Еуразияның географиялық орны жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер.

Сабақ тақырыбы:   Еуразияның физика-географиялық орны,

жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер.

 Сабақ мақсаты: Оқушыларға Еуразия жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер, мұхиттардың материкке тигізіп жатқан әсері,  жағалауындағы ағып жатқан ағыстар, мұхит пайдалы қазбалары,   тіршілік дүниесі,  мұхиттардың ластану деңгейі  туралы мағлұмат беру

Сабақ міндеті:

1.Білімдік: Оқушыларға Еуразия жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер, мұхиттардың материкке тигізіп жатқан әсері,  жағалауындағы ағып жатқан ағыстар, мұхит пайдалы қазбалары,   тіршілік дүниесі,  мұхиттардың ластану деңгейі  туралы  мағлұмат беру

 

2.Тәрбиелік:  Оқушыларды Отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сақтауға үйрету. Өзендердің  суын қорғауға, сақтауға өз үлестерін қосуға  дағдылау, бағыттау.

3.Дамытушылық:  Балалардың өзіндік ойлана білуіне,  сабаққа деген қызығушылықтарын арттыруға,   өздерінше іздене білулеріне, т.б. үйрету.

Сабақ түрі: аралас

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап,  картамен жұмыс,   кітаппен жұмыс, жеке жұмыс,  топпен жұмыс,  карточкамен жұмыс;

Құрал-жабдықтар: ҚР физ картасы,  ҚР  әкімшілік картасы, дүние жүзі физикалық картасы, мектеп атласы, кескін карта,  карточкалар, интерактивті тақта;

Кездесетін терминдер:

Барысы: : І. Ұйымдастырушылық кезең

1.Сәлемдесу

2.Балаларды түгендеу.

3.Балалардың назарын сабаққа аудару

 

ІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Мұғалім: алдыңғы сабақта не өтілгенін сұрайды.

1.Балалар.  Ең әуелі  Еуразия материгі  туралы қысқаша  айтып кетеді.

 Мұғалім: «Дүние жүзілік мұхит деген не?» Сұрайды.

Балалар жауап береді.

Видео – фильм көрсетіледі.

Видео – фильм көрсетіліп  жатқанда осы  өлең  жолдары оқылады.

 «Еуразия» өлеңі

1. Қашаннан бесік болған адамзатқа,

Бұл материк аталған  Еуразия.

Таңғажайып табиғаты  таңдандырған,

Екі бөліктен тұрады:

Еуропа мен Азия.

 

1. Материк жағалауын шайып жатыр,

Төрт мұхит және оның теңіздері.

Әсер етіп жылы, суық ағыстары,

Құрлықтың климаты түрленеді.

 

1. Байлығы, берері көп мұхиттардың,

Қойнауы мұнай менен газға толған.

Осы алып материктің тұрғындары,

Балығын қорек етіп, кәсіп қылған.

Бұл  материк Еуразия.

 

Еуразия материгі жағалауына саяхат жасайық: «Қандай мұхиттар Еуразия жағалауын  шайып жатыр?»

2.Балалар жауап береді, тақтаға шығып, бір-бірден Еуразия материгі жағалауындағы   мұхиттарды көрсетеді:

1. Тынық мұхиты

2. Атлант мұхиты

3. Солтүстік Мұзды мұхиты

4. Үнді мұхиты

 

Мұғалім: Теңіз дегеніміз  не? Сұрайды.

3.Балалар жауап береді, тақтаға шығып, бір-бірден Еуразия материгі жағалауындағы

1. Тынық мұхиты

2. Атлант мұхиты

3. Солтүстік Мұзды мұхиты

4. Үнді мұхитының

теңіздерін көрсетеді.

 

Презентацияда мұхиттардың  Еуразия материгіне тигізетін әсері туралы айтылады.

 Тақырыпқа түсінгендігі – түсінбегендігін сұрайды:

-Балалар, жаңа сабаққа түсіндік пе?

Олай болса, қазір біз Еуразия материгінің жағалауындағы мұхиттар мен теңіздерге саяхат жасаймыз.

  

ІІІ. Бекіту.

 

Оқушылар 2 топқа бөлінеді.

1-топ. «Атлант мұхиты»

2-топ .«Үңді мұхиты»

 

1-тапсырма. «Ең, ең, ең …» ойыны.  (Әр сұрақ 1 ұпаймен есептелінеді 

№	Ең, ең, ең …	Жауаптары
	Ең суық  мұхит	Солтүстік Мұзды мұхит
	Ең таяз  мұхит	Солтүстік Мұзды мұхит
	Ең жылы  мұхит	Үнді мұхиты
	Ең терең   мұхит	Тынық мұхиты
	Ең үлкен  мұхит	Тынық мұхиты
	Ең кіші  мұхит	Солтүстік Мұзды мұхит
	Ең енді  мұхит	Тынық мұхиты
	Тек солтүстік жарты шарда жатқан мұхит	Солтүстік Мұзды мұхит
	Ең тұзды мұхит	Үнді
	Ең тұздылығы аз мұхит	Солтүстік Мұзды мұхит
	Ауданы жөнінен 2-орын алатын мұхит	Атлант мұхиты

 2 – тапсырма. «Сандар сөйлейді» ойыны.  (Әр сан  1 ұпаймен есептелінеді)

2-топқа  сандар жүйесі беріледі. Сол сандардың нені білдіретінін табу керек.

