Ашы? саба?
К?ні : 28.11.2013жыл.
Та?ырыбы: Жанартаулар, ысты? б?ла?тар, гейзерлер.
Ма?саты:
Білімділік: «Жанартау», «гейзер» ??ымдарын ?алыптастыру. О?ушылар?а жанартау ?рдісіні? жер ?ойнауынан магманы? шы?уы мен байланыстылы?ын ж?не жанартау ?рекетіні? литосфера, гидросфера ж?не атмосфераны? ?алыптасуына ?сері, оларды? пайдасы мен зияны, зардаптары туралы білім беру.
Дамытушылы?: ?з бетінше ізденіспен шы?армашылы? т?р?ыда ж?мыс істеуге ба?ыттал?ан т?л?а ?алыптастыру. ?з ойларын еркін де сауатты, на?ты жеткізе білу ?абілеттерін дамыту.
Т?рбиелік: Жан-жа?тылы??а, ізденімпазды??а баулу, ты?дай ж?не с?йлей білу м?дениетін арттыру.?орша?ан орта?а ?сері туралы экологиялы? т?рбие беру.
Тірек білімдер: литосфералы? та?талар ??ымы,тау жыныстары
Негізгі ??ымдар: Жанартау, ысты? б?ла?тар, гейзер.
Болжамдап отыр?ан н?тиже: Жанартаулар, ысты? б?ла?тар, гейзерлермен таныс?ан т?л?а.
Саба?ты? типі: Жа?а білім беру саба?ы
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: СТО технологиясы,тірек-сызба.
П?наралы? байланыс:?дебиет,тарих,сурет.
Саба?ты? к?рнекілігі: Жарты шарларды? физикалы? картасы,д?ние ж?зіні? физикалы? картасы,глобус,электронды о?улы?, слайдтар, ?осымша деректер, о?улы?,атлас 6-сынып, кескін карта,ж?мыс д?птері.
Техникалы? ??ралдары: интерактивті та?та.
Саба?ты? жоспары: І. ?йымдастыру кезе?і.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру.
ІІІ. Жа?а саба?.
IV. Жа?а саба?ты бекіту.
V. ?йге тапсырма беру.
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і.
1.О?ушыларды т?гендеу, о?у ??ралдарын дайындатып, зейіндерін саба??а аударту.
2.Топ?а б?лу.
Сыныпты топ?а б?лу ма?сатында жанартаулар, ысты? б?ла?тар , гейзерлер пара?шаларын таратамын. Сыныпта?ы о?ушылар ?здеріне берілген пара?шаларда?ы аттар бойынша 3 топ?а б?лінеді. Топ ?здеріні? ішінен топ басшыларын сайлайды.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру.№1 слайд
§18. Жер ?ыртысыны? ?оз?алысы. Жер сілкіну.
Ой ша?ыру стратегиясы. №2 слайд
1.«Орнын тап » ойыны.Берілген с?здерді ?яшы?тар?а д?рыс орналастыру керек.
1.Эпицентр 9.Т?ркия
2.Жапония 10.Глобус
3.Азимут 11.Магма
4.Шартты белгі 12.Т?сба?дар
5.?аза?стан 13.Ресей
6.Масштаб 14.Литосфера
7.Мантия 15.Сейсмограф
8.Гипоцентр
Жер
Мемлекет
Карта
2. «Кім жылдам?»ойыны. С?ра?-жауап №3слайд
1. Жер ?ыртысыны? ?оз?алыстарыны? ?андай т?рлері бар?
2.Жер бетіні? к?терілгенін немесе т?мен т?скенін ?андай белгілерге ?арап аны?тау?а болады?
3. Жер сілкінуі ?алай ж?реді?
4.Жер сілкінуді? эпицентрі деген не?
5.Жер шарында ?андай сейсмикалы? белдеулер бар?
6.Жер сілкінісін ?андай ??ралды? к?мегімен зерттейді?
7.Жер сілкінісін болжауда?ы жануарларды? ролі.№4-9 слайд
Жа?а саба??а ену.№10 слайд
Ж?мба?.
К?мейінен ысты? жалын атып,
Жер г?рілдеп,от шы?ады.
Жолда?ыны басып,жайпап,
К?л аралас сел келеді. (жанартау )
ІІІ. Жа?а саба?.№ 11 -13 слайд
Та?ырыбы : §20.Жанартаулар,ысты? б?ла?тар,гейзерлер.
Жоспары:
1.Жанартауларды? пайда болуы ж?не ??рылысы.
2.С?нген ж?не с?нбеген жанартаулар.
3.Жанартауды зерттеу не ?шін ?ажет?Жанартау ?рекетіні? ма?ызы.
4.Ысты? б?ла?тар мен гейзерлер.
І.?ызы?ушылы?ты ояту. №14 слайд
1.О?ы?ыз,?ызы?!
Ерте,ерте,ертеде Жанартау деген бір алып болыпты.Ол ?сталы? ?нерді к?сіп ?ылыпты,т?сті? ?стіне ?ойып,ауыр бал?амен темір со??анды,к?рікпен от ?рлегенді жа?сы к?ріпті.?зіне за??ар тауды? ішінен ?ста д?кенін салып алады.Жанартау ?олына бал?асын алып,ж?мыс?а кіріскенде тау сол?ылдап, г?рілдеген,к?рсілдеген дыбыстар алыс?а кетеді екен.Тауды? ?шар басында?ы тесіктен ??ла?ты жара к?ркіреген от пен к?л,?ыз?ан тастар аспан?а ат?ыла?анда, «Жанартау іске кірісті»,-дейді екен,з?ресі ?ш?ан адамдар,сонан со? ?йлері ?ртеніп,егістіктері мен бау-ба?шалары к?лді? астында ?алмас ?шін олар таудан аула??а ?ашады.Содан бастап адамдар от б?ркетін тауларды Жанартау деп атайтын болыпты.
2.Дамыту картасы.№15 слайд
1-2ба?анын о?ушылар жа?а саба?ты? басында толтырады,
3-ба?анын саба?ты ?орыту кезе?інде толтырады.
Білемін Білгім келеді ?йрендім
ІІ.Ма?ынаны тану. №16слайд
Жигсо ?дісі. Топты? ж?мыс
?р топ?а м?тінді жоспар бойынша б?ліп беріп,?з бетінше о?у тапсырылады.
Топта?ы о?ушылар ?зара пікір алмасады,орта? тапсырма жасайды.?р топтан топ басшысы шы?ып, о?ы?ан,білгеніні? мазм?нын сызба ар?ылы т?сіндіреді.
1- топ: Сызбаны толы?тыру.№17слайд
2-топ: Сызбаны ая?тау.№18 слайд
3-топ.Сызбаны толы?тыру.№19 слайд
1.Жанартауларды? пайда болуы ж?не ??рылысы.№20-24 слайд
Жанартау —к?мейінен ысты? газ,бу,к?л,тас т.б.тау жыныстары ат?ылап т?ратын ж?не жер бетіне отты ?оймалжы? зат- лава тасып т?гілетін конус формалы тау.Жер бетіне шы??анда ?шпа заттарынан айырыл?ан магма лава деп аталады.Магма оша?ынан жо?ары ?арай ??еші,я?ни жанартау к?мейі кетеді.К?мей жо?арыда?ы тоста?ан т?різдес ???ы-кратермен ая?талады.(грекше кратер-тоста?ан).
Жанартау ат?ылауды? алдында жер астынан г?ріл естіледі,кратерден газ бен бу б?р?ырап шы?а бастайды.
Бу мен к?л биік ба?ана т?різді к?теріліп,жо?ары жа?ында жан-жа?ына б?лт т?рінде жайылады.К?л ?те ?са? тоза?дардан т?рады,ол жанартауларды? етегі мен ма?айын ?алы? ?абат ??рап басып ?алады.Жанартау ?стінде пайда бол?ан б?лттан н?сер жа?быр жауады,к?н к?ркіреп,найза?ай жар?ылдайды.Тау беткейлерінен к?л аралас?ан лай тас?ыны т?мен ?арай сел болып а?ады.Іле-шала кратерден от шаш?ан ысты? лава тасып т?гіледі.
