Экзотермиялық және эндотермиялық реакциялар. Реакциялардың жылу эффектісі. Термохимиялық теңдеулер

Батыс Қазақстан облысы

Теректі ауданы

Ұзынкөл селосы

Ұзынкөл ЖОББМ

Химия пәні мұғалімі Ж.Б.Ергалиева

Күні:23.01.2018 жыл

Мұғалім: Ергалиева Жаннат Балтабековна

Сынып: 8 «А»

Оқушы саны: 11

Сабақтың тақырыбы:

«Экзотермиялық және эндотермиялық реакциялар. Реакциялардың жылу эффектісі. Термохимиялық теңдеулер»

Сабақтың мақсаты: 1 сабақ ішінде химиялық реакциялардың жылу эффектісін анықтау үшін мысалдар келтіре және есептерді шығартып көрсету арқылы термохимиялық теңдеулерді құрастырып үйрету.

Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту сабағы.

Сабақ типі: аралас

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, СТО элементтері: блум таксономиясы

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, тапсырмалар.

Сабақтың жоспары:

I Ұйымдастыру

II Үй тапсырмасын тексеру

III Жаңа сабақ

IV Бекіту

V Үйге тапсырма

VI Бағалау

VII Рефлексия

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

- Оқушылармен сәлемдесу

- Сынып оқушыларын түгендеу

- 3 топқа бөліну (А,В,С деңгейі бойынша)

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1.Тапсырма

Сұрақ-жауап (шаттық шеңбері)

1. Аллотропия дегеніміз не? Табиғатта оттектің аллотропиясы нешеу?

2. Оттек пен озонның формулаларында қандай айырмашылық бар?

3. Озонды зертханада қандай құралмен алады?

4. Оттегінің табиғаттағы айналымын айтып бер?

5. Озонның маңызы қандай?

6. Озон тесігі деген не? Оның пайда болу себебі қандай?

7. Озон тесігі зардаптарын ата?

8. Ауа құрамы қандай және пайыздық мөлшерлемелері қандай?

9. Озон мен оттегі табиғатта қалай пайда болады?

10. Озон тесігі бітеле ме?

11. Озонды қайда қолдануға болады ?

2.Тапсырма

Егер де мен эколог, әкім, маман, оқушы болсам ауыл тазалығына қосар үлесім.....

III. Жаңа сабақ.

-Өткен сабақта оттегінің және озонның табиғатта таралуы және қолдануы туралы өткен болатынбыз. Сонымен қатар, реакцияның типтерімен де танысқанбыз. Бүгінгі жаңа сабақта экзотермиялық және эндотермиялық реакция теңдеулерімен танысамыз

Сабақ тақырыбы: «Экзотермиялық және эндотермиялық реакциялар. Реакциялардың жылу эффектісі. Термохимиялық теңдеулер»

Сабақ мақсаты: 1 сабақ ішінде химиялық реакциялардың жылу эффектісін анықтау үшін мысалдар келтіре және есептерді шығартып көрсету арқылы термохимиялық теңдеулерді құрастырып үйрету.

Проблеммалық сұрақ балаларға:

- Аш бала тоқ баламен ойнай ма?

Мәтінмен жұмыс

1 С топқа: Экзотермиялық реакция

2.В топқа: Эндотермиялық реакция

3 А топқа: Термохимиялық есеп

1 С топқа:

Химиялық реакциялар кезінде бөлінетін немесе сіңірілетін жылу мөлшері реакцияның жылу эффекті деп аталады. Жылу бөле жүретін реакция – экзотермиялық реакция деп аталады. «Экзо» гректің «сыртқа» деген сөзі. Жылудың реакция жүріп жатқан ортадан,сыртқы қоршаған ортаға бөлініп шығатынын білдіреді. Мысалы: көмір, табиғи газ, бензин, ағаш жанғанда жылу бөлінеді. Химиялық реакциялар өндірісте энергия алу үшін қажет.

С+О2→ СО2+Q (жылу бөліну)

S+О2→SО2+Q(жылу бөліну)

2 В топқа: Реакция аяғына дейін жету үшін үнемі қыздыруды қажет ететін реакциялар бар. Барлық айырылу реакциялары эндотермиялық реакцияға жатады.

Жылу сіңіре жүретін реакция – эндотермиялық реакция деп аталады. «Эндо» гректің «ішке» деген сөзі. Жылудың сырттағы қоршаған ортадан реакция жүріп жатқан ортаға берілетінін білдіреді. Жылу мөлшері Джоуль (Дж) немесе килоджоуль (кДж)арқылы белгіленіп, калориметрмен өлшенеді. Реакция кезінде бөлінетін немесе сіңірілетін жылуды Q («ку») әрпімен белгілеп реакция теңдеуін былай өрнектейміз.

Жылу бөлінсе - ________________________ +Q

Жылу сіңірілсе - _______________________ -Q

N2+О2→ 2NО-Q (жылу сіңірілу)

2НgO→ 2Hg-Q (жылу сіңірілу)

3 А топқа: Термохимиялық теңдеу

Реакцияның жылу эффекті көрсетілген химиялық реакциялар термохимиялық теңдеулер деп аталады.

С+О2→ СО2+402,24 кДж

Н2О→ Н2↑+ О2↑- 572 кДж

Ең алдымен реакция кезінде жылудың бөлінуі немесе сіңірілуі реакцияға қатысушы реагенттердің табиғатына тәуелді болады. Мысалы, күкірт пен оттек әрекеттескенде жылу бөлінеді, ал азот оттекпен реакцияға түскенде жылу сіңірілді.

Жылу эффектісі температураға да тәуелді.

Жылу эффекті әрекетесетін заттардың мөлшеріне не массаға тәуелді. Көмірді немесе ағашты неғұрлым көп салып жақса, жылу көп бөлінгендіктен бөлме іші қатты ысиды.

Химиялық реакцияның жылу эффектінің шамасы бірнеше факторларға тәуелді:

1) әрекетесуші заттардың табиғатына;

2) температураға;

3) реагенттердің мөлшеріне;

4) реагенттер мен алынатын өнімнің агрегаттық күйіне байланысты болады.

Мысал есеп:

Массасы 325 г кальций карбонатын ыдырату үшін қанша жылу жұмсау керек? Термохимиялық теңдеуі мынадай:

CaCO3 = CaO + CO2 – 157 кДж

Бер:

m (CaCO₃)= 325 г

Т\К: Q = ?

Шешуі: CaCO₃→ CaO+ CО₂↑- 157 кДж

_{325 г х кДж}

_{100 г 157 кДж}

_{325 г*157 кДж}

_{х= _________________ = 510,25 кДж}

_{100 г}

Ж\Бы: 325 г кальций карбонатын ыдырату үшін 510 кДж жылу жұмсау керек.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1 тапсырма С топқа: (Блум қолдану)

Фарфор табақшаға сөндірілмеген әктің кішкене бөлігін салыңыз. Оның үстіне су құйыңыз. Реакция теңдеуін жазыңыз және теңестір.

2 тапсырма В топқа: (Блум талдау)

Төмендегі химиялық теңдеуді теңестір, қай реакцияның түріне жататынын көрсетіңіз.

А) CaCO3 = CaO + CO2 – Q

Ә) N2 + O2 = 2NO – Q

Б) N2 + 3H2 = 2NH3 + Q

В) 2SO2 + 2O2 = 2SO3 + Q

3 тапсырма А топқа : (Блум жинақтау)

Мына айналымды жүзеге асырыңыз.

Ca(OH)₂ = CaCO₃ = CO₂ = MgCO₃

4 тапсырма: (Блум бағалау)

Қай отын түрін жаққанда көп жылу бөлінеді? Массалары бірдей 50 грамм көмірді ме, газды ма, сутекті ме? Қай отын түрін бағалайсыз және ұсынасыз? Дәлелдеп қорытынды жасаңыз.

C+O₂ = CO₂ + 402, 24 кДЖ (С топқа)

СH₄ + 2O₂ = CO₂ + 2H₂O + 880 кДЖ (В топқа)

2H₂ + O₂= 2H₂O + 494, 79 кДж (А топқа)

Қорытынды сұрақтар:

1. Экзо және эндотермиялық реакциялар туралы ұғымды білу, термохим.есептерді щығара білу бізге не үшін қажет екен?

2. Химиялық реакциялар кезінде бөлінетін немесе сіңірілетін жылу мөлшері қалай аталады?

3. Жылу бөліну арқылы жүретін химиялық реакция?

4. Жылу мөлшерінің өлшем бірлігі.

5. Химиялық реакцияның жылу эффектінің шамасы неге тәуелді?

1) әрекетесуші заттардың табиғатына;

2) температураға;

3) реагенттердің мөлшеріне;

6. Жылу мөлшерін қандай әріппен белгіленеді?

7. Реакцияның жылу эффекті көрсетілген химиялық реакциялар қалай аталады?

VI Бағалау

С топқа

тапсырма	Дискриптор 1	Дискриптор 2	Дискриптор 3	Дискриптор 4
Үй тапсырмасы бойынша	Сұрақ-жауап: Толық-2балл Жартылай -1 балл Жауап жоқ – 0 балл	Эссе: Бар-1балл Жоқ-0 балл	Тазалықты қорғаудағы шаралар саны: 3 шара-3 балл 2 шара-2 балл 1 щара-1 балл
2. Мәтінмен жұмыс	Ақпарат толықтығы: Толық-2 балл Жартылай-1балл	Мысал келтіруі: Толық-2 балл Жартылай-1 балл Мысалсыз- 0 балл	Постер көркемділігі: Өте жақсы-3 Жақсы-2 Орташа-1	Уақыт сақталуы: Сақталды-1 балл Сақталмады -0 балл
3.Фарфор табақшаға сөндірілмеген әктің кішкене бөлігін салыңыз. Оның үстіне су құйыңыз. Реакция теңдеуін жазыңыз және теңестір.	Реакция теңдеуі дұрыстығы: Бар-2 Жоқ-0	Реакция теңестірілуі: Дұрыс-1 балл қате- 0балл
4.Есеп	Есеп шығару алгоритмі: Дұрыс-2 Жартылай дұрыс -1 Дұрыс емес-0	Жауаппен сәйкестігі: Сәйкес-1 Сәйкес емес-0

16-20 балл(85-100%) – «Жарайсың! Мен сені мақтан тұтамын. Сен міндетті түрде күні ертең еліңнің мақтанышына айналасың».

14-15 балл(65-84%) – «Сен бүгін жарадың! Талабың әрдайым таудай болсын. Есептерді көбірек шығарып, заттардың қасиетін тануда әлі де тер төгер болсаң алар асуың жоғары болмақ»

8-13 балл (0-39%) – «Сен ақылдысың, сондықтан қосымша сабаққа кел, барлық нәрсе тек қажырлы еңбектің арқасында болатынын ұмытпағайсың».

В топқа:

тапсырма	Дискриптор 1	Дискриптор 2	Дискриптор 3	Дискриптор 4
Үй тапсырмасы бойынша	Сұрақ-жауап: Толық-2балл Жартылай -1 балл Жауап жоқ – 0 балл	Эссе: Бар-1балл Жоқ-0 балл	Тазалықты қорғаудағы шаралар саны: 3 шара-3 балл 2 шара-2 балл 1 щара-1 балл
2. Мәтінмен жұмыс	Ақпарат толықтығы: Толық-2 балл Жартылай-1балл	Мысал келтіруі: Толық-2 балл Жартылай-1 балл Мысалсыз- 0 балл	Постер көркемділігі: Өте жақсы-3 Жақсы-2 Орташа-1	Уақыт сақталуы: Сақталды-1 балл Сақталмады -0 балл
3.Төмендегі химиялық теңдеуді теңестір, қай реакцияның түріне жататынын көрсетіңіз. А) CaCO3 = CaO + CO2 – Q Ә) N2 + O2 = 2NO – Q Б) N2 + 3H2 = 2NH3 + Q В) 2SO2 + 2O2 = 2SO3 + Q	Реакция типін ажыратуы: Ажыратты-1 Ажырата алмады-0	Реакция теңестірілуі: Дұрыс-1 балл қате- 0балл
4.Есеп	Есеп шығару алгоритмі: Дұрыс-2 Жартылай дұрыс -1 Дұрыс емес-0	Жауаппен сәйкестігі: Сәйкес-1 Сәйкес емес-0

16-20 балл(85-100%) – «Жарайсың! Мен сені мақтан тұтамын. Сен міндетті түрде күні ертең еліңнің мақтанышына айналасың».

11-15 балл(65-84%) – «Сен бүгін жарадың! Талабың әрдайым таудай болсын. Есептерді көбірек шығарып, заттардың қасиетін тануда әлі де тер төгер болсаң алар асуың жоғары болмақ»

8-10 балл (0-39%) – «Сен ақылдысың, сондықтан қосымша сабаққа кел, барлық нәрсе тек қажырлы еңбектің арқасында болатынын ұмытпағайсың».

А топқа:

тапсырма	Дискриптор 1	Дискриптор 2	Дискриптор 3	Дискриптор 4
Үй тапсырмасы бойынша	Сұрақ-жауап: Толық-2 балл Жартылай -1 балл Жауап жоқ – 0 балл	Эссе: Бар-1балл Жоқ-0 балл	Тазалықты қорғаудағы шаралар саны: 3 шара-3 балл 2 шара-2 балл 1 щара-1 балл
2. Мәтінмен жұмыс	Ақпарат толықтығы: Толық-2 балл Жартылай-1балл	Мысал келтіруі: Толық-2 балл Жартылай-1 балл Мысалсыз- 0 балл	Постер көркемділігі: Өте жақсы-3 Жақсы-2 Орташа-1	Уақыт сақталуы: Сақталды-1 балл Сақталмады -0 балл
3.Мына айналымды жүзеге асырыңыз. Ca(OH)2 = CaCO3 = CO2 = MgCO3	Айналымды жүзеге асыруы: 4 реакция дұрыс-2 3 реакция дұрыс-1 2 не одан төмен-0	Реакция теңестірілуі: Дұрыс-1 балл қате- 0балл
4.Есеп	Есеп шығару алгоритмі: Дұрыс-2 Жартылай дұрыс -1 Дұрыс емес-0	Жауаппен сәйкестігі: Сәйкес-1 Сәйкес емес-0

17-20 балл(85-100%) – «Жарайсың! Мен сені мақтан тұтамын. Сен міндетті түрде күні ертең еліңнің мақтанышына айналасың».

11-16 балл(65-84%) – «Сен бүгін жарадың! Талабың әрдайым таудай болсын. Есептерді көбірек шығарып, заттардың қасиетін тануда әлі де тер төгер болсаң алар асуың жоғары болмақ»

8-10 балл (0-39%) – «Сен ақылдысың, сондықтан қосымша сабаққа кел, барлық нәрсе тек қажырлы еңбектің арқасында болатынын ұмытпағайсың».

V Үйге тапсырма

Тақырып соңындағы тапсырмалар

VII Рефлексия