Ойынның атауы ағылшынның «foot» -«аяқ», «ball» - «доп» деген сөздерінен шыққан. Футболдың отаны - Англия.
Футболды әрқайсысында 11 ойыншысы бар екі команда ойнайды. Ойын ұзындығы 100-110м, ені 60-75м болатын тік төртбұрышты тегіс көгалды алаңда өткізіледі. Бір командада бір қақпашы және он ойыншы ойнайды. Ойын екі кезеңнен ойналады. Бір кезең уақыты 45 мин жалпы ойын уақыты 90 мин. Алаңда ойыншыларға допқа қол тигізуге болмайды. Ойыншы қолмен тек қана доп бүйірден шыққан кезде ғана ойынға қосады. Қолмен ойнау тек қақпашыға рұқсат берілген. Қақпашы допты тек өз айып алаңында ғана қолға ұстауына болады. Егер доп қақпа жағынан сыртқа шықса «бұрыштама» добы беріледі. Қарсылас алаңға допсыз жалғыз тұруға тыйым салынған. Қарсылас екі команданың ойыншылары ойын барысында өздерінің таңдап алған шабуылдау және қорғану тәсілдерін ұйымдастыру жүйелерінің шеңберінде техникалық – тактикалық тәсілдерімен қимылдарды пайдалана отырып, қарсыластар қақпасына көбірек доп соғуды, сонымен қатар өз қақпаларына доп өткізбеуді көздейді.
Допты алып жүру аяқтың үстіңгі ішкі және сыртқы бөліктерімен соғу арқылы орындалады. Бұл әдістерді толық меңгергенше, алғашқы кезеңде түзу сызық бойымен допты алып жүру мен жүгіруді қалыптастыру керек. Бұл әдіс неғұрлым жақсы жасалса, соғұрлым тезірек жүгіруге болады. Осы әдісті үйренгеннен кейін, жылдамдықты өзгерте отырып, допты алып жүреміз.
Допты алып жүруді үйрену және жетілдіруге арналған жаттығулар:
Допты кедергілер арасымен алып жүру;
Жерге «сегіздік» санын сызып, сол сызықтың сыртымен алғашқыда оң аяқтың сыртымен, кейін қарама – қарсы бағытқа сол аяқтың сыртымен алып жүреді.
Допты тоқтату көбінесе ойын барысындағы қозғалыстың негізгі тәсіл. Ұшып келе жатқан допты баспен, кеудемен және аяқпен тоқтатуға болады. Баспен тоқтатқан допты жерге түсіріп, аяқпен алып жүруге немесе бірден әріптес ойыншыға беруге болады. Сонымен бірге баспен допты қақпаға қарай алып жүруге болады.
Ұшып келе жатқан допты аяқ жетпейтіндей жағдайда кеудемен тоқтатып, жерге түскен кезде әрі қарай аяқпен теуіп алып кете береді.
Допты негізінен аяқпен тоқтатады. Ұшып келе жатқан допты тоқтату үшін ең алдымен оның қай жерге түсетін бағытын анықтай білу керек. Сонда ғана футболшы доп түсетін жерге дәл жүгіріп жетеді. Сол арада ыңғайына қарай баспен, кеудемен немесе аяқпен тоқтатады.
Ал жерден домалап келе жатқан допты аяқтың ұшымен, сыртымен және ішімен тоқтатады және табан ұшын сәл көтеріп табанмен тоқтатуға болады.
Доп тебу - футболдағы негізгі ойын тәсілі. Аяқпен тебу бір орындағы және қозғалыстағы допты аяқ басының ішкі, сыртқы қырларымен,ішкі үстімен, ұшымен, өкшемен, санмен соғу арқылы жүзеге асырылады. Допты тебу арқылы қарсыластардың қақпасына доп енгізеді, серігіне береді. Футболшылар допты баспен және аяқпен соғады. Допты аяқтың ішкі жағымен тебу – барлық тебулердің ішіндегі нысанаға дәл тигізу үшін ең қолайлы әдіс. Орнында тұрып соққанда денені доптың үстіне қарай еңкейтіп , тебетін аяқты артқа қарай сілтеу қажет. Мұндай соққыны екпін алып орындауға болады. Допты тепкенде негізгі күш доптың төменгі шетіне түсетін болса, ол жоғары қарай шыр айналып ұшады. Егер аяқтың алқымымен тебу ыңғайлы болатын болса, онда допты аяқ басының ортасымен , ішкі, сыртқы алқымымен тебуге болады. Допты тебудегі жұмсалатын күш – тебетін аяқтың қимылының шапшаңдығына байланысты болады.
Қақпашы командадағы ең басты, аса қажетті ойыншы. Ол алаңдағы ойыншылардың негізгі тәсілдері мен доп қағып алу, қағып жіберу, ойынға қосу түрлерін жақсы білу керек. Жоғарыдан ұшып келе жатқан допты секіріп барып ұстарда қақпашы секірумен бір мезгілде саусақтарын кең жазып, қолын жоғары созады. Доп қолдың саусақтарына тиген мезетте ойыншы оны қыса ұстап, кеудесіне қарай тартады. Кеуде тұсында ұшып келе жатқан допты ұстағанда аяқтың ұшына көтерілуі керек немесе ол белдің деңгейіне келу үшін аздап секіру қажет. Ал допты ұстағаннан кейін оны өзіне қарай қыса тартады. Егер доп төмен ұшса, онда отырып, ішке тиген кезде оны қолмен құшақтап алу қажет. Бұл жағдайда доп аяқ арасынан өтіп кетпейтіндей етіп, біріктіріп ұстайды. Егер доп жерлетіп келсе, онда аяқты бүгіп еңкейіп барып оны алға қарай ашылған қос қолымен ұстау керек. Егер доп қақпашыны жанап домалайтын болса, онда допқа қарсы қадам жасап, екінші аяқты қатты бүгіп, бірінші аяқтың табанының жанына тізерлеп отыру керек.
Аяқ алқымының ішкі бөлігімен допты соғу: бұл соғу допты алыс қашықтыққа жеткізу үшін қажет тәсіл. Сонымен бірге қысқа және орта қашықтыққа беруге, әсіресе қақпаға соғуда, сондай-ақ айып доп және бұрыштан доп соғуда пайдаланады. Үлкен алаңда аяққа іліккен доп нысанаға дәл тиюімен ерекшеленеді. Қозғалусыз жатқан доп бір қалыпты жылдамдықпен жүгіріп келіп доға жасау арқылы тебіледі.
Жүгіріп келудің соңғы адымымен бір мезгілде соғатын аяқ тізеден бүгіліп, сыртқа сілтегендей сыңай танытады. Мұнан соң ол жылдам түзеліп, допқа тиген кезде тобықтың буынынан қатая ширай түседі.
Аяқ алқымының сыртқы қырымен соғу: бұл допты орта және алыс қашықтыққа жеткізуде, қақпа алдындағы шабуылда, сондайақ бұрыштан берілетін , айып добын соққанда қолданылады. Соғу түзу немесе бұрыштай жүгіру арқылы жүзеге асырылады. Бұл үшін салмақ түсетін аяқ тізеден ептеп бүгілген және соғатын аяқтың қимылына бөгет жасамау үшін допқа іргелес қойылады. Соғатын аяқ барынша артқа жіберіледі, дене салмағы екінші аяққа түседі, ал табан созылған аяқ ұшымен бірге ішкі жаққа бұрылады.
25/
Ойын ережесін мұқият тыңдап, есте сақтау. Допты мүмкіндігінше тура тебу.
Оқушыларды екі топқа бөліп аламын. Ойын ережесі бойынша бірінші команда ойыншылары мен екінші команда қақпашысы арасында өтеді. Команда мүшелері допты теуіп болғаннан кейін командалар орнын ауыстырады. Ойыншылар алдымен кедергілерден өтіп, соңғы кедергіден өткен кезде қақпаға дәлдеп допты тебеді. Допты қақпаға көп соққан команда жеңіске жетеді .
25/
Ойын ережесін мұқият тыңдап, есте сақтау. Бір ойыншы қақпаға бір рет тебеді.
Табанның ішкі бетімен, аяқ алқымының сыртқы жағымен допты алып жүруді жетілдіру.
Жаттығу ойыны.
2. Денсаулық сақтау : Шапшандық және жылдамдық сапаларын дамыту.
3. Тәрбиелік: Сабақтағы барлық жүктемені дұрыс орындау. Бір-біріне көмек жасау. Тәртіпке тарту.
Спорт құралдары: Футбол доптары.
Өткізілетін күні : _11.10_______________ Сынып : 11 сынып
Өткізілетін орны: Спорт алаңы Уақыты: 45 мин
№
Жаттығулар
Уақыты
Әдістемелік нұсқаулар
1
Кіріспе бөлімі
Сапқа тұрғызу
Рапорт тапсыртқызу
Сабақтың мақсатын түсіндіру
Саптағы жаттығулар:
Оңға,солға, айналып бұрылу
Секіріп бұрылу
Жүру: аяқтың ұшымен,өкшемен,аяқтың ішкі жағымен, сыртқы жағымен
Спорт.жүрісі
Жүгіру:
Арнайы жүгіріс жаттығулар жасау.
Тізені көтеріп жүгіру
Аяқты артқа лақтырып жүгіру
Түзу аяқты алға лақтырып жүгіру
Оң жағымен жүгіру
Сол жағымен жүгіру
Бұғы жүгіріс
Сол, оң аяқпен биікке секіріп алға қозғалу
Теріс қарап жүгіру
Жылдам жүгіру
12-15 мин
30 сек
30 сек
30 сек
30 сек
1 мин
30 сек
30 сек
5 мин
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
Спорт.киіміне назар аудару
Бір адамдай істеу
Арқаны түзу ұстау
Саптан шықпай бір қалпы жүгіру
Спорт.залдың бір бұрышынан екінші
бұрышына дейін.
