Тақырыбы: Күш Мақсаты: 1. Күнделікті тіршіліктен тәжірибе келтіре отырып күш туралы түсінік, анықтамасын, шамасын белгіленуін, өлшем бірлігін, ерекшелігін менгерту. 2. Тәжірибе арқылы бақылау көз жеткізу, ойлау қабілетін дамыту. 3. Оқушыларды физикалық мәдениетке тәрбиелеу, жүйелі түрде жұмыс істеуге, өз ойын дәл тиянақты айта білуге үйрету, тәрбиелеу. Әдіс - тәсілі: Тәжірибе, сұрақ жауап, топпен жұмыс. Типі: Жана сабақ. Көрнекілігі: Оқулық, суреттер, деңгейлік тапсырмалар. Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі II. Өткен тақырыпты пысықтау III. 1.Сыныпты үш топқа бөліп өткен тақырыптар бойынша тапсырма беру, топ басшысын сайлау. I-топ Күш - білімде II- топ Күш - атасын танымас III- топ Көптің күші бірлікте Мақал - мәтел: “ Білімі күшті бірді - жығады, білімі күшті мыңды жығады” “Көптің күші- бірлікте” I –топ: 1. Денелерді өзара әрекеттесуі дегеніміз не? 2. Қозғалыс жылдамдығы дегеніміз не? Ол нені көрсетеді? Формуласын жазындар. II –топ: 1. Инерция деп нені атайды? 2. Тығыздығы мен көлемі бойынша денің массасын қалай есептейміз. III –топ: 1. Заттың тығыздығы деп нені айтамыз. Формуласын жазындар. 2. Денеге еш нәрсе әрекет етпесе, ол қандай күйде болады? Жауап: I – топ 1. Денелердің өзара әрекеттесуі дегеніміз – денелердің бір – біріне әрекет етуі. Өзара әрекеттесу күрделі құбылыс, мысал келтіру 2. Қозғалыс жылдамдығын анықтау үшін оның берілген уақыт ішінде орын ауыстыруын сол уақыт аралығына бөлу керек. м\с V=L/t V=S/t II – топ 1. Денеге басқа денелер әрекет етпеген кездегі жылдамдығын сақтау құбылысы инерция деп аталады( латынша инерция – қозғалыста емес әрекетсіздік) 2. Денелердің өзара әрекеттесу кезіндегі жылдамдықтарының өзгерту дәрежесін анықтайтын физикалық шама масса деп аталады. Массаны m белгілейді. m = p * v , өлшем бірлігі кг III – топ 1. Заттың тығыздығы деп сол заттың көлем бірлігіндей массасына тең физикалық шаманы айтады. S=m/υ кг/м 2. Денеге басқа денелер әрекет етпесе,онда ол тыныштық күйінде болады, немесе Жермен салыстырғанда түзу сызықты бірқалыпты қозғалады. Өзгермейді. 2. Деңгейлік тапсырма Оқушыларға жеке тапсырма беру. Топты бағалау үшін сұраққа берілген жауап бойынша ұяшыққа ұпайын салып отыру. 1. Демонстрациялап көрсетемін. Жай қағаз, умаждалған қағаздың түсуі. Арбаны итеріп жүргізу. Арбаны итермелеп қозғалтуға болады. Бұл жағдайда арба ненің әсерінен қозғалады, яғни арбаның жылдамдығы адам қолымен әсер еткендіктен өзгереді. Әсер етуші дене адамның қолы,яғни денеге күш әсер етеді, немесе денеге күш түсірілген делінеді. Тақырыпты ашу.
3. Үш топқа тапсырмаберу. I –топ. Тақтаға шығады бір - бірін итереді II – топ. Машина суреті. III –топ. Доп беремін. Әр топ берілген тапсырма бойынша жауап береді. Күш туралы классир жасап анықтама беру. 4. Дәптермен жұмыс. Күш ережесін жазып, күщтің бағытын көрсетіп, белгілеуін жазу. Күш - қозғалыс жылдамдығын өзгертуші. Күш физикалық шама. F ; F Күш сандық мәнімен ( модулімен) және бағытымен сипатталатын физикалық шама болып табылады. 5. Реферат оқытып, күштің тарихи мәлімет беріп күштің өлшем бірлігін айту яғни (H) Ньютон, яғни Н тыныштық күйіндегі массасы 1 кг денеге 1 с ішінде Килоньютон (кН) 6. Суретпен жұмыс. 7. Топпен жұмыс. I – топ 1. Бір дененің екінші денеге әсер еткен неден білінеді? 2. Физикада күш деген сөзді біз қалай түсінеміз? II – топ 1. Күш дененің қозғалыс сипатына қалай әрекет етеді? 2. Күш немен сипатталады? III –топ 1. Дененің жылдамдығы оған басқа дене әсер ету салдарынан өзгеретінің көрсететін мысалдар келтіру 2. Күш бірлігі ретінде не қабылданған. IV. Рефлексия. V. Сабақтың қорытынды. VI. Үйге тапсырма.
Ендеше, құрметті көрермендер, «Жұлдызды сәт» атты физикалық кешімізді тамашалайық.
2-жүргізуші:
Бүгінгі ойынның жұлдыздары:1.7 «в» сыныбынан құралған «Атом» тобы
2.7 «г» сыныбынан құралған «Молекула»тобы
1-жүргізуші: Бүгінгі ойында әділ баға беруші қазылар алқасы:
Физика пәнінің мұғалімі: Қарағұлов Елубай ағай
Қарақұлова Жұпар апай
2-жүргізуші: Бүгінгі ойынның шарттарымен таныс болыңыздар. Ойын 6 турдан және көрермендер сайысынан тұрады:
I-тур.Таныстыру, эмблема қорғау. Мұнда әр топ басшысы өз топтарын таныстырады, эмблема қорғайды.
I I-тур. «Блиц-турнир»- деп аталады. Мұнда әр топқа 15 сұрақ қойылады.(1 дұрыс жауапқа 1 жұлдыздан) Дұрыс жауап үшін топқа жұлдыздар таратылады.
I I I -тур. «Қанша тілді білесің? »деп аталады.Мұнда оқушыларға жұмбақтар жасырылады.Жұмбақ шешуін 3 тілде (қазақша, орысша, ағылшынша) айтуы керек.
IV-тур. «Тәжірибе, тағы да тәжірибе»-деп аталады.Мұнда оқушыларға тәжірибелік құрал-жабдықтар беріліп, құрал-жабдықтарды пайдалану арқылы тәжірибе ойлап табуы керек.
V-тур. Есеп эстафетасы .Бұл турда екі топқа бірдей деңгейдегі есептер беріледі.Олар ойланғанша, «Көрермендер көрімдігі» өткізіледі.
VI-тур. «Раундровер»- деп аталады. Бұл ойында екі топ маркер көмегімен физикалық ұғымдарды жазады. Кім көп жазса, сол жеңіске жетеді.
1-жүргізуші: Егер барлығы түсінікті болса, онда ойынымызды бастайық.
I-тур.Таныстыру, эмблема қорғау.
2-жүргізуші: Үлгілі тәртіп, жақсы оқу,
Алға қойған мақсаты.
Шығып жүрген жақсы аты,
«Атом» тобын ортаға,
Шақырайық халайық.
«Атом» тобы өз топтарымен, эмблема, ұрандарымен таныстырып кетеді.
1-жүргізуші: Жиналған ылғи дарындар,
Жүректе от, көздерінде жалын бар.
«Молекула» тобын халайық,
Қол соғып қарсы алайық.
«Молекула» тобы өз топтарымен, эмблема, ұрандарымен таныстырып кетеді.
2-жүргізуші: «Блиц-турнир»
Бірінші болып, сұрақтарға «Атом» тобы жауап береді.
Табиғат туралы ғылым.(физика)
Жылу, электр, жарық, механикалық құбылыс табиғи құбылыс бола ала ма? (жоқ, олар физикалық құбылыстар)
Заттың үш күйін ата.(қатты, сұйық,газ)
Қате мен құнның айырмашылығы
Найзағайдың пайда болуы туралы шынайы болжамды ұсынған кім? (Франклин)
Қараңғы бөлмеге кіргенде ең алдымен нені бірінші жағасың: май шамды ма, әлде газды ма? (сіріңкені)
Бір жұмыртқа 4 минутта піседі, ал 4 жұмыртқа неше минутта піседі?(4 минутта)
Ұзындықтың халықаралық бірліктер жүйесіндегі өлшемі не? (метр)
Күн шығатын жақ (шығыс)
Кемпірқосақта неше түс бар? (7)
Теректегі алма қай кезде гүлдейді? (теректе алма өспейді)
Мензурка қандай құрал? (сұйықты өлшейтін құрал)
Жай көзге көрінбейді,
Қозғалуға ерінбейді. Ол не? (молекула)
Болжам дегеніміз не? (ғылыми жорамал,гипотеза)
Жазғы күн тоқырауы қай күні болады? (22 маусым)
1-жүргізуші: «Молекула» тобына қойылатын сұрақтар:
1. Аспан денелерін зерттейтін ғылым (астрономия)
2. Жылу құбылысына мысал келтір (күннің сәуле шығаруы, болаттың балқуы)
3. Табиғатты зерттеудің қандай үш әдісі бар?(бақылау, эксперимент, теория)
4. Дене мен заттың айырмашылығы
5. Айға аяғы алғаш тиген астронавт кім? (Н.Армстронг, Э.Олдрин)
6. Адамға қай кезде көзілдіріктің қажеті жоқ? (ұйықтағанда)
7. Көк шарфты суға салса, не болады? (су болады)
8. Уақыттың халықаралық бірліктер жүйесіндегі өлшемі не? (секунд)
9. Күн бататын жақ (батыс)
10. Темірқазық жұлдызын тағы басқаша қалай атайды? (жетіқарақшы)
11.Егер кеседегі судың бәрін ішіп қойсақ,ішінде не қалады? (ауа)
12. Астрономиядағы ең негізгі зерттеу құралы (телескоп)
13.Заттың ең ұсақ бөлшегі (атом)
14.Бақылау дегеніміз не? (бір нәрсені бағдарлау)
15.Күн мен түннің көктемде теңелуі (22 наурыз)
1-жүргізуші: «Өзге тілдің бәрін біл,
Өз тіліңді құрметте.»- дегендей, келесі турымыз
«Қанша тілді білесің? » .Екі топқа бірдей жұмбақтар қойылады.Қай топ бірінші көтерсе, ұпай сол топтікі.
1.Аса қажет өмірге халық үшін,
Пайдаланады күн сайын жарық үшін.(ток-ток-energy)
2. Жоқ өзінде бас та, қас та,мойын да,
Ұзындығы жазулы тұр бойында.( сызғыш-линейка-ruler)
3. Суға салсаң батпайды,
Отқа салсаң жанбайды. (мұз-лед-ice)
4. Бар ма, жоқ па, оны анық білмейсің,
Ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің.(ауа-воздух-air)
Шешеді бұл жұмбақты қандай мықты?(жылдамдық- скорост-speed)
9.Жылт-жылт еткен,
Жылғадан өткен.(су-вода-water)
10. Қайық мініп биікте жолығайық,
Көз көрімде кетеді болып ғайып.(ұшақ-самолет-aircraft)
2-жүргізуші: «Тәжірибе, тағы да тәжірибе». «Атом» тобына тарелка, екі жұмыртқа, сызғыш беріледі.
Сұрақ:Шикі жұмыртқаны піскен жұмыртқадан қалай ажыратуға болады?
Жауабы: жұмыртқаны айналдыру керек, піскен тез айналады.
«Молекула» тобына кілті бар конверт, қайшы, су, сіріңке.
Сұрақ: Конверт ішіндегі кілтті конвертке қол тигізбей қалай алуға
болады?
Жауап: Конвертті жағып жіберу керек.
1-жүргізуші: Есеп эстафетасы
Бұл жерге келмеді ешкім ермек үшін,
Есеп-қисап, сан, цифр термек үшін
Көрсетіп есептеудің жолын қалай
Келдім айтып оларды бермек үшін,дей келе кезекті есепке береміз.
«Атом» тобы:
Жылдамдығы 0,8м/с ағыспен жүзген сал қанша уақыт ішінде 16 км жол жүрді?
Құралсыз көзбен аспанның екі жарты шарынан шамамен 6000 жұлдыз көруге болады. Бір мм3 ауада 2,4 *1016молекула болса, бұл молекула жұлдыздар санынан неше есе артық?
«Молекула» тобы
1. Автобус 9 км жолды 36 км/сағ жылдамдықпен қанша уақытта жүріп өтті?Уақытты секундпен өрнекте.
2. Ұзындығы 0,5 * 10-6 м-ге тең бактерияларды қатарластырып орналастырғанда 1см ұзындыққа қаншабактерия сияр еді?
2-жүргізуші: Есеп шешіліп болғанша,көрермендерге сұрақ қойылады. «Көрермендер көрімдігі»
1.Қандай ыдысқа су құйылмайды? (су толы ыдысқа)
2. Дайындауға болады,
Бірақ жеуге болмайды. (сабақ)
3. Екі әкесі, екі баласы үш алманы қалай бөліп жейді? (атасы, әкесі, немересі)
4. Айдос өзінің туған күнін 4 жылда 1 рет атап өтеді.Бұл қай күн?(29 ақпан)
5. Елеуішпен су әкелуге бола ма? (болады, қар мен мұз күйінде)
6. Қалай 10м сатыдан секіріп, жараланбауға болады? (сатының ең төменгі сатысынан секіру керек?
7. Орнынан қозғалмай не өтіп бара жатыр? (уақыт)
1-жүргізуші:
Мықты болсаң- алдағыны басып оз,
Мықты болсаң-арттағыны жеткізбе!
Мықты болсаң-шоқалаққа сүрінбе,
Мықты болсаң- тайғанама көк мұзда,
Мықты болсаң-бөгеттерді бұзып өт!
Мықты болсаң-заманыңды көктеп өт!
2-жүргізуші: Енді соңғы турымыз «Раундровер» деп аталады. Бұл ойында екі топ маркер көмегімен физикалық ұғымдарды жазады. Кім көп жазса, сол жеңіске жетеді.
1-жүргізуші: Олар жайлы төреші,
Көрермендер өздерің.
Ақ-қарасын айырып,
Куә болды көздерің,-деп әділқазылар алқасына сөз беріледі.Жеңімпаздар марапатталады.
2-жүргізуші:Көңіл бөліп бұл кешке,
Келгендерге мың рахмет.
Шын сезінген көрерменге,
Мың рахмет, мың рахмет!
Осымен біздің кешіміз аяқталды, келесі кездескенше сау болыңыздар.
сынып Сабақтың тақырыбы: Қайталау сабақ Сабақтың мақсаты: 1) Оқушылардың алған білімдерін тексеру, қайталау, бекіту және қорытындылау. 2) Ойлау қабілеттерін жетілдіру, ой - өрісін дамыту, өз бетімен ізденуге, шығармашылық дағдыларын дамыту. 3) Алдарына қойған мақсаттарына жетуге, өздеріне сенімді болуға, жауапкершілікке, топпен жұмыс істеуге тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, интерактивті тақта Сабақтың түрі: саяхат сабақ Сабақтың типі: білімді жинақтау, жүйелеу Сабақтың әдісі: деңгейлеп – дамыта оқыту Пәнаралық байланыс: орыс тілі, ағылшын тілі, география
Сабақтық барысы: І. Ұйымдастыру ІІ. Үй тапсырмасын тексеру ІІІ. Өткен тақырыптарды қайталай отырып, есептер шығарту ІҮ. Қорыту Ү. Бекіту ҮІ. Бағалау ҮІІ. Үйге тапсырма беру
І. Ұйымдастыру Оқушыларды түгендеп, назарын сабаққа аударамын. Сабақты бастамас бұрын сынып оқушыларын екі топқа бөлемін. Топтарын таныстырады. Әр топта басшы тағайындайды. Топ басшысы өздерінің тобының ұпай сандарын есептеп отырады. І. «Физика» ІІ. «Астрономия»
Ой қозғау. Сабағымыз «саяхат сабақ» болғандықтан біз бүгін ғарыш әлеміне саяхатқа шығамыз. Ғарыш Әлеміне біздің Қазақстан жерінен «Байқоңырдан» басталғанын білеміз. Сонымен, «Байқоңыр» ғарыш айлағы туралы қысқаша мағлұмат бере кетейін. Құрылысы 1955 жылы басталып, 1957 жылы мамыр айында пайдалануға берілді. Байқоңыр деп аты айтып тұрғанындай, айлақтың айналасы қара қоңыр топырақты, шөбі де алтын түстес қоңыр. Ғарыштық старт алаңына орын таңдауда көптеген жағдайлар ескерілді. Біріншіден, ол халық тығыз орналасқан аймақтар мен өндіріс орталықтарынан алыс, екіншіден, Алматы – Мәскеу теміржолының Қызылқұмнан өтетін маңына жақын болуы тиіс еді. Бұрынғы КСРО – ның, қазіргі Қазақстанның оңтүстігі салыстырмалы түрде экваторға тым қашық емес. Бұндай жағдайдың ғарыш кемелерін ұшыру барысында жердің айналу жылдамдығын пайдалануға мүмкіндік беретіні де ескерілген болатын.
«Байқоңыр» ғарыш айлағынан «Қазақстан - 2050» кемесімен саяхатқа шықпас бұрын 2 топ өз тобымызды таныстырып өтейік. Физика – табиғаттағы физикалық құбылыстарды әрі денелердің физикалық қасиеттерін зерттейтін ғылым және оқу пәні. Астрономия – аспан денелерінде және олардың жүйелерінде орын тебетін құбылысты зерттейтін ғылым және оқу пәні. Аталған екі топ ғаламшарларға барып - келуі үшін бірнеше кедергі - тапсырмаларды орындауы керектігі туралы спутниктен хабарлама келді
Тапсырмалар 4 - деңгейлік құрылымнан тұрады. 1. Танымдық деңгей (ауызша тапсырмалар) а) «Физика тілінде сөйлесек» ә) «Физикалық шамалар» 2. Алгаритмдік деңгей (суреттермен жұмыс) б) Семантикалық карта в) «Физика біздің айналамызда» 3. Эвристикалық деңгей (деңгейлік тапсырмалар) г) Деңгейлік есептер ғ) Графикалық диктант 4. Шығармашылық деңгей (тәжірибе жасау) д) «Физикалық тәжірибелер» Ал, енді таныс болсақ, Бүгінгі тарихта қалады. Сондықтан күн жады мен бүгінгі күннің сабағын дәптерге жазып аламыз.
«Қазақстан - 2050» ғарыш кемесі ұшуға дайындаламыз. Жаңа сабақ І. Танымдық деңгей. Орбиталары Жер орбитасының ішкі және сыртқы орбитасында орналасқан. Олар төменгі және жоғары ғаламшарлар болып екіге бөлінеді. Келіп жеткен ғаламшарымыз төменгі орбитада орналасқан «Меркурий»ғаламшары. Бұл ғаламшарда «Физика тілінде сөйлесек» деп аталады. ІІ топқа сұрақтар беріледі. Солардың қай тілден аударылғанын және қазақша мағынасын6 анықтамасын айтып береді.
"Физика" тобына: 1. Манометр грек тілінен алғанда қандай мағына береді? - Манометр – грекше «манос»- сирек, тығыз емес, «метрео» – өлшеймін 2. Инерция дегеніміз не? - Инерция – латынша – қозғалыссыздық, әрекетсіздік 3. Деформация қай тілден алынған, мағынасы қандай? - Деформация – латынша - бүліну, бұзылу, иілу, бұралу. 4. Кинетикалық мағынасы қандай?- Кинетикалық – грекше «кинетикос» – қозғалыс 5. Атмосфера грек тілінен қандай мағына береді?- Атмосфера – грекше «атмос» – бу, ауа, «сфера» – шар 6. Күнге ең жақын планета?- Күнге ең жақын планета - Меркурий 7. Қозғалыстың неше түрі бар?- Екі түрі бар: бірқалыпты және бірқалыпсыз 8. Молекула дегеніміз не?- Заттың химиялық қасиеттерін бойына сақтаған оның ең кіші бөлшегі 9. Уақыт қандай прибормен өлшенеді?- Уақытты сағатпен өлшейд 10. Күштің өлшем бірлігі?- Ньютон
