мен ДНК. нуклеин қышқылдарының құрылымында молекулаішілік сутектік байланыстар ерекше мәнге ие болады | Оқулықпен жұмыс | |
| Сабақтың соңы | Қорытынды бөлім Дәптерге жазу. 10-ППР-1 (37бет) №1-6, №1-10 (күшті оқушылар) №1 (в- периодтарда солдан оңға қарай артады) №2 (а) №3 (в) №4 (а) №5 (а) №6 (г) №7 (г,в) №8 (б) №9 (а) №10 (б) Үйге тапсырма беру: Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар. Параграф 3.6оқу.№5, 6 (100бет) –жазбаша. | Оқулықпен жұмыс | |
| Қосымша ақпараттар | |||
| Саралау | Бағалау | Пәнаралық байланыс | |
| Химиялық реакция типтерін, қосылу және айырылу реакцияларының анықтамасын білу | Тапсырмаларды орындау деңгейі бойынша топты формативті бағалау; Оқушылардың өз жұмысын бағалау парақтарын толтыруы арқылы өздерін бағалауы. | математика | |
| Рефлекция | - не білдім, нені үйрендім - не түсініксіз болды - қандай қателіктермен жұмыс істеуім керек |
Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Водородная связь
Просмотр содержимого документа
«Водородная связь»
| Мектеп: №12 Аманкелді ЖОМ | |||||
| Сынып: 10 а | Күні: 19.10.2017 | ||||
| Мұғалімнің аты жөні: Манапбек С.
| |||||
| Сабақ тақырыбы: | Сутектік байланыс | ||||
| Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме) | Сутектік байланыс,оның шығуы,металдық байланыстың табиғаты туралы білімдерін жүйелеу,тереңде жағдай жасау | ||||
| Сабақ мақсаты | Барлық оқушылар: Сутектік байланыс жайлы біледі.
| ||||
| Оқушылардың басым бөлігі: Химиялық байланыс типтерін ажырата біледі
| |||||
| Тілдік мақсат | Пәнге тән лексика мен терминология Температура, реагент. Масса реакция типтері
| ||||
| Негізгі сөздер мен тіркестер Сутектік байланыс.... | |||||
| Алдыңғы оқу | Иондық химиялық байланыс | ||||
| Сабақ барысы | |||||
| Жоспарлан ған кезеңдері | Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет
| Ресурстар | |||
| Сабақтың басы | Ұйымдастыру кезеңін өткізу Оқушылармен амандасу. -Сыныпта жағымды психологиялық ахуал туғызу. -Оқушыларды топқа бөлу. -Мақсатын айту Сыныпты 3-топқа бөлу Өткен білімді тексеру үшін тесст алынады.
| Сабақ бойынша Слайдтар | |||
| Сабақтың ортасы | Жаңа сабақ Сутектік байланыс – бұл бір молекуладағы оң полюстенген сутек атомы мен екінші бір молекуладағы теріс полюстенген фтор, оттек және азот (кейде хлор, күкірт және т.б.) атомы арасында түзілетін ерекше байланыс. Ол көбінесе молекулааралық кейде молекулаішілік болады. Молекулааралық сутектік байланыс су молекулаларының арасында пайда болады. Судың дипольді молекуласындағы ортақ электрондық жұп сутек атомынан электртерістігі үлкен оттек атомына күштірек ығысқан, сондықтан сутектің оң заряды аз ғана көлемде, яғни протонның өзінде шоғырланған. Түгелдей дерлік «жалаңаштанған» протон кез келген басқа су молекуласындағы оттек атомының бөлінбеген жұбының бұлтына тартылады. Нәтижесінде сутектік байланыс деп аталатын жаңа байланыс түзіледі:
Сызбанұсқадан сутектік байланыстың пайда болуынан судың екі, тіпті үш молекуласы бірігіп, ашық немесе циклді (сақиналы) құрылымдар түзетіні көрініп тұр. Әдетте сутектік байланысты нүктелермен белгілейді, бұл оның коваленттіе байланыстан шамамен 5-20 еседей, яғни әлдеқайда әлсіз екенін көрсетеді. Алайда осы байланыстың әсерінен су молекулалары ассоциацияланады (бірігеді) әрі сондықтан сұйық күйде болады. Молекуланың ретті орналасуы қатты мұзға тән. Сұйық суға қарағанда оның құрылымындағы молекулалардың тығыздығы едәуір төмен. Сондықтанда су қатқанда көлемін 9%-ке арттырады және 0°С-тағы судан мұздың тығыздығы аздау болады. 