Спирттердің химиялық қасиеті.

Білімділік:

Оқушыларға біратомды және көпатомды спирттердің құрамы жиі кездесетін өкілі этанолды мысалға ала отырып, оның физикалық

қасиетін, химиялық қасиетін, алынуын және этиленгликольмен глицериннің қасиеттері жайлы

мағлұмат беру

Дамытушылық:

Оқушылардың алған білімдерін одан әрі жетілдіру, химиялық формула , реакция теңдеулерін, есептер шығара білу дағдысын қалыптастыру.

Тәрбиелік:

Адамгершілікке, жинақылыққа, сөз сөйлеу мәнеріне баулу, экономикалық және экологиялық тәрбие беру, өмірмен байланыстара отырып, проблемалық жағдаяттан шығу жолында оқушының іскерлігін, ой-өрісін кеңейту

Мұнай туралы не білесіз?

Үй тапсырмасын сұрау

1. Мұнайдың құрамында қандай көмірсутектер болады? Мұнай қандай зат?

2. Мұнай неше түрге бөлінеді?

3. Мұнай өңдейтін қондырғының құрылысы қандай?

4. Мұнайды крекингілеу не үшін қажет?Крекинг нешеге бөлінеді?

5. Риформинг деген не?

6. Бензиннің сапасы немен анықталады?Детонация деген не?

7. Қазақстанның мұнайға бай аймақтарын атаңыз.

8. Экологиялық тұрғыдан қоршаған ортаны қорғау мәселесі?

Су

қоспалар

Металдар

Қаныққан

көмірсутектер

Мұнайдың құрамы

Ароматты

көмірсутектер

Минералдық

тұздар

Циклопарафиндер

Түтікті пеш

Ректификация-лық қондырғы

Атмосфералық қондырғыда

бензин,лигроинк керосин, газойл, қара түсті өнім мазут, вакуумдық қондырғыда крекинг процесі жүріп мазут әрі қарай өңделеді.

Риформинг

Жоғары температура мен қысым арқылы алынады.

І. Спирттер дегеніміз – құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан гидроксо (ОН) тобы бар бар күрделі органикалық заттар Оның ең қарапайым өкілдері

Этил спирті

Метил спирті

Спирттердің гомолог қатарының жалпы формуласы

Көмірсутек радикалы

Этилспирті

ІІ. Физикалық қасиеті Өзіне тән исі бар, түссіз сұйықтық, суда жақсы ериді, аузы ашық ыдыста қалса буланады. Этил спирті алкогольдік заттарға жатады, организмге зиянды әсер етеді. Әсіресе, орталық жүйке қызметін бұзады. Этил спирті медицинада, парфюмерияда, органикалық синтезде шикізат ретінде пайдаланылады.

Алынуы Техникада этил спиртін этиленді күкірт қышқылы қатысында гидраттап алады

H 2 C =CH 2 +H 2 O H 3 C-CH 2 OH

Тамақ өнеркәсібінде этил спиртінің көп мөлшерін құрамына крахмалы бар өсімдіктерден (картоп, дәнді дақылдар) алады

C 6 H 12 O 6 2C 2 H 5 OH+2CO 2

• IV. Химиялық қасиеттері
• C2H5OH+3O2 2CO2+3H2O
• 2C2H5OH+2Na 2C2H5ONa+H2
• C2H5OH+CuO CH3 – COH+Cu+H2O

Этанол Қара түсті альдегид қызыл түсті

Шар өзекті модель

Этил спиртінің ең жақын гомологы – метанол СН 3 ОН (метил спирті). Оны ертеде ағашты құрғақ айдау арқылы алғандықтан ағаш спирті деп атаған. Метанол - өзіне тән исі бар, түссіз, өте улы сұйық зат. Шамамен 10 грамын пайдаланған адам көз жанарынан айырылса, көбірек мөлшері өмірге қауіпті. Метанолды химия өнеркәсібінде еріткіштер ретінде және формальдегид пен күрделі эфирлерді алу үшін қолданады.

Құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан екі немесе бірнеше гидроксотобы бар органикалық заттарды көп атомды спирттер деп атайды. Олардың маңызды өкілдері: этиленгликоль мен глицерин

Глицерин

H 2 C CH CH 2

OH OH OH

Этиленгликоль

H 2 C CH 2

OH OH

Этиленгликоль

H 2 C CH 2

OH OH

Этандиол – түссіз, иіссіз, тұтқыр сұйық зат. Суда шексіз ериді, дәмі сәл тәттіллеу. Оны синтетикалық тағамдар алу үшін, сондай – ақ еріткіш ретінде және суықта автомашиналар радиаторындағы суды қатырмайтын – антифриз ретінде қолданады.

Глицерин

H 2 C CH CH 2

OH OH OH

Халықаралық атау жүйесі бойынша - пропантриол. Глицерин – түссіз, иіссіз, қоймалжың сұйық зат. Ол ылғалды жақсы таратын гигроскопиялы зат, сондықтан суда жақсы ериді. Тәтті дәмі бар. Көптеген заттарды ерітетін қасиеті бар.оны парфюмерлік, косметикалық өнеркәсіпте сабын, түрлі крем, майлардың құрамына қосу үшін қолданады.. Өйткені теріні жұмсартып, ылғалдандырғыш қасиеті бар. Одан басқа түрлі шайырлар, қопарғыш заттар алуға және формацевтикада дәрі – дәрмек ретінде пайдаланады.

Жаңа сабақты бекіту

• Спирттер дегеніміз не?
• Спирттердің жалпы формуласы қандай?
• Этил спиртінің физикалық қасиетін сипаттаңдар.
• Этил спиртінің организмге әсері қандай?
• Этил спиртінің химиялық қасиеттерін сипаттаңдар.

«Туысын тап»

Сәйкестендіру

1. Спирттердің алыну әдісі Глицерин

2. C2H5OH Метанол

3. Көпатомды спирт Этил спирті

4. СН3ОН Гидролиздену

5. Реакция типі Су

C6H12O6 2C2H5OH+2CO2

6. CH2=Сн2 + ..... C2H5OH Ашу процесі

Химиялық реакция теңдеулерін құрып түзілген заттың атын атау

А) спирттік ашу

Ә) гидратация реакциясы

Спирттер

А) 4 грамм этил спирті жанғанда қанша көлем (қ.ж) көмірқышқыл газы түзіледі?

Ә) 10 грамм метил спирті металмен әрекеттескенде неше грамм натрий метилаты түзіледі?

Б)Массасы 115 г этил спиртін дегидрлегенде қанша литр этилен қалыпты жағдайда алуға болады. ?

Мына айналуларды жүзеге асырыңдар.

C C 2 H 6 C 2 H 4 C 2 H 5 OH CO 2

C 2 H 2 C 2 H 4 C 2 H 5 OH C 6 H 12 O 6

C n H 2n+1 OH - жалпы формуласы

Өкілі этил спирті – C 2 H 5 OH

Алынуы H 2 C =CH 2 +H 2 O H 3 C-CH 2 OH

C 6 H 12 O 6 2C 2 H 5 OH+2CO 2

Химиялық қасиеттері

C 2 H 5 OH+3O 2 2CO 2 +3H 2 O

2C 2 H 5 OH+2Na 2C 2 H 5 ONa+H 2

C 2 H 5 OH+CuO CH 3 – COH+Cu+H 2 O

Көп атомды спирттер, этилен гликоль және глицерин

“ Спирттер”

А) Мына тізбек бойынша жүзеге асатын реакция теңдеулерін жазыңдар.

С 2 H 4 C 2 H 6 C 2 H 5 Cl C 2 H 5 OH C 2 H 4 C 2 H 2

Ә) Венн диаграммасын толтырыңдар.

Пайдаланған әдебиеттер:

И.Нұғыманов, Р.Жұмаділова, Ж.Аганина «Химия 9 сынып», «Есептер мен жаттығулар жинағы»

А.М.Радецкий, В.П.Горшкова «Дидактический материал по химии»

О.С.Габриелян, И.Г.Остроумов «Химия методическое пособие»

Занимательная химия на уроках 8-11 классах О.В.Галичкина

“ Химия мектепте” журналы