"Литосфералық тақталар туралы ұғым" 6 сынып

Сынып: 6 Тақырыбы:Литосфералық тақталар туралы ұғым

Мақсаты: Білімділік:Оқушыларға литосфералық тақталар жайлы ұғым беру.

Дамытушылық :Литосфераның ылғи даму үрдісінде болғандығы жайлы дүние танымдық көзқарастарын қалыптастыра отырып,картамен жұмыс дағдыларын,ойлау қабілеттерін арттыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: дүние жүзінің физикалық картасы, глобус, «Литосфераның құрылысы» суреті, интерактивті тақта

Сабақтың кезеңдері:

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі

4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі

5. Сабақты қорытындылау кезеңі

6. Бағалау кезеңі

7. Үйге тапсырма беру кезеңі

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру-2 мин

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық жаттығу

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру -10 мин

“Менен сұрақ- сенен жауап”

1.Жер астынан балқып шыққан заттардан пайда болған тау жынысы қалай аталады? (магмалық)

2.Судағы және құрлықтағы өсімдіктер мен жануалардың қалдықтарынан пайда болған тау жыныстары? (органикалық)

3.Тау жыныстары өзінің бастапқы қалпынан айырылады,құрамы өзгереді,осындай өзгерістердің нәтижесінде пайда болған тау жыныстары қалай аталады? (метаморфтық)

4.Грекше "сфера" қандай мағына береді? (шар)

5.Грекше "мантион"қалай аталады? (жамылғы)

6.Грекше "био" қандай мағына береді? (тіршілік)

7.Жердің тіршілік қабығы? (Биосфера)

8.Жер шарын қалың қабат түрінде ең сыртынан қоршап тұрады? (Атмосфера)

9.Грекше "гео"қандай мағына білдіреді? (жер)

10.Жердің атмосфера қабаты қалай аталады? (ауа)

11.Жер қыртысының түрі? (материктік)

12.Мұхиттық жер қыртысында қандай қабат жоқ? (гранит)

13.Жердің су қабығы? (гидросфера)

15.Жер қыртысының түрі? (мұхиттық)

17.Сумен ағып немесе желмен ұшып көл,теңіз түбіне жиналған,тұнба жыныстарды қалай атайды? (кесек)

18.Гранит қандай минералдардан тұрады? (кварц)

19.Жердің ең сыртқы қабаты? (жер қыртысы)

20.Жердің өзегі ядро неден тұрады? (никельден)

Сөзжұмбақта ерекше белгіленген бағанда "Литосфералық тақталар" жазу шығады.

ІІІ.Материалды түсіндіру кезеңі-20 минут

Электронды оқулық

1. Ой қозғау. (Литосфекралық тақталар туралы бейнесюжет 3 мин)

2.Мағынаны тану. Жаңа тақырыпты мына тезис-жоспармен презентацияларды көрсете отырып түсіндіреді.

1.Жер қыртысы орасан зор тақталардан тұрады.

2.Еуразия,Солтүстік Америка,Оңтүстік Америка,Африка,Үнді-Аустралиялық,Антарктикалық және Наска тақталарының шекаралары материктердің шекараларымен сәйкес келмейді.

3.Литосфера тақталары мантияның беткі қабатымен баяу жылжып,жылына 2-5 см ығысып,қозғалыста болады.

4.Мантияның беткі қабатында жылжып жүрген тақталар өзара кездесіп,соқтығысады.

5.Мантияны құрайтын қоймалжың зат жоғары көтеріліп жер қыртысын жарады.Осы жарық ажыратқан литосфераның бөліктері жан-жаққа жылжи бастайды.Мысалы,мұхит ортасы жоталары осындай жолмен пайда болған.

6.Тақталар қақтығысқан жерде магмалық ауыр жыныстардан тұратын мұхиттық қабық көбінісе шөгінділерден құралған материктік жеңіл қабықтың астына кетеді.

7.Тақтаның төмен қарай батқан жерінде аса терең мұхит науасы пайда болады.Оның шетін бойлай аралдардың доға тәріздес тізбегі созылып кетеді немесе тау жоталары түзіледі.

8.Материктік тақталар бір-бірімен соқтығысқан жерлерде де тау түзіледі.

Соңғы кезде ғалымдардың арасында Жер қыртысы орасан зор қатты тақталардан тұрады деген пікір кеңінен таралған.

Литосфералық тақталар мантияның беткі қабатымен баяу жылжып, орнын ауыстырады. Жылына 2-5 см жылдамдықпен жылжиды.

Тақталар бір жерлерде бірінен бірі алшақтайды, екінші бір жерлерде өзара түйіседі.

Литосфералық тақталардың жылжуы туралы сурет бойынша түсіндіру.

Жер қыртысының жарық ажыратқан бөліктері жарықтан жан-жаққа бытырап жылжи бастайды. Соның нәтижесінде жарықтың екі жағын ала су асты жоталары түзіледі. Оларды мұхит ортасы жоталары деп атайды.

( картадан көрсету)

Тақталар қақтығысқан жерде магмалық ауыр жыныстардан тұратын мұхиттық қабық көбінесе шөгінділерден құрылған материктік жеңіл қабықтың астына енеді.

Мысалы: Оңтүстік Америка мен Наска литосфералық плиталардың соқтығысу нәтижесінде Анд таулары пайда болды, Еуразия тақтасы мен Тынық мұхиты тақтасы арасында Курил аралдары мен Курил науасы пайда болды.

Еаразия тақтасы мен Үнді-Аустралия тақтасы соқтығысқан жерінде Жер шарындағы биік Гималай таулары пайда болды.

Жер қартысының тақталары көлденең бағытта жылжуымен қатар, жоғары төмен бағытта да қозғалып тұрады. Осыған байланысты бұрын пайда болған таулар биіртейді, материктің жеке бөліктері шөгеді. ІҮ Жаңа сабақты бекіту:

1. Литосфералық тақталар дегеніміз не?2. Жылына қанша см жылжиды?3. Кордильер, Анд, Гималай тауларын картадан көрсетіп, қандай литосфералық тақталар соқтығысу нәтижесінде пайда болды?

Ү Қорытынды:

Литосфералық тақталардың жылжу салдарынан, олардың соқтығысуынан таулар мен мұхит шұңғымалары пайда болады.

ҮІ Бағалау:

ҮІІ Үйтапсырмасын беру: Литосфералық тақталар туралы ұғым.

Кескін картаға Анд, Гималай, Орал, Кордильер тауларын белгілеу.