Кері итеруші күш

Мектеп: «М. Әбеулов атындағы ЖББОМ» КММ

Сабақ тақырыбы: Кері итеруші күш

Күні: 20.02.2019 ж

Мұғалімнің есімі: Аязбаева Г.М.

Сынып: 7

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабаққа негізделген оқу мақсаты

7.3.1.12 сұйықтар мен газдардағы кері итеруші күштің табиғатын түсіндіру.

Сабақ мақсаттары:

Барлық оқушылар: сұйыққа немесе газға батырылған денеге сұйық тарапынан

әрекет етуші күштің бар екендігіне көз жеткізеді.

Оқушылардың басым бөлігі: Архимед заңының тұжырымдамасын

қорытып, айта алады, табиғатын түсінеді. Практикалық жұмыстар кезінде

оқушылардың 80%-і өз беттерінше есеп шығаруда қолдана алады.

Кейбір оқушылар: өмірден мысалдар келтіре алады.

Бағалау критерийлері:

• Кері итеруші күштің анықтамасын біледі, табиғатын

түсінеді;

• Кері итеруші күштің пайда болу себебін біледі;

• Кері итеруші күшті тәжірибеде тексереді;

• кері итеруші күштің қандай физикалық шамаларға

тәуелді екенін анықтай алады.

Тілдік мақсаттар

Тақырып ішіндегі маңызды тірек сөздер: ығыстырылып шығарылған сұйық

көлемі, сұйық тығыздығы, дене көлемі, Архимед күші немесе кері итеруші күш,

Архимед заңы.

Құндылықтарды дарыту

Функционалдық сауаттылығын және ғылыми білімін тәжірибеде қолдана

алу қабілетін дамыту. Еңбексүйгіштікке баулу, қарым-қатынас дағдыларын

дамыту.

Пәнаралық байланыстар

Тарих. Архимед туралы тарихи деректер.

Геометрия. Фигуралар мен денелердің көлемі.

АКТ қолдану дағдылары

Компьютер, интербелсенді тақта.

Алдыңғы оқу/ Бастапқы білім

Ауырлық күші, Паскаль заңы, салмақ, көлем, қысым, биіктік, манометрлер, сорғылар.

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығулар

Ресурстар

Басталуы

5 мин

«Стикердегі

диалог» әдісі

жұпқа бөлу

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. «Ақ тілек» жаттығуы.

3. Үй тапсырмасын тексеру.

Атмосфералық қысым дегеніміз не?

Қалыпты атмосфералық қысым нешеге тең? (760 мм.сын.бағ)

Атмосфералық қысымның сандық мәнін алғаш рет кім өлшеді?

Атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал? (Барометр)

Манометрдің жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген? (Паскаль)

Ұшақтың ұшу биіктігін анықтайтын құрал?

( альтиметр)

Сфигмоманометр не үшін қолданылады? (Адамның қан айналымы жүйесіндегі қысымын анықтауға)

1. «Достар кездесуі»

Сенім

атмосферасын

орнату

Ортасы

30 мин

«Ой шақыру» әдісі

«Ойлан, жұптас, бөліс» әдісі.

Бағалау.

Бағалау.

«Сөздер банкісі» әдісі.

Бағалау.

«Бағдаршам» әдісі

Сергіту сәті.

«конверт-сұрақ» әдісі

Бағалау.

«смайлик» әдісі.

«Сен маған, мен саған!» әдісі

Бағалау.

«шапалақ» әдісі.

Жетелеу сұрағы: Допты суға батырып, қолды қоя бергеннен кейін, доп қайтадан су бетіне шығады. Доп неге су бетіне ытқып шығады?

Оқушылар жауабы тыңдалады. Әр оқушының жауабы мұғалім үшін құнды болып табылады.

Жаңа сабақ тақырыбы: §29. Архимед күші.

Бүгін сіздер өздеріңіз тәжірибе жасау арқылы мынадай сұрақтарға жауап алатын боласыздар:

1. Ол – қандай күш? Табиғаты қандай?

2. Кері итеруші күштің пайда болу себебі неде?

3. Архимед заңы қалай тұжырымдалады?

4. Кері итеруші күш қандай физикалық шамаларға тәуелді?

Ол үшін бірнеше тапсырмалар орындауларыңызға тура келеді.

Қауіпсіздік техникасы.

Тапсырма №1. W. Төменде берілген шағын тәжірибені орындап шығыңыз:

Тапсырма №2.

G. Төменде берілген шағын тәжірибені орындап шығыңыздар:

• екі ыдысқа әртүрлі сұйық – су және глицерин құйылған.

G. Сіздерге массасы 100 гр және көлемі әр түрлі жүк берілді. Төменде берілген шағын тәжірибелерді орындаңыздар:

Мұғалім топтарды ауызша бағалайды.

Мұғалім сөзі.

Сонымен, Архимед күші немесе кері итеруші күш:

1. сұйықтың тығыздығына;

2. сұйыққа батырылған дененің көлеміне тәуелді екендігіне өздеріңіз көз жеткіздіңіздер.

Ығыстырушы күш қалай пайда болады?

р₁- дененің жоғарғы қырына түсірілген қысым

р₂- дененің төменгі қырына түсірілген қысым

Сұйық тарапынан дененің жоғары қырына түсірілген қысым төменгі қырына түсірілген қысымнан аз болады. Осы себептен сұйыққа батырылған денеге жоғары бағытталған күш әсер етеді. Бұл күш денені сұйықтан ығыстырады. Ол күш Архимед күші деп аталады.

ФАКТ: дененің сұйықтағы салмағы ауадағы салмағына

қарағанда аз болады.

Бұл ауырлық күшіне қарсы бағытталған сұйық ішіндегі денені ығыстырушы күштің әсері болып табылады.

Осы күштің мәнін тұңғыш рет ертедегі грек ғалымы Архимед (б.з.б.287-212) есептеп шығарған.

және өзінің заңын ұсынды.

Тәжірибе: «Архимед шелегі»

Архимед заңы: сұйыққа батырылған денеге оның сұйыққа батқан бөлігі көлеміндегі сұйықтың салмағына тең ығыстырушы күш әрекет етеді. Бұл Архимед заңы деп аталады.

Сабағымызды одан әрі пысықтайық.

G. Диктант «Архимед күші»

Сұйыққа не месе газға батырылған денеге кері итеруші күш (төменнен жоғары, жоғарыдан төмен) қарай бағытталады.

Мысалы: Суға лақтырылған құтқару дөңгелегі қалқып шығады, серіппеге жүк іліп, оны сұйыққа батырған кезде серіппе (қысқарады, созылады, өзгермейді)

Бұл күш шама жағынан сұйыққа батырылған дененің немесе оның сұйыққа батып тұрған бөлігінің (массасына, ауырлық күшіне, салмағына) тең. Кері итеруші күштің пайда болу себебі, сұйықтың немесе газдың тереңдігіне қарай оның (қысымының, тығыздығының) артуы болып табылады.

Сондықтан ол күш денеге төменнен және жоғарыдан әсер ететін қысым күштерінің (қосындысына, айырмасына) тең болады.

Архимед күші сұйыққа батырылған дененің (тығыздығына, көлеміне) байланысты болмайды. Ол сұйықтың немесе газдың (тығыздығына, көлеміне) және сұйыққа батып тұрған дененің көлеміне байланысты болады.

Бағалау шкаласы.

Әр топ өз-өздерін бағалайды.

«Аңыз адам».

Қалай Архимед Сиракуз патшасының тәжінің алтыннан жасалғанын немесе алтын еместігін анықтады?

І топ ІІ топ

ІІІ топ

Сутегімен толтырылған шар тышқанның құйрығына байланған. Денеге әрекет ететін ауырлық күшінің шамасы 0,4 Н-ға тең болса, ал кері итеруші күштің шамасы 0,2 Н-ға тең болса, шар тышқанды төбеге көтеріп әