Оттекті? химиялы? ?асиеттері. Жану.

Сабақтың тақырыбы: Оттектің химиялық қасиеттері. Жану.

Мақсаты: 1.Оттек мысалында химиялық элементтің қасиеттерін оқып үйрену.

2.Жану үрдісінің мағынасы, мәні жайлы оқушылар көзқарастарын,

теориялық білімді практикамен ұштастыра отырып, пәнге деген

қызығушылығын дамыту.

3.Еңбексүйгіштікке, жылдамдыққа, байқағыштыққа, бақылау

нәтижесін өзі қорытындылауға баулу.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: СТО- технология элементтері. Блум таксономиясы.

Көрнекілігі: кесте, үлестірмелі карточкалар, алма, сутек пероксиді,

Пәнаралық байланыс: биология

Сабақтың жоспары: Блум жүйесі бойынша.

І.Білу: оқушыларды топқа бөлу, миға шабуыл әдісі арқылы тест алу, үй тапсырмасын тексеру.

ІІ.Түсіну: жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ.Қолдану: теориялық білімді практикамен ұштастыру мақсатында тәжірибе арқылы дәлелдеу.

ІҮ.Талдау: оқушылардың жаңа сабақты қаншалықты меңгергендігі тексеріледі.

Ү.Жинақтау: жаңа сабақты бекіту, пысықтау, мақсатында оқушылар өз беттерімен талдау жасайды.

ҮІ.Бағалау: оқушылардың іс-әрекетін қадағалау.

І. Білу бөлімі бойынша:

- Оқушыларды топқа бөлу;

а) «Миға шабуыл»

Тест сұрақтары арқылы үйге берілген тапсырманы тексеру.

1.«Оттек» латын тілінен аударғанда қандай мағына білдіреді.

а) тұз тудырушы ә) қышқыл тудырушы б) су

2.Оттектің салыстырмалы атомдық массасы -

а) 18 ә) 17 б) 16

3.Жер қыртысында оттектің мөлшері

а) 49,13 % ә) 49,12 % б) 49,14 %

4.Адам ағзасындағы мөлшері :

а) 66 % ә) 65 % б) 67 %

5.Оттекті ашқан ғалым

а) Л.М.Ломоносов ә) Дж. Пристли б) Д.И.Менделеев

6.Оттекті қандай ыдыста сақтайды:

а) темір ә) шыны б) Дьюар

7.Химиялық реакцияның жылдамдығын тездететін зат:

а) өршіткі ә) ингибитор б) термостат

8.Оттектің валенттігі –

а) І ә) ІІ б) ІІІ

9.Оттек алынады –

а) жай заттардан ә) сутектен б) күрделі заттардан

10.Оттек қанша градуста сұйылады –

а) – 182 ә) -183 б) - 181

Тест кілті бойынша оқушылар дұрыс жауаптарын тексереді.

ә) Қарапайым тәжірибе жасау:

«Сутегі асқын оксидінің ыдырауы»

Тәжірибенің мақсаты: картоп тілігі арқылы сутегінің асқын оксидін су мен оттегіне айналдыру.

Керекті құрал-жабдықтар: сутегі асқын оксиді, шикі картоптың бір тілігі, қағаз стакан.

Тәжірибенің орындалуы.Стаканға жартылай сутегі асқын оксидін құйыныз.

Оған шикі картоптың тілігін салыңыз.Не болғанын бақылаңыз.

Нәтиже: газ көпіршіктері бөлінеді.

Неге? Шикі картоптың құрамында каталаза деп аталатын фермент бар. Ферменттер клеткада болады. Олар күрделі коректік заттардың майда, әрі тез міңірілетін заттарға ыдырауын тездету қызметін атқарады. Шикі картоп клеткасындағы каталаза ферменті сутегі асқын оксидін тез арада суға және оттегіне ыдыратады. Газ көпіршіктері-бөлінген оттегі.

ІІ. Түсіну бөлімі бойынша:

Жаңа сабақтың мақсатын қою, игеруге дайындау.

а) оқушыларға « Жасыл орман» суретін салғызу.

Осы салған сурет бойынша сұрақтар:

• Осы суреттің біз үшін қандай маңызы?

• Оттектің тағы қандай үрдістерге қатысатынын айта аласыздар?

• Жапырақтың сарғаюы, шіруі, темірдің таттануы ненің қатысында жүреді?

Біз, бүгін сабағымызда оттектің басқа да химиялық қасиеттерімен, яғни жай және күрделі заттармен әрекеттесуімен, жанудың мәні, мағынасымен танысамыз.

Жаңа сабақты ертегі бойынша түсіндіру:

Оттек көп қабатты үйдің 2-қатарында тұрады. Ол басқа көршілерімен жақындасса жана бастайды. Ол бір күні ерігіп отырып «мен күштімін бе, әлде әлсізбін бе?» деп өзін сынамақ болып, жоғарғы қабаттан бастап, төменгі қабатқа дейін аралап шықпақшы болады. Ол бірінші қабаттағы үйдің есігін қағып, үйге енеді. Үйдегі элементпен қосылып айдын көлге айналады. Оттек суға малынып жүріп қатты тоңады. Жылыну үшін екінші қабаттағы 6 пәтердің есігін қағады. Оттек осы пәтердің иесімен қосылып, жылынып, жанып жарық бөледі. Көміртектің үйінен шығып, сол жақ көршісіне соғып кетпекші болады. Осы пәтерге енген бойда найзағай ойнап, шатыр-күтір аспан айналып жерге түскендей болады. Қатты шатырлаған дауыстан шошып ол үшінші қатарға қашады. Алдында 15 пәтердің есігі ашық тұр екен, оттек осында енеді. Бөлме қабырғалары ақ түтінге толады.

Осы кезде 14 пәтердің иесі үйінен шығып келе жатады. Оттек осы үйдің иесімен амандаспақ болып, жақын келеді. Екеуі қосылып топырақ пен сазға айналады.

Оттек өзінің қасиетіне мақтанып, одан сайын маңғаздана бастайды. Аяғын басса, алдындағылар жанып, онымен қослыыс түзіп, суға, топыраққа айналады. Ол енді металдар орналасқан қабаттарды аралап көрмекші болады. Сырт көзге қарағанда жанбайтын деп есептелетін заттар да оттекте жанады. Мысалы магний жарық шығарып жанып, магний оксидін түзеді. Ол өзінің «оксидтер» деп аталатын қосылыстарының көп екеніне қуанып, өзін «күштімін, белсендімін» деп шешеді. Алайда ол 2 , 10 , 18 пәтер иелерімен қосылыс түзе алмағанына қатты өкінеді. Галоендермен, криптон, ксенон, алтынмен, платиналық металдармен жанам жолмен әрекеттесіп қосылыстары болатынына риза болады. Оттек өзінің белсенді элемент екенін осылай дәлелдеді.

Ертегіні талдау сұрақтары:

• Ертегі кейіпкерлері кімдер, олар қайда тұрады?

• Оттегінің шешімімен келісесіздер ме?

• Пәтер иелерімен оттектің әрекеттесу реакция теңдеулерін жазайық.

ІІІ.Қолдану бөлімі бойынша:

Қарапайым тәжірибе жасау « Алма неге қараяды?»

Тәжірибенің мақсаты: алмаға оттегінің әсерін көрсету.

Керекті құрал-жабдықтар: алма, С виаминінің таблеткасы.

Тәжірибенің орындалуы.

• Алманы екіге бөліңіз.

• Таблетканы ұнтақтап, алманың бір жартысының кесілген жеріне себіңіз.

• Алманың екі бөлігін де ашық күйінде қалдырыңыз.

• Екі бөліктің түстерін қараңыз.

Нәтиже: С витамині себілген алманың түсі өзгермейді, ал екінші бөлік қоңырланады.

Неге? Алма, алмұрт, банан сияқты жемістерді аршып , ауада ашық қалдырғанда өзгертеді. Бұл фермент деп аталатын химиялық заттың әсерінен болады. Ферменттер жемістердің бүлінген клеткаларында түзіліп, оттегімен реакцияға түседі де, олардың бүлінуін тездетеді. Осы реакцияның әсерінен жемістің түсі мен дәмі өзгереді. Ал С витамині тез арада ферментпен реакцияға түсіп, оның клеткаға әсер етуіне кедергі жасайды. Сойтіп алманың қараюын болдырмайды.

ІҮ. Талдау бөлімі бойынша:

а) топтық жұмыс

ә) жеке жұмыс орындау

ІҮ.Жинақтау бөлімі бойынша:

Оқушылар тақырып бойынша түсінгендерін постерлерге жазады.

Ү.Бағалау бөлімі бойынша:

Оқушылардың білімін бағалау парағы бойынша бағалау.