Элементтердің табиғи ұяластары

Сабақтың тақырыбы: Элементтердің табиғи ұяластары
Сабақ мақсаты:
Білімділік: Элементтерді алғашқы топқа бөлу, ұқсастықтары мен айырмашылықтары арқылы оларды сілтілік металдар, галогендер, халькогендер және салғырт (инертті) газдарға топтастыру. Осы топтардағы элементтердің физикалық және химиялық қасиеттерінің салыстырмалы атомдық массаға тәуелді екенін түсіндіру.
Дамытушылық: Оқушылардың іс әрекетін, танымдық біліктерін жаңа білімді өз белсенділіктерімен дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу. Өз бетімен жұмыстануын, ізденімпаздығын қалыптастыру.
Көрнекілік: периодтық жүйе, карточкалар.
Сабақтың түрі: ашық сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: топпен жұмыс.

Көрнекіліктер: слайд, плакаттар, стиккерлер
Сабақтың құрылымы:
І. Ұйымдастыру кезеңі (3 мин).
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (9 мин)
III. Жаңа сабақ (5 мин)

IV. Постер қорғау (Әр топ өз атына сәйкес) (8мин)

V. «Резюме» жазу (элементке сипаттама беру 5 мин)

VI. «Мені таны» (элементтерді жіктеп анықтау) (5 мин)

VII.«Өзіңді тексер» (әр топқа есептер беріледі 5 мин)

VII. Бекіту сұрақтары (3 мин)

VIII. Қорытындылау

IX. Үйге тапсырма

X. Бағалау (2мин)
І. Ұйымдастыру кезеңі.
– сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау.
– оқушыларды психологиялық дайындау.
– оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу, оны өткізу жоспарын көрсету.

Топқа бөлу (4 топқа)

1.Сілтілік металдар тобы: Li, Na, K, Rb, Cs.
2. Сілтілік жер металдар тобы: Mg, Ca, Sr, Ba, Ra/
3. Галогендер: F₂, Cl₂, Br₂, I₂, At₂.

4. Халькогендер тобы: О, S, Se, Te, Po.

Топ басшысын сайлау

1.Химиялық элементтер неше топқа бөлінеді, оларды ата.

2.Атом құрылысының «планеталық» моделін ұсынған ғалым.

3.Атом ядросының құрамы қандай?

4.Электрон қандай зарядты бөлшек?

Әр топқа бағалау парақшасын беру

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

Әр топқа сұрақтар беру

1.Сілтік металдар тобы

1.Әрекеттесуші заттар дегеніміз не?

2.Атом молекулалық ілім

3.Зат мөлшері немен өрнектеледі?

4.Fe+S =FeS теңдеуі реакцияның қай типіне жатады

5.Айырылу реакциясы дегеніміз не?

2.Сілтілік жер металдар тобы

Орынбасу реакциясы дегеніміз не?

Алмасу реакциясы дегеніміз не

Қосылу реакциясы дегеніміз не

Құрам-тұрақтылық заңы дегеніміз не? Кім ашты?

Зат массасының сақталу заңы дегеніміз не?

3.Галогендер тобы

S+O₂ =SO₂, Ca+O₂ = CaO, Zn+HCl=ZnCl₂+H₂ мына берілген реакция теңдеуін теңестір

Периодтық жүйені ашқан кім, қай жылы?

Құбылыстардың түрлері

Атомдардың әр түрінен тұратын заттар

Үш әріптен тұратын элементтерді ата

4.Халкогендер тобы

Атом дегеніміз не

Молекула дегеніміз не

Ar, Mr нені білдіреді

Химиялық реакцияның қандай белгілері бар

Қоспалар нешеге бөлінеді, оларды ата

ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту.

Химиялық элементтердің жіктелуі
(ұялас топтар)

Металдар Галогендер Халькогендер

Сілтілік металдар, Сілтілік – жер металдар

1.Сілтілік металдар тобы: Li, Na, K, Rb, Cs.
Бұл металдар сумен әрекеттескенде сілті түзеді, сондықтан сілтілік металдар деп аталады. Сілтілік металдарға тән көптеген ортақ қасиеттер бар. Сілтілік металдар жұмсақ, ауадағы оттек әсетінен тез тотығады (жанады). Сондықтан сілтілік металдарды керосин астында сақтайды. Сілтілік металдар аса белсенді болады. Сумен шабытты әрекеттесіп, сілті мен сутек газын бөледі. Сілтілік металдар жалпы формуласы R2O сәйкес келетін негіздік оксидтер, ROH сәйкес келетін сілтілертүзеді.Сілтілік металдардың атомдық массалары артқан сайын металдық қасиеті күшейеді
2. Сілтілік жер металдар тобы: Mg, Ca, Sr, Ba, Ra.
Олар минералдар,топырақ құрамында болады.Бәрінің валенттілігі тұрақты ІІ тең. Сілтілік – жер металдар жалпы формуласы RO сәйкес келетін негіздік оксидтер, R(OH)2 сәйкес келетін гидроксидтер түзеді.
3. Галогендер. («Галоген» сөзі тұз туғызушы деген мағына береді).
Галогендерге жататындар: фтор, хлор, бром, йод. Бұлар осы аттас құрамы екі атомнан тұратын жай заттар: F₂, Cl₂, Br₂, I₂, At₂.түзеді. Фтор мен хлор өткір иісті газдар. Бром сұйық, йод қатты зат. Барлық галогендер улы. Бром мен йодты аузы берік жабылатын ыдыста сақтайды. Галогендер қатынасатын тәжірибе тек қана тартпа шкафта жасалады. Галогендер өте белсенді типтік бейметалдар тобын құрайды. Галогендердің жоғары оттекті қосылыстарындағы валенттігі VII. Бәрі де ұшқыш сутекті қосылыс түзеді, онда І валентті көрсетеді. Галогендерде атомдық массалары артқан сайын бейметалдық қасиет әлсірейді.
Галогендер металдармен әрекеттесіп, фторидтер, хлоридтер, бромидтер, йодидтер деп аталатын тұздар түзеді.
Мысалы: натриймен NaF, NaCl, NaBr, NaI.
4. Халькогендер тобы: О, S, Se, Te, Po.
Олардың ең жоғарғы валенттілігі VI – ға тең. Халькогендер жалпы формуласы RO3 сәйкес келетін қышқылдық оксидтер, H2RO4 сәйкес қышқылдар түзеді.
5. Инертті(салғырт) газдар тобы: He, Ne,Ar, Kr, Xe.

IV. Постер қорғау (Әр топ өз атына сәйкес)

І топ - Сілтілік металдар

ІІ топ - Сілтілік жер металдар

ІІІ топ - Галогендер

IV топ – Халькогендер

IV. Резюме жазу (элементке сипаттама беру)

(аты, портреті, мекен-жайы, салмағы, мамандығы, біліктілік санаты, мінезі, туыстары)

І топ. Na (Ітоп, ІІІ период, ІІІ қатар, жеңіл, металл, І валентті, жұмсақ, белсенді, NaCl-астұзы, NaHCO₃-ас содасы)

ІІ топ. O (VI топ, ІІ период, ІІ қатар, жеңіл, бейметалл, ІІ валентті, газ, көптеген заттармен әрекеттеседі, О₃ –озон, Н₂О)

ІІІ топ. Al (ІІІ топ, ІІІ период, ІІІ қатар, жеңіл металл, екі дайлы, ІІІ валентті, жайлы, Al₂O₃, Al(OH)₃)

IV топ. Mg ( топ период қатар металл валентті)

V. «Мені таны» (элементтер таңбаларын тақтаға жазу металл, бейметалл, екі дайлы элементтерді анықтау)

І-топ: Алюминий, қорғасын, фтор, калий, күкірт, марганец, сутек,

ІІ-топ: Темір, барий, кальций, оттегі, фосфор, натрий, иод,

ІІІ-топ: Азот, бор, кремний, магний, күміс, мырыш, алтын, мыс,

IV топ: сынап, хлор, көміртегі, мыс, берилий, бром, хром

VI. «Өзіңді тексер» ұраны: «Білікті бірді жығар, білімді мыңды жығар»

(әр топқа есептер беріледі)

І-топ: 40 г магний оксиді түзілу үшін оттектің қандай массасы реакцияға түсетінін есептеңдер

ІІ-топ: массасы бірдей 470 г калий оксиді K₂O мен натрий оксиді Na₂O берілген. Қайсысының зат мөлшері көп екенін есептеңдер

ІІІ-топ: массасы 2,3 г натрий сумен әрекеттескенде натрий гидроксидінің (NaOH) қандай массасы түзіледі?

IV топ. 80 г күкірт жанғанда неше моль күкірттің (IV) валентті оксиді түзілді?

Шығарылуы:

І.Берілгені: Шешуі:

m=470г(MgO) 2Mg+O₂ 2MgO

т/к: m(O)=? X=16г(O)

ІІ.Берілгені: Шешуі:

m₁=470 г(K₂O)

m₂=470г (Na₂O) ν₁=470/94=5 моль(K₂O)

т/к: -? ν₂=470/62=7,6 моль(Na₂O)

IІІ.Берілгені: Шешуі:

m=2,3 (Na) 2Na+2H₂O 2NaOH+H₂

т/к: m(NaOH) x=4 г (NaOH)

IV .Шығарылуы:

І.Берілгені: Шешуі:

m=80г(S) S + O₂ SO₂

т/к: m(SO₂)=? X= 2.5 моль SO₂

VIII. Бекіту сұрақтары:

1. Химиялық элементтердің ұқсас қасиеттеріне қарай нешеге бөлінеді?

2. Сілтілік металдар деп не себепті айтылады?

3. Сілтілік металдарға қандай элементтер кіреді?

4. Сілтілік жер металдарға қандай элементтер кіреді?

5. Галогендер топшасындағы элементтерді ата.

6. Халкогендер топшасындағы элементтердің жоғарғы оксид және қышқылдарының жалпы формуласы қандай?

IX. Қорытындылау

X.Үйге тапсырма §20. №6

XI.Бағалау Әр топ тір бірін бағалау