Қол жүгіргендей қимылдайды
Қол жүгіргендей қимылдайды
Қол жүгіргендей қимылдайды
Ойыншының тұрысы
Қол жүгіргендей қимылдайды
Сол иықтан алға қарау
Қол жүгіргендей қимылдайды
2
Негізгі бөлім
Алаңда ауысу тәсілдері: жүру, жүгіру, секірулер, тоқтаулар, бұрылуларды үйрету. Табанның ішкі бетімен, аяқ алқымының
сыртқы жағымен допты алып жүруді жетілдіру.
Сигнал бойынша жүріп,тоқтау:
- секіріп
- екі қадамдап
- бұрылып қарама-қарсы жаққа жүру.
Секіру жаттығулары
оң аяқпен
сол аяқпен
екі аяқпен
екі аяқпен оңға,солға теріс секіру
он аяқпен оңға,солға секіру
сол аяқпен оңға,солға секіру
Ойын ойнау : “ Капитанға доп лақтыр”
27 мин
Қолмен көрсету.
Дұрыс көрсету , қателіктерін жою.
1 ысқырғыш
2 ысқырғыш
3 ысқырғыш
Капитанды ойыншылар өздері тандап
алады
3
Қорытынды бөлімі
1. Сапқа тұрғызу
2. Қорытынды жасау, бағалау
3. Ұйымдастырып қайтару
3 мин
Үйге тапсырма беру.
Сабақтың мақсаты :
1. Білімділік : Табанның ішкі бетімен, аяқ алқымының сыртқы жағымен допты алып жүруді үйрету.
Допты табанның ішкі бетімен, табанның ішкі бетімен, ортасымен, кеудемен тоқтатуды
жетілдіру. Жаттығу ойыны.
2. Денсаулық сақтау : Шапшаң дық және жылдамдық сапаларын дамыту.
3. Тәрбиелік: Сабақтағы барлық жүктемені дұрыс орындау. Бір-біріне көмек жасау. Тәртіпке тарту.
Спорт құралдары: Футбол доптары.
Өткізілетін күні : __7.10______________ Сынып : 5 сынып
Өткізілетін орны: Спорт алаңы Уақыты: 45 мин
№
Жаттығулар
Уақыты
Әдістемелік нұсқаулар
1
Кіріспе бөлімі
Сапқа тұрғызу
Рапорт тапсыртқызу
Сабақтың мақсатын түсіндіру
Саптағы жаттығулар:
Оңға,солға, айналып бұрылу
Секіріп бұрылу
Жүру: аяқтың ұшымен,өкшемен,аяқтың ішкі жағымен, сыртқы жағымен
Спорт.жүрісі
Жүгіру:
Арнайы жүгіріс жаттығулар жасау.
Тізені көтеріп жүгіру
Аяқты артқа лақтырып жүгіру
Түзу аяқты алға лақтырып жүгіру
Оң жағымен жүгіру
Сол жағымен жүгіру
Бұғы жүгіріс
Сол, оң аяқпен биікке секіріп алға қозғалу
Теріс қарап жүгіру
Жылдам жүгіру
12-15 мин
30 сек
30 сек
30 сек
30 сек
1 мин
30 сек
30 сек
5 мин
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
2 рет
Спорт.киіміне назар аудару
Бір адамдай істеу
Арқаны түзу ұстау
Саптан шықпай бір қалпы жүгіру
Спорт.залдың бір бұрышынан екінші
бұрышына дейін.
Қол жүгіргендей қимылдайды
Қол жүгіргендей қимылдайды
Қол жүгіргендей қимылдайды
Ойыншының тұрысы
Қол жүгіргендей қимылдайды
Сол иықтан алға қарау
Қол жүгіргендей қимылдайды
2
Негізгі бөлім
Табанның ішкі бетімен, аяқ алқымының сыртқы жағымен допты алып жүруді үйрету. Допты табанның ішкі бетімен, табанның ішкі бетімен, ортасымен, кеудемен тоқтатуды жетілдіру. Секіру жаттығулары:
он аяқпен, сол аяқпен, екі аяқпен
екі аяқпен оңға,солға теріс секіру
он аяқпен оңға,солға секіру
сол аяқпен оңға,солға секіру
Допты алып жүру жаттығулары.
- допты табанның ішкі бетімен
- аяқ алқымының сыртқы жағымен
- допты қуалап алып жүру
- допты екі аяқпен кезек соғып алып
жүру
екі-екіден бөлініп аланды айнала тоқтамастан допты бір-біріне теуіп,