2.С?нген ж?не с?нбеген жанартаулар.№ 25-28 слайд
Адамзат тарихында ат?ылаауы ж?нінен ешбір ма?л?мат ?алма?ан жанартауларды с?нген жанартау дейді.Мысалы Кавказда?ы Эльбрус пен Казбек с?нген жанартаулар ?атарына жатады.
Кейде с?нген жанартаулар да ат?ылай бастайды.Мысалы,Чилидегі 1960 жыл?ы жер сілкіну кезінде с?нген деп есептелетін 9 жанартау ат?ылай баста?ан.Сонды?тан оларды «?й?ы?а кеткен жанартаулар» деп атау д?лірек болар еді.
Ал ?дайы ат?ылап жататын жанартауларды с?нбеген жанартаулар дейді.Мысалы,Камчаткада?ы Ключи шо?ысы.
Тірек-сызба ар?ылы жанартау т?рлері т?сіндіріледі.
Жер бетіндегі жанартауларды? таралуы жер сілкіну ж?не тау т?зілу айма?тарымен байланысты болып келеді.
С?нбеген жанартаулар тау жасалу ?рекеттері ж?ріп жат?ан айма?тарда ке?ірек тара?ан.Жанартауларды? к?пшілігі Тыны? м?хитты? жа?алауында орналас?ан.М?ны Тыны? м?хит жанартаулы? белдеуі деп атайды.
Жанартаулар ??рлы?та ?ана емес,сонымен бірге м?хиттар мен те?іздерді? т?бінде де ат?ылайды.Су астында жанартаулар ат?ыла?аннан кейін жа?а аралдар пайда болады.Мысалы,Тыны? м?хитта?ы Куриль аралдары с?нген жанартауларды? конустары болып табылады.
3.Жанартауды зерттеу не ?шін ?ажет?Жанартау ?рекетіні? ма?ызы.
№ 29 слайд
?алымдар жанартаулар ат?ылауы н?тижесінде литосферада?ы заттарды? ??рамы мен ?асиеттері ж?нінде деректер алады.Жанартауларды зерттеу пайдалы ?азбаларды? шы?у тегін ашу?а к?мектеседі.Зерттеулерді? ар?асында жанартауларды? ат?ылайтын мерзімін болжап,апатты? алдын алу?а болады.Сонымен,жанартаулар литосфераны?,гидросфераны? ж?не атмосфераны? пайда болуында ма?ызды рол ат?ар?ан.
4.Ысты? б?ла?тар мен гейзерлер.№30 -33 слайд
Жер шарыны? к?птеген аудандарында жер асты суыны? температурасы жо?ары болады ж?не оны? ??рамында еріген т?рде ?р т?рлі т?здар ммен газдар кездеседі.Оларды минералды сулар деп атайды.
Жанартаулы? ?рекеттерді? бір к?рінісі—гейзерлер (исландша гейзер-ла? ете т?су). Гейзер дегеніміз-мезгіл-мезгіл ысты? су мен бу шапшып т?ратын к?з.
ІІІ.Ой-тол?аныс.№34 слайд
1.Ж?мыс д?птермен ж?мыс.Термин с?здерге аны?тама беру.
2.О?улы?пен ж?мыс.
3.Картамен ж?мыс.Жанартауларды тауып,к?рсету.
IV. Жа?а саба?ты бекіту.№35-38 слайд
1.Топтастыру стратегиясы.
2.С?йкестендіру .
3.Дамыту картасыны? 3-ба?анын толтыру.№15 слайд
Ба?алау.
V. ?йге тапсырма беру. №39-40 слайд
1.§19 о?у,
2.Кескін карта?а жанартауларды т?сіріп келу
- с?нген- к?к ж?лдызшамен
- с?нбеген– ?ызыл ж?лдызшамен
3.Шы?армашылы? тапсырма: Жанартаулар туралы ізденіс жасау.
