Кальций қосылыстары

Кальций және оның қосылыстары

Тұяқова Зиягүл Оразалықызы

Сабақ жоспары:

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау ( тест)

ІІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру

ІV. Топқа бөлу

V.Бекіту сұрақтары

VІ.Қорытындылау

Тест

№

Сұрақтар

1

А

1.металдар периодтық жүйеде қалай орналасқан?

2.

3

Ә

Сол жағы төменгі бөлігінде

Металдар арасындағы химиялық байланыс пен кристалл торы

Металдар қандай қасиет көрсетеді

4

Б

Металдық байланыс металдық кр.торы

Оң жағы жоғары бөлігінде

Металдық байланыс иондық кр.торы

Оң жағы төменгі бөлігінде

Тотықтырғыш

Қосымша топшада тек ... орналасқан

5

6

Тотықсыздандырғыш

Металдар

Металдардың сыртқы энергетикалық деңгейінде .... –ке дейін электрон ғана болады

Иондық байланыс металдық кр.торы

7

Электрохимиялық кернеу қатарында тотықсыздандырғыш тық қасиеті

4 - 8

Бейметалдар

Екеуінде

1-8

Металдар, бейметалдар

Кемиді

Металдардың активтік қатарын жасаған ғалым

8

1-3

Артады

9

Бекетов Н.Н.

Металдардың активтің қатары қай жылы ашылды

Сумен әрекеттеспейтін металдар

Ломоносов М.В.

Артады, сосын кемиді

1785

10

1682

Менделеев Д.И.

Алтын, күміс, сынап

11

Табиғатта қосылыс түрінде де, бос күйінде де кездеседі

Калий, нарий, литий

1865 ж

Қыздырғанда тотығады

12

Калий, нарий, литий

Алюминий, мырыш,темір

Алтын, күміс, сынап

Сумен қыздырғанда әрекеттеседі

Алтын, күміс, сынап

Алюминий, мырыш,темір

Калий, нарий, литий

Калий, нарий, литий

Алюминий, мырыш,темір

Алтын, күміс, сынап

Алюминий, мырыш,темір

• Сабақтың мақсаты :
• Білімділік: Кальций жөнінде білімдерін кеңейту. Оқушылардың білімдерін жүйелендіру, пәнге деген біртұтас көзқарас қалыптастыру.

• Оқушының өздік жұмыс орындауы. Ізденгіштік қабілетін ескере отырып, оқушыға тапсырма беру.
• Кальций элементін жан – жақты зерттеу арқылы оның қосылыстары, қолданылуы, маңызы жөнінде білімдерін кеңейту.

• Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, қорытындылау, жүйелеу қабілеттерін дамыту.
• Тәрбиелік: Оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін дамыту, қабілетін арттыру, қосымша материалдар арқылы экологиялық тәрбие беру.

• Күтілетін нәтиже: Кальций және оның қасиеттері туралы толық мағлұмат ала отырып, олардың алыну әдістері мен қасиеттерін химиялық реакция теңдеулері арқылы жазып, дәлелдей алады.
• Көрнекілік : Слайдтар , электронды оқулық , периодтық кесте,реактивтер, қосымша әдебиеттер, химия энциклопедиясы

Жаңа сабақ

ІІ – топ

Кальцийдің физикалық

қасиеттері, алыну әдісі

І – топ

Кальцийдің жалпы

сипаттамасы және

табиғатта таралуы

Са

Ү – топ

ІІІ – топ

Кальцийдің

Кальций гидроксиді, химиялық қасиеттері және қолданылуы

химиялық

қасиеттері

және оның қосылыстары

ІҮ – топ

Кальций оксиді , ф/х қасиеттері

5

Периодтық жүйедегі орны

20 Са

20

Са

39,9853

4S2

2

6

2

... 3S 3P 4S

)

Са

+20 )))

2e-

8e-

8e-

2e-

2

4S

6

3P

3S

2

Табиғатта таралуы

Кальций табиғатта тек қосылыс түрінде көп таралған. Жер қыртысындағы мөлшері бойынша 5 – ші орында, массасы бойынша 3,6%. Оның қосылыстарын кез келген жерден кездестіруге болады. Ол теңіз бен өзен суларында да кездеседі. Өсімдік пен жануар организмінің құрамына кіреді. Адам организмінде 1 кг-ға дейін Са бар, ол сүйектің, тіс эмалінің, қанның құрамында да болады. Табиғатта ең көп тарлаған қосылыстарының бірі – СаСО 3

Кальций- табиғатта

мәрмәр

бор

әктас

кальцит

Кальций карбонаты

Физикалық қасиеті

Күміс түстес, ақ, жеңіл металл. Тығыздығы 1,54 г/см. Ауамен тез әрекеттесіп, тотығу өнімдерінен тұратын кеуектеу жұқа ақ қабықшамен қапталады. Сондықтан оны сілтілік металдар сияқты керосин қабатының астында сақтайды. Кальций – қатты металл, балқу температурасы 851С.

Кальцийдің химиялық қасиеттері

Кальций атомдары металдық байланыс түзеді. Кристалл торы – металдық.

Кәдімгі жағдайда химиялық белсенді элемент болып келеді. Күшті тотықсыздандырғыш.

Са 0 – 2е - Са +2

Бейметалдармен әрекеттеседі: Са 0 + S 0 Са +2 S -2

Ауада қыздырғанда тұтанады, ал таза оттекте ашық жалынмен жанады: 2Са 0 + О 2 2 Са +2 О -2

Белсенді металл ретінде күрделі заттармен де реакцияға түседі. Сумен қуатты әрекеттесіп, одан сутекті ығыстырып шығарады: Са 0 + Н + 2 О Са +2 (ОН) 2 + Н 2 0

Кальций оксиді , ф/х қасиеттері

Кальций оксиді –ақ түсті, қиын балқитын зат. Техникада оны «сөндірілмеген әк» депте атайды. Оны әктасты жоғары температурада қатты қыздыру арқылы алады:

СаСО 3 СаО + СО 2

Кальций оксиді – негіздік оксид. Ол сілтілік жер металл болғандықтан, оның оксиді сумен оңай әрекеттесіп, кальций гироксидін түзеді.

СаО + Н 2 О Са(ОН) 2

Бұл реакция өте тез және қуатты жүреді. Нәтижесінде сөндірілген әк деп аталатын көпсіген кеуек - ақ ұнтақ алынады.

Кальций гидроксиді, химиялық қасиеттері және қолданылуы

Кальций гидроксиді суда аз ериді.

Оның қанық ерітіндісі зертханада әк суы деп аталады.

Ол ерітіндіде толық иондарға диссоциацияланады :

Са(ОН) 2 Са +2 + 2ОН -

Индикатор түсін өзгертеді. Фенолфталейннің түсін таңқурай түске бояйды. Кальций гидроксиді қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттеседі.бұл реакция зертханада көмірқышқыл газын анықтау үшін қолданылады.

9

Бекіту

Тренинг ойындары

№ 1. “Сенесің бе, сенбейсің бе?

(берілген сұрақтарға “иә” немесе “жоқ” деген

сұрақтармен жауап беру керек)

№ 2. “Білімімізді тексерейік”

№ 3. Ойлан, тап

№ 4. Өздік жұмыс

1 ұпай

Сенесің бе, сенбейсің бе, - кальцийдің таңбасы

“ Са”

Сенесің бе, сенбейсіңбе, - к альций латынның

“ карбениум” деген сөзі

Сенесің бе, сенбейсіңбе, - кальцийдің реттік нөмері - 20

Сенесің бе, сенбейсіңбе, - кальцийдің

атомдық массасы 40

Сенесің бе, сенбейсіңбе, - периодтық кестеде

кальций үшінші қатарда тұр.

Білімімізді тексерейік

(1 ұпай)

Кальцийдің ядро заряды

Кальций көміртекпен әрекеттескенде түзіледі :

Кальций сумен

әрекеттескенде түзіледі:

Кальцийге тән тотығу дәрежелері:

2

1

карбидтер

карбонаттар

+40

+20

қате

қате

қате

дұрыс

+15

карбиттер

оксидтер

16

3

4

гидридтер

гидроксидтер

+3,+5

қате

0, +2,

дұрыс

қате

қате

оксидтер

сульфидтер

дұрыс

+6,-2

+5,-1

қате

қате

1 ұпай

• Кальцийдің сыртқы кабатында неше электрон бар?
• Кальций оксиді қандай оксид?
• кальций оксиді сумен әрекеттескенде не түзіледі?

4. Кальцийдің кристалл торы қандай?

5. Бұл затты сөндірілмен әк деп те атайды ол қандай зат?

6. Кальцийді қалай алуға болады?

Ойлан тап ( 2 ұпай)

Жоғалған формулалар:

1. 2Са + О 2 → 2СаО 2. СаСО 3 + 2НСl → СаСl 2 + Н 2 О + СО 2 3. СаСО 3 → СаО + СО 2 4. Н 2 О + СаО → Са(ОН) 2 5. СО 2 + СаО → СаСО 3 6. СО 2 + Са(ОН) 2 → СаСО 3 + Н 2 О 7. СаСО 3 + Н 2 О + СО 2 → Са(НСО 3 ) 2

№ 1. 1 моль СаCO 3 қыздырғанда(қ.ж) СО 2 қандай

көлемі түзіледі?

№ 2. 15 % қоспасы бар 200г СаСО 3 ыдырағанда қ.ж. неше литр СО 2 бөлінді?

“ 5 ”

№ 1. Өзгерісті жүзеге асырыңыз

Са → СаО → СаСО 3 → СaO →СaCl 2

№ 2. Адам тыныс алғанда сағатына 54 г СО 2 шығарады. Көмірқышқыл газының көлемі қанша болады?

“ 4”

№ 1. Кальций оксидіндегі кальцийдің массалық үлесі қандай?

“ 3”

Бағалау мониторингі

“ 5” - 18- 20 ұпай

“ 4” – 13 - 17 ұпай

“ 3” – 3 – 12 ұпай

Үйге тапсырма:

Кальций және оның қасиеттері

№ 6 жаттығу және

№ 11 есепті шығару