0°С-тағы суға қарағанда мұздың тығыздығының азырақ болуы, тұщы сулы су қоймаларының бетінен бастап қатуына әкеледі. Судың максимал тығыздығы 4°С-қа сай келеді. Суды одан әрі салқындатқанда оның бетіндегі тығыздық мұзға айналғанша азая бастайды, сондықтан жылы сулардың терең қабаттары, сұйық күйінде сақталады, қатпайды. Беткі мұз қабаты астындағы судың жылуын одан әрі жоғалтпай сақтайды, соған орай қыста беті қатып қалған өзендер мен көлдерде тіршілік жалғаса береді. молекулааралық молекулаішілік Сутектік байланыс құрамына сутек және электртерісітігі күшті элементтер, мысалы, фтор, оттек, азот, кейде хлор және күкірт кіретін молекулалардың арасында пайда болады. Сутектік байланыс көптеген заттардың қасиеттеріне әсер етеді. Мәселен, сутектік байланыстың әсерінен фторсутек кәдімгі жағдайда су сияқты, сұйық күйде (19,5°С-тан төмен) болады және құрамы: H2F2, H3F3-тен, H6F6-ға дейін біріккен әртүрлі молекулалардан тұрады. Фторсутек молекуласы мен иондар арасындағы берік сутектік байланыс HF2-, H2F3- және т.б. типті тұрақты қышқыл аниондар түзеді. Оларды KHF2 – калий гидрофториді, NH4HF2 – аммоний гидрофториді сияқты қышқыл тұздардың құрамынан табуға болады. Судың қайнау (100°С) және қату температурасының (0°С) оттек топшасы элементтерінің сутекті қосылыстарымен (H2S, H2Se, H2Te) салыстырғанда әлдеқайда жоғары екені сутектік баланыстың болуымен түсіндіріледі. Судағы сутектік байланыстарды үзу үшін қосымша энергия жұмсау керек. Басқа галогенсутектер (HCl, HBr, HI) және сутектік байланыс тән емес халькогенсутектер (H2S, H2Se, H2Te) физикалық және химиялық қсиеттерінің өзгеру сипаты қатаң сақталатын газтектес заттар болып табылады. Бұл топтың екі өкілінің – су және фторсутектің басқалардан күрт айырмашылығы олардың кәдімгі молекулаларының ассоциациялануына (бірігуіне) әкелетін сутектік байланыстың болуымен түсіндіріледі. Су молекуласымен сутектік байланыстар түзе алатын заттар ғана суда ериді. Мысалы, этанол C2H5OH сияқты заттар суда шексіз ериді, өйткені олардың молекулалары пайда болған ассоциаттағы судың молекулаларын алмастырады, сол кезде этанол мен су молекулалары арасында жаңа сутектік байланыстар түзіледі. Сұйық күйдегі этанол молекуласы да сутектік байланыстардың жүйесі арқылы ассоциацияланған, сондықтан оның қайнау температурасы ассоциацияланбаған сұйықтарға қарағанда жоғары (мысалы, молекулалық массалалары салыстырмалы болатын алкандар). Сутектік байланыстар белоктардың және басқа биологиялық қосылыстардың молекулаларында кеңінен таралған. Оларда бір молекуладағы екі топ арасында молекулаішілік сутектік байланыстар түзілуі мүмкін. Мысалы, белоктар жалпы формуласы мынадай ұзын тізбектерден тұрады: С = О және N — H топтары полюсті болғандықтан, олардың арасында сутектік байланыс түзілуі мүмкін:
С = О ... N — H Сутектік байланысы бар заттардың молекулалық кристалдық торы болады. Сутектік байланыс арқылы мыналар түсіндіріледі сұйық және қатты сулардың ассоциациясы сұйық және қатты сулардың молекулалардың реттеле орналасуы, балқу және қайнау температуралары, еріткіш қабілеттік, химиялық белсендік сияқты оқшау физикалық және химиялық қасиеттеріне әсер етеді. Белоктар мен ДНК. нуклеин қышқылдарының құрылымында молекулаішілік сутектік байланыстар ерекше мәнге ие болады
| Оқулықпен жұмыс | |||
| Сабақтың соңы | Қорытынды бөлім Дәптерге жазу. 10-ППР-1 (37бет) №1-6, №1-10 (күшті оқушылар) №1 (в- периодтарда солдан оңға қарай артады) №2 (а) №3 (в) №4 (а) №5 (а) №6 (г) №7 (г,в) №8 (б) №9 (а) №10 (б) Үйге тапсырма беру: Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар. Параграф 3.6оқу.№5, 6 (100бет) –жазбаша.
| Оқулықпен жұмыс | |||
| Қосымша ақпараттар | |||||
| Саралау | Бағалау | Пәнаралық байланыс | |||
| Химиялық реакция типтерін, қосылу және айырылу реакцияларының анықтамасын білу | Тапсырмаларды орындау деңгейі бойынша топты формативті бағалау; Оқушылардың өз жұмысын бағалау парақтарын толтыруы арқылы өздерін бағалауы. | математика | |||
| Рефлекция | - не білдім, нені үйрендім - не түсініксіз болды - қандай қателіктермен жұмыс істеуім керек | ||||
Полезное для учителя
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт