Күкірт оның қосылыстары

Батыс Қазақстан облысы Зеленов ауданы Махамбет ауылы Махамбет ЖОББМ Химия пәнінің мұғалімі Лекерова Эльмира Қайратқызы

Күкірт және оның қосылыстары

Сабақтың мақсаты:

1.Оқушыларды күкірт және оның қосылыстарымен,химиялық қасиеттерімен таныстыру

2.Жоспарды пайдалана отырып,өз бетінше жауап беру біліктілігін қалыптастыру,негізгі ойды бөліп қорытындылап,салыстыра білуге үйрету

3.Уақытты бағалауға,өз бетінше жұмыс істеп,қорытындылай білуге үйрету

Сабақ жоспары:

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау. (тест)

ІІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру

І V . Топқа бөлу

• Слайдпен жұмысты қорғау

V І.Өздік жұмыс

V ІІ.Қорытындылау

Тест

№

Сұрақтар

1

2.

1.Таза оттекті бірінші рет алған ғалым

А

3

ҮІ топтың негізгі топша элементтеріқандай жалпы атаумен біріктіріледі?

Ә

М.В. Ломоносов.

Б.Ә Бектұрұлы

Халькогендер

Б

ОҒ 2 -дегі оттектің тотығу дәрежесі

4

К.Шелле

5

Галогендер

-2

Адам организмінде оттек дене массасының қанша % құрайды?

ҮІ А топ элементтерінің сыртқы энергетикалық деңгейінде қанша электрон бар?

Сілтілік элементтер

61 %

+2

6

7

Фосфордың металдармен қосылысы қалай аталады?

3

21 %

-1

5

8

80 %

Фосфин

Озон мен оттектің ұқсастығы

9

Оттек және күкірт атомдары бір-бірімен .....ұқсас

6

Агрегаттық күйінде

фосфидтер

Молекула құрамында

Ядро зарядтары бойынша

фосфаттар

Оттек мынадай тотығу дәрежесін көрсетеді

10

Химиялық белсенділігі

Энергетикалық деңгей саны бойынша

0,-2,+2,-1

Қандай суды кермек су деп атайды?

Сыртқы деңгейдегі электрон саны бойынша

0,-2,+4,+6

Дистилденген суды

-2,+2,+6

Кальций мен магнийдің еріген тұздары болса

Кристалдық суды

Осы затпен ескі үйді аластайды,түсіне қарасаң алтынға ұқсайды

бұл не деп ойлайсыңдар, балалар?

Иә , бұл күкірт.

Ендеше бүгінгі сабағымызда «Күкірт және оның қосылыстары»

туралы әңгімелейтін боламыз.

Сыныпты 4 топқа бөлу.

«Күкірт және оның қосылыстары» тақырыбы бойынша оқушылардың

слайд бойынша жұмыстарын қорғауы.

І топ «Күкірт»

ІІ топ «Күкіртсутек»

ІІІ топ «Күкірттің (І V , V І ) оксидтері

ІҮ топ « Күкірт қышқылы»

Күкірт және оның қосылыстары

Күкірт

Күкірт оксиді

Күкіртсутек

Күкірт қышқылы

Күкіртсутек

Н 2 S

Табиғатта таралуы және физикалық қасиеттері

• Күкіртсутек –шіріген жұмыртқа йісті,түссіз газ.
• -60°с-та сұйық күйге ауысады.ал -86° с-та қатады.
• Күкіртсутек табиғатта жанартау атқылағандағы газдардың құрамында,емдік қасиеті бар минерал суларда кездеседі(Алма-Арасан т.б)
• Күкіртсутек өте улы,оның өте аз мөлшерімен тыныс алғанда адам есінен танып,тіпті өліп те кетуі мүмкін.
• Күкіртсутек тыныс алғанда гемоглобинмен байланысып,сал ауруын туғызады.
• Күкіртсутекпен уланған адамды тез арада таза ауаға шығару керек.

Химиялық қасиеттері

• Күкіртсутеке тотықсыздандырғыш қасиет тән.
• 2 Н 2 S +O 2 →2S+2H 2 O S- тот-с-ш , O 2 - т-т-ш
• Металдармен әрекеттесіп сутек бөледі,активтік қатарында сутекке дейін тұрған металдармен:
• Н 2 S + Mg → Mg S+ Н 2 ↑
• Галогендермен әрекеттескенде сәйкес галогенсутек қышқылдарын түзеді: Br 2 + Н 2 S →2HBr+S
• Күкіртсутек екі негізді қышқыл болғандықтан,орта(сульфидтер)және қышқыл тұздар(гидросульфаттар) түзеді. Н 2 S +КОН → КН S + H 2 O

Алынуы:

Зертханада:

Н 2 S Кипп аппаратында алынады:

Ғе S+ 2 HCI → Н 2 S ↑ + Ғе CI 2

Қолданылуы:

• Күкіртсутек емдік қасиеті бар,буын ауруларын емдеуде күкіртті сутек ванналарында қолданылады

• Күкірттісутектің тұздарымен түсі әр түрлі тұнба түзуі аналитикалық химияда ерітіндіден сәйкес металл катиондарын бөлуде және анықтауда қолданылады

SO 2

SO 3

Физикалық қасиеттері

• Күкірт екі түрлі оксид түзеді: S (ІҮ)оксиді- SO 2 (күкіртті газ немесе күкірттің диоксиді),бұл-өткір тұншықтырғыш иісі бар,түссіз газ

• S (ҮІ)оксиді-күкірт ангидриді- SO 3 ,ұшқыш,түссіз сұйықтық;олар суда жақсы ериді,нәтижесінде күкіртті қышқыл Н 2 SO 3 және күкірт қышқылы Н 2 SO 4 түзіледі,олай болса бұлар қышқылдық оксидтер

Алынуы

Зертханада: Күкіртті ауада жағу арқылы 2 S+O 2 → SO 2

Өндірісте: 2 ZnS+ 3 O 2 → 2 ZnO+ 2 SO 2

2 SO 2 + O 2 → 2 SO 3

Химиялық қасиеттері

Негіздік оксидпен әрекеттесіп тұз түзеді:

SO 2 +Na 2 O→Na 2 SO 3

Негізбен әрекеттескенде тұз және су түзе жүреді

SO 2 +2 NaOH →Na 2 SO 3 +H 2 O

Қолданылуы

SO 2 -қантты,маталарды,сабынды ағарту үшін,қоймаларды аластау үшін қолданылады.

К ҮКІРТ ҚЫШҚЫЛЫ

Н 2 SO 4

Физикалық қасиеттері

• Күкірт қышқылы-түссіз, ұшқыштығы төмен, тығыздығы 1,84г\мл майлы сұйықтық

• Кейде оны “купорос майы” деп атайды.

Ылғал тартқыш

• Күкірт қышқылы суда жақсы ериді. Еру кезінде көп мөлшерде жылу бөлінеді

• Ауадан және басқа газдардан су буын жақсы тартады

Химиялық қасиеттері

• Күкірт қышқылы күшті және белгілі минералды қышқылдар ішіндегі тұрақтысы

• Сұйылтылған күкірт қышқылына күшті қышқылдың барлық қасиеттері тән. Олар негіздік оксидтермен, негіздермен және тұздармен әрекеттеседі.

• Кернеу қатарындағы сутектің оң жағындағы металдар сұйылтылған күкірт қышқылында ерімейді.

Сульфат иондарына сапалық реакция

Күкірт қышқылына және оның тұздарына барий тұздарының ерітіндісі реактив болып табылады. Ва 2 катионы S О 4 анионымен іс жүзінде ерімейтін ақ тұнба түзеді:

Ba 2 + SO 4 = BaSO 4

Қолданылуы

• Күкірт қышқылымен тікелей немесе жанама байланыспаған химиялық өндіріс салаларын айту қиын. Күкірт қышқылы жан-жақты қолданылуы бойынша бірінші орында тұр. Оны химия өнеркәсібінің “наны” деп санайды, себебі басқа қышқылдарды алуда, мұнай өнімдерін тазалауда, қант өндірісінде, өсімдік майын тазалауда, газдарды құрғатуда, сода, бояу, жасанды талшық өндірісінде, органикалық синтез және т.б. қолданылады

• Негізгі химиялық өнеркәсіпте күкірт қышқылы тыңайтқыштар алуда қолданылады

Сульфаттар

• Күкірт қышқылының тұздарын сульфаттар деп атайды. Күкірт қышқылы екінегізді болғандықтан, ол тұздарды екі қатарына түзеді: орта-сульфаттар және қышқыл-гидросульфаттар

• Күкірт қышқылының тұздары да өте көп қолданылады. Күкірт қышқылы тұздарының ішіндегі тұздарына маңыздыларына мыналар жатады:

• Кальций сульфаты CASO4 кристалгидрат түрінде кездеседі:гипс,алебастр.Гипсті кыздырганда ол алебастрга айналады.Алебастрды медицинада сынақтың сыртынан орап таңуда және тіс протезін дайындауда қоолданады

Күкірт

S

Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы

Физикалық қасиеттері

• Күкірт –сары түсті,қатты кристалды зат

• Оның үш аллотропиялық түр өзгерісі болады: ромбтық,моноклинді,пластикалық

• Қалыпты жағдайда күкірт молекуласы сақина түріндетұйықталған сегіз атомнан тұрады

• Суда күкірт ерімейді,спирт пен эфирде нашар ериді;бензолда,күкіртті көміртекте және т.б.жақсы ериді

Химиялық қасиеттері

Күкірт химиялық реакцияларда тотықтырғыш та,тотықсыздандырғыш та бола алады

• күкірттің жай заттармен әрекеттесуі

• күкірт жоғары температурада сутекпен әрекеттеседі

• Жоғары температурада күкірт фтормен және оттекпен әрекеттеседі(жанады)

Табиғатта таралуы

Күкірттің табиғи қосылыстары

• Балқаш,Шығыс Қазақстан облысында сульфидтер( ZnS,PbS, FeS, т.б)күйінде болса,сульфаттары

(Са SO 4 . 2 H 2 O , Na 2 SO 4 .10H 2 O, MgSO 4 . 7 H 2 O ) т.б болады

• Күкірт қосылыстары мұнайда және тас көмірде де кездеседі

• Бос күйіндегі күкіртті тау жыныстарынан балқыту арқылы алады

ҮІ.Өздік жұмыс.

І топ

1.Күкірттің химиялық таңбасы

2.Электрондық формуласы

3.Мүмкін болатын валенттігі

4.Мүмкін болатын тотығу дәрежесі

ІІ топ

Мына қосылыстардың ішінен күкіртті қосылыстардың формуласын тауып ,атын ата:

СаО,Н 2 S, NaOH ,SO 2 , H 2 O, HNO 3 ,MgCI 2 ,Fe 2 (SO 4 ) 3

2.Күкірттің (ІҮ) оксиді ....оксид деп аталады

• Күкірттің (ІҮ) оксиді сумен әрекеттесіп,түзеді

4.Күкірт қышқылының формуласы

ІІІ топ

1.Күкірт қышқылына және оның тұздарына қай зат сапалық реактив болып табылады ?

2.Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері қандай?

3.Мына реакция теңдеуін аяқта: а) Mg+H 2 S O 4→ ә) Zn O+ H 2 S O 4→ б) Na 3 PO 4 + H 2 S O 4→

ІҮ топ

1.Мына айналымды жүзеге асыр: S → SO 2 → SO 3 → H 2 S O 4 → K 2 S O 4

2.Күкірттің қанша аллотропиялық түр өзгерістері бар?

3.Мына реакциялар ды аяқта : а) SO 2 + K 2 O→ ә) Fe S+ O 2→ б) Zn S+ O 2 →

Сергіту сәті.

1.Екі буыннан тұратын химиялық элемент,

Бірінші буыны атау септігінің сұрағы,екінші буыны сан есім, бұл қандай элемент? (неон)

2.Бірінші буыны тасқын су, екінші буыны мал құлағындағы белгі.

Оқушы ,ойлан, бұл қандай элемент?(селен)

3.Табылса бұрын там-тұмнан ,қазір көп әрбір өлкеде.

Қымбат болды алтыннан ,қандай металл ертеде. (алюминний)

4.Сыныптан бір шықпайды,тимесең жұқпайды.

Жәрдемісіз бұл заттың,оқушы сабақ ұқпайды (бор)

5.Күмістей түсі жылтыр,өзі сұйық,буланбас,қайнатсаң да отынды үйіп.

Көрсететін суықты,жылуды анық ,қандай зат;құрал жасар соны құйып?(сынап)

ҮІІ.Қорытындылау

Әр топ өздерінің аттарына сәйкес тақырыптарын түйіндейді

ІХ. Бағалау

Х.Үйге тапсырма беру

«Күкірт оның қосылыстары тақырыбын»оқу