361 млн  91,7 млн  11022   8742  178,6 млн  5527 76,2 млн 7729  14,8 млн

Жауабы:

361 млн  км² –       Дүние жүзілік мұхит ауданы

91,7 млн  км² –     Атлант мұхиты  ауданы

11022 –                  Тынық  мұхитының ең терең бөлігі

8742 –                    Атлант  мұхитының ең терең бөлігі

178,6 млн  км² –    Тынық мұхиты ауданы

5527  –                   Солтүстік Мұзды  мұхитының ең терең бөлігі

76,2 млн км² –       Үнді мұхиты ауданы

7729  –                   Үнді мұхитының ең терең бөлігі

14,8 млн  км² –      Солтүстік Мұзды мұхиты ауданы

3-тапсырма. « Мені анықта» ойыны.  (Әр дұрыс жауап   1 ұпаймен есептелінеді)

Кескін картада сандармен көрсетілген  теңіздер беріледі.  Сол теңіздердің атауын анықтаңдар.

Жауаптар:

1. Солтүстік теңіз

2. Жапон теңізі

3. Қызыл теңіз

4. Араб теңізі

5. Қара теңіз

 

4-тапсырма.  «Түрлі-түсті теңіздер» ойыны. (Әр дұрыс жауап   5 ұпаймен есептелінеді)

 Теңіз атаулары   әртүрлі түсті білдіреді.  Мәтінде жасырынған қай теңіз туралы айтылып тұрғанын табыңдар.

 

1-топ.  Бұл теңіз Солтүстік Мұзды мұхитының  ең кішкентай теңізі.  Бұл қай теңіз?

(Жауабы: Ақ теңіз)

2-топ.  Бұл теңіз Еуразия және  Африка аралығында,  литосфералық плиталардың  түйісу аймағында орналасқан. Мұнда Дүние жүзілік мұхиттағы  ең жоғарғы тұздылық байқалады. Бұл қай теңіз?

(Жауабы: Қызыл  теңіз)

(Жауабы:  Сары теңіз)

 

5-тапсырма. «Теңізде жүзу  саяхаты»  ойыны.  (Әр дұрыс жауап   10 ұпаймен есептелінеді)

Балалар шығармашылық   жұмыспен айналысады. Топ ақылдасып, бір тоқтамға келеді. Топбасшы  топтық жұмысты қорғайды.

1-топ.  Норвегия мемлекетінің азаматтарысыңдар. Норвегия астанасынан шығып,  Жапонияға  теңіз жолы арқылы  келу керек. Жол бойында кездескен аралдарды,  бұғаздарды,  ағыстарды атаңдар.  Қандай тура бағытты ұсынар едіңдер?

 2-топ.  Қытай елінің астанасына    саяхатқа келдіңдер. Саяхатты әрі қарай  Шри-Ланка аралына дейін  теңіз жолы арқылы   жалғастыру керек. Жол бойында кездескен аралдарды,  бұғаздарды,  ағыстарды атаңдар.  Қандай тура бағытты ұсынар едіңдер?

6-тапсырма.   «Сәйкестігін табыңдар» ойыны.   (Әр дұрыс жауап   1 ұпаймен есептелінеді)

Алдарына тапсырма таратылады. Болған соң, интерактивті тақтадан тапсырма жауаптарын  балалар  өздері  тауып,  сәйкестендіреді.

Солтүстік теңіз бен Жерорта теңізінен алынатын  пайдалы қазба түрі
Асыл тастар (інжу-маржан) қай мұхиттан алынады?
Бұл аймақ   мұнай мен газдың  қоры   және оларды өндіру жөнінен дүние жүзінде алдыңғы орынды иеленеді.
Жаздың аяғы мен күздің басында  жиі байқалатын  құйын тәріздес  жойқын дауылдар
Итбалықтар, морждар, жағалауларда  ақ аю тіршілік етеді.
Ең ластанған теңіз

 А)Парсы шығанағы

В)мұнай

С)Солтүстік мұзды мұхиты

Д)Тайфундар

Е)Үнді мұхиты

Ғ)Жерорта теңізі

7-тапсырма.
Кескін картамен жұмыс.
Кескін картаға  мұхиттар мен олардың Еуразия материгі жағалауындағы теңіздерін түсіріңдер.

 

Сергіту сәті

Балалар,  денемізді  бос ұстап,  ыңғайланып отырамыз да,  көзімізді жұмамыз. Дәл қәзір өзімізді  Көкшетау қаласынан  сонау алыста еуразияның оңтүстік-шығысында орналасқан, субэкваторлық белдеудегі климаты ыстық және ылғалды болып келетін   Малайзия еліне   бір сәт саяхат жасайық!  Көз алдымызға елестетеміз! Біз теңіз жағалауында жүрміз.  

