Табиғаттағы химиялық реакциялар, тірі организмдер мен адам тіршілігіндегі химиялық реакциялар

Күні / Дата /Date

10.11.2017

Сынып / Класс / Grade

8

Пән / Предмет / Subject

chemistry

Мұғалім / Учитель/ Teacher

Moldir Sakieva

Тақырыбы / Тема / Theme: Табиғаттағы химиялық реакциялар, тірі организмдер мен адам тіршілігіндегі химиялық реакциялар.

Мақсаты / Цель / Objective: Оқушыларға табиғатта кездесетін элементтердің қасиеттері мен әрбір химиялық элементтердің адам ағзасындағы атқаратын рөліне, маңызына тоқталу.

Міндеттері / Задачи / Tasks:

Білімділік: Оқушыларға табиғатта кездесетін элементтердің қасиеттері мен қолданылуы жайында мәлімет беру. Әрбір химиялық элементтердің адам ағзасындағы атқаратын рөліне, маңызына тоқталу. Оқушылардың заттарды элемент тұрғысынан танып, заттардың құрамын жаза білу.

Дамытушылық: «Адам ағзасында кездесетін химиялық элементтер» тақырыбы тек химия пәнімен ғана емес, биология, медицина салаларымен тығыз байланыста екендігін айта отырып, болашақта өз мамандығын таңдаудағы ой – өрісін дамыту

Тәрбиелік: «Адам ағзасында кездесетін химиялық элементтер» тақырыбын оқыту арқылы оқушылардың күнделікті дұрыс тамақтана білуін дағдыландыру.

Күтілетін нәтиже: Үштілділікті пайдалана отырып, оқушылар табиғатта кездесетін элементтердің қасиеттері мен қолданылуы жайында мәлімет алады. Оқушылар заттарды элемент тұрғысынан танып, мағлұмат пайда болады, заттардың құрамын жаза білуге үйренеді.

Тип урока/ сабақтың түрі/ type of the lesson: жаңа сабақ.

Формы и методы/ түрі мен әдістері/ forms and methods: АКТ-ны пайдалану.Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету. Оқыту үшін бағалау, оқытуды бағалау,оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

Оборудование/көрнекіліктер/ resources: интерактивті тақта, компьютер, оқу әдістемелік әдебиеттер,   «Қауіпсіздік техника ережесі» нұсқаулығы, тапсырмалар жазылған үлестірмелер, есептер мен жаттығулар жинағы, периодтық кесте, химиялық элементтері бар жемістер.

Кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

1.Ұйымдастыру

Организационный

Organization

Амандасады,түгендейді,ынтымақтастық атмосферасын  қалыптастырады.

Сабақты ұйымдастыру формасы: жеке → жұптық схемасы бойынша жүргізіледі.

Сабақ барысында оқушылар жұппен   отырады. Ең алдымен қауіпсіздік техника ережесі сұралады. Әрбір жұпқа тапсырмалар жазылған үлестірмелер таратылады.

топқа бөледі,назарларын сабаққа аударады 

Психологиялық ахуал.

Қызығушылықты ояту «Табиғат» (су жайлы нақыл сөздер жазылған бейнебаянды көрсету)

Амандасады,кезекші оқушы жауап береді,топтарға бөлінеді. Топ басшысын сайлайды.

Ең алдымен оқушылар қауіпсіздік техника ережесіне сипаттама береді. Әрбір жұпқа тапсырмалар жазылған үлестірмелер таратылады.

Топқа бөлу

I топ – темір – железо - iron

II топ– кальций - calcium

III топ– йод – iodine

 2.Үй тапсырмасын сұрау

Контроль и самопроверка знаний

Control and self-test

3 топқа мынадай тапсырмалар беріледі:

Төменде берілген химиялық реакция теңдеулерін теңестіріп, типтерін анықтаңдары:

Ca + CI₂ = Ca CI₂  Na₂ O = Na + O₂ 

Ғе + СuCl₂ = Ғе Cl₂ + Cu AI + CI₂ = AI CI₃ 

K ₂ S + Na = Na ₂ S + K  Zn O + HCl = ZnCl₂ + H₂ O

Реакцияны аяқта, теңестір:

а)Na + H2O →

б)Ba + H2O →

в)KOH + Cu(OH)2 →

г)Ag + H2O →

д)Ba(OH)2 + HNO3 →

3. Жаңа сабақты меңгертуге негіз болатын тапсырмалар

Сабақтың өтілу жоспары:

1. Химиялық элементтерге жалпы сипаттама

2. Адам ағзасын құратын химиялық элементтер

3. Ол элементтердің массалық үлестері

4. Химиялық элементтердің азық – түлік және жеміс – жидектерге мөлшері

5. Химиялық элементтердің жетіспеуінен адам ағзасының бұзылуы

Химия физикамен тығыз байланысты, «Бұл екі ғылымның, - деп жазды Ломоносов – өзара байланысқандығы соншалық, бірінсіз-бірі жетіле алмайды».

Сонымен қатар жаратылыстану ғылымдарымен геология мен биологиямен тығыз байланысты. Химия мен геология аралығынан Жердің әртүрлі жүйелерінде химиялық элементтердің таралуымен миграциясын зерттейтін геохимия ғылымы туды.

Химия мен биологияның арасында тірі ағзадағы химиялық процестерді зерттейтін биохимия, биобейорганикалық, органикалық химия ғылымдары қалыптасты. Космохимия космостық денелердің құрамы мен әлемдегі элементтердің таралуын зерттейді.

Химия тарихы туралы. Химия өте ертеде пайда болған. Ғылым. Ол өте күрделі даму жолынан өтуде. Химия негізінен күнделікті өмірге қажеттіліктен туған.

Біздің эрамызға дейін 3-4 мың жыл бұрын да химиялық өндіріс болған.Ертедегі Египетте түрлі кендерден таза металдар темір, қорғасын, мыс, қалайы алуды білген, алтын, күміс құймалар, шыны ыдыс-аяқ, түрлі бояулар, иіссу өндіре алған.

«Қандай элементтер тірі организмде кездеседі?»

«Ой толғау»

«Какие элементы, найденные в живом организме?»

"What are the elements found in a living organism?"

Әр топ өз элементтері жайында мәлімет таратады.

I топ – темір – железо - iron

Темірдің табиғаттағы және адам өмірінде маңызы қандай?

Химиялық таңбасы - Fe.

Реттік нөмірі - 26

Салыстырмалы атомдық массасы - 56

Период нөмірі-IV

Топ нөмірі – VIII

Қосымша топшада

Табиғатта таралуы - распространение в природе - Spreading in nature

Темір үлесі бойынша жер қыртысының 5,1% құрайды.Ғарыштан түсетін метеориттер негізінен темірден тұрады.Темір жер қыртысында көптеген минералдар түзеді.Темірдің ең маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл темір тас- Fe2 O3.

Физикалық қасиеттері - физические свойства - Physical properties

Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы- 7,87г/см 3 .

Балқу темпкратурасы жоғары- 15390 С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады.

Химиялық қасиеттері – химические свойства - Chemical properties -

А) жай заттармен, бейметалдармен (S, CL2 , O2)

Fe + S = FeS

2Fe + 3CL2 = 2FeCL 3

II топ– кальций - calcium

Кальцийдің табиғаттағы және адам өмірінде маңызы қандай?

Биологиялық маңызы - биологическое значение - Biological significance

Дәрігерлердің айтуынша, 20-55 жас аралығындағы адамға күнделікті 800-1000 мг кальций, ал жас балаларға тәулігіне 600-800 мг кальций қажет екен. Жалпы, осы кальцийдің адам ағзасына қандай пайда келтіретінін білуге бола ма?

Ең бірінші, кальций ас қорыту жұмы­сына, жүйкеге, адамның қорға­ныс қабілетінің жетілуіне қаты­сады. Екіншіден, кальций қанды тазалау және жүректің бірқалып­ты жұмыс істеуіндегі басты құрам болып табылады. Адам салма­ғының 9 пайызын қан құрайды, ал жүрек – қанды ай­дай­тын «на­сос». Кальцийдің үшінші міндеті – жүйке жүйесі арқылы белгі беру. Оны ми басқарып отырады. Кальций, төртіншіден, бұл­шық еттердің ширығуы мен босаңсуына жауап береді.

Егер кальций жетіспесе, адам­­ның сезу, көру, сөйлеу, тағы басқа мүмкіндіктері бұзыла бастайды. 

Химиялық қасиеттері – химические свойства -  Chemical properties - 

Периодтық жүйедегі орны бойынша сипаттама беру:

Ca – 4 период, ІІ топтың негізгі топшасының элементі, 

           сілтілік жер металы, sэлемент.

Табиғатта таралуы - распространение в природе - Spreading in nature

• Білгенге - маржан 

     Кальцийдің табиғи қосылысы – әкті ғалымдар көп уақытқа дейін жай зат ретінде санап келді. 1808 жылы ағылшын химигі Г. Дэви аздап ылғанданған сөндірілген әкті элекролиздеп, сынап катодына  амальгама түрінде түрінде бөлінген бұрын белгісіз металл бөліп алды, оған латынша “кальций – Calx”  - әк деген атау берді.

Са - тіршілік тірегі - Ca – жизнеобеспечение - Ca - life support

Физикалық қасиеттері - - физические свойства - Physical properties -

Ca –     күмістей ақ түсті, жеңіл, әрі қатты металл.  ρ=1,55 г/см , t балқу 8510 C, t қайнау 14820 C,ауада тез тотығатындықтан керосиннің астында сақтайды.

Алынуы: 

СаCL 2эл тогы Са + CL2

III топ– йод – iodine

Йодтың табиғаттағы және адам өмірінде маңызы қандай?

Биологиялық маңызы - биологическое значение - Biological significance

Йод - өмірлік маңызы бар элемент. Ол қалқанша безі үшін құрылыс материалы (қалқанша без – йод жинақтаушы мүше). Өкінішке орай, бұл микроэлемент ағзада жасалмайды, адам оны тек ас, тағам арқылы алады. Физикалық қасиеттері - - физические свойства - Physical properties -

Химиялық қасиеттері – химические свойства -  Chemical properties

Йод аздап суда. Бөлме температурасында, су, 100 г йод санының ерігіштігі ұлғайту температурасы йод шамамен 0,03 г ерітеді артады. Органикалық еріткіштерде ерітілген көп жақсы йод.

Қорытындылау

 Коррекция знаний и умений

Correction of knowledge and skills  

 Оқушыларға тақырып бойынша қорытынды жасау үшін, әр топқа постер берілді.

Әр топ ортаға өздері дайындаған постерлерін ортаға салып, қорғайды.

Диалог арқылы постерлері жайлы өз ойларын түсіндіру

Dialogue to clarify their views on the poster

Бағалау

Оценивание

Assessment

Оқушылар әр параметр бойынша бірін-бірі бағалайды.

Ученики оценивают друг друга по параметрам

Students evaluate each other according to the parameters

Үйге тапсырма: «Адам ағзасында кездесетін химиялық элементтер» тақырыбына мәлімет жазу.

Домашнее задание: Химические элементы, найденные в человеческом теле

Hometask: Chemical elements found in the human body

Рефлексия:

Reflection: Рефлексия парағын толтыру.

Стикерлер арқылы көңіл-күйін білдіреді.

Оқушылар бүгінгі тапсырмалар бойынша түсінгендерін бағдаршам түстері  арқылы  көрсетеді.

Қызыл – түсінген жоқпын. Сары – жартылай түсіндім.  Жасыл – түсіндім.

Стикерлерін толтырып, іледі.