Теңіз жағалауы,  алтын нұрын шашып  тұрған күн, көкпеңбек ашық аспан,  теңізден соққан  салқын самал жел,   мақтадай  ақпақ   жағалаудағы құмдар,  теңіз дің  жағаға соққан асау толқындар ы   мен сылдырлаған   күмістей  судың даусы естіледі.
Біз саяхаттап жүрміз!

Бағалау парағы

Тапсырмалар	Жинаған ұпай саны	Болу керек.
1-тапсырма. «Ең, ең, ең …» ойыны.		11
2 – тапсырма. «Сандар сөйлейді» ойыны.		9
3-тапсырма. « Мені анықта» ойыны.		5
4-тапсырма.  «Түрлі-түсті теңіздер» ойыны.		5
5-тапсырма. «Теңізде жүзу  саяхаты»  ойыны.		10
6-тапсырма.   «Сәйкестігін табыңдар» ойыны.		6
Барлық ұпайлар саны		46

Бағалану ережесі

 

Жинаған ұпайлары	бағалары
40 – 46	«5»
35 – 39	«4»
29 – 34	«3»

 

Ү. Бағалау.

ҮІ. Үйге тапсырма:    Еуразия жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер.   (оқу, мазмұндау)

Е. Ең үлкен құрлық ...................................................

У. Ең биік шың ...........................................................

Р. Ең терең нүкте (теңіз деңгейінен).......................

А. Ең үлкен көл ............................................................

З. Ең тұзды теңіз.........................................................

И. Ең терең көл ............................................................

Я. Ең жауын- шашын көп түсетін аймақ ...............

Н. М Прежевальский 1839-1888 ж 15 жыл 33 мың км Тибет Гоби жануарлар түрлері.

П.П Семенов- Тян-Шанский 1827-1914 ж биіктік белдеу Ыстықкөлді Хантәңірі шыңы

Ш.Уәлиханов 1835-1865 ж Қазақстан мен Орта азияға одан Қашқарияға саудагер ретінде баруы

Ең алғаш Еуразия жерін мекендеген халық минойлар қай жерде қоныстанған. Үнді мемлекетін мекендеген халықтар қандай аралдар ашты, гректердің қосқан үлесі Қара және Каспий, Дунай және Дон өзендері

361 млн км2 - Дүние жүзілік мұхит ауданы
91,7 млн км2 – Атлант мұхиты ауданы
11022 - Тынық мұхитының ең терең бөлігі
8742 - Атлант мұхитының ең терең бөлігі
178,6 млн км2 – Тынық мұхиты ауданы
5527 - Солтүстік Мұзды мұхитының ең терең бөлігі
76,2 млн км2 – Үнді мұхиты ауданы
7729 - Үнді мұхитының ең терең бөлігі
14,8 млн км2 – Солтүстік Мұзды мұхиты ауданы

Солтүстік теңіз бен Жерорта теңізінен алынатын  пайдалы қазба түрі

Асыл тастар (інжу-маржан) қай мұхиттан алынады?

Бұл аймақ   мұнай мен газдың  қоры   және оларды өндіру жөнінен дүние жүзінде алдыңғы орынды иеленеді.

Жаздың аяғы мен күздің басында  жиі байқалатын  құйын тәріздес  жойқын дауылдар

Итбалықтар, морждар, жағалауларда  ақ аю тіршілік етеді.

Ең ластанған теңіз

Солтүстік Мұзды мұхит – теңіздері ең үлкені, кішісі терең жері 5527 м Трансарктикалық ағыс, Солтүстік Атлант жылы ағысы, Канар суық ағысы қалыңдығы 2-4 м жел әсерінен 10-12 м-ге жететін мұз құрсаулары

Тынық мұхиты – жағалауының қатты тілімденуі, мұхит табаны бедерінің күрделі болуы, муссондық климат, Солтүстік пассат, Куросио жылы ағыстары Куриль суық ағыстарының әсері. Жойқын дауыл тайфундар солтүстікте -1С экваторда +29С тұздылығы төмен.

Үнді мұхиты – жанартаулық аралдар көп, Қызыл теңіз, асыл тастар інжу маржан. Парсы шығанағы мұнай, газ қоры, муссондық жылы, Сомали суық ағыс қатты ластануы қалайы, фосфорит, алтын.

Атлант мұхиты Солтүстік Атлант жылы ағысы Солтүстік және Жерорта теңізінде мұнай мен газдың мол қоры бар, балық аулаудың 39% судың ластануы ірі өнеркәсіпті портты қала.

Солтүстік Солтүстік Солтүстік

Солтүстік Солтүстік

Үнді Үнді Үнді Үнді

Үнді Үнді

Атлант Атлант Атлант

Атлант Атлант

Тынық Тынық Тынық

Тынық Тынық Тынық

Тынық

Тынық

Тынық

Тынық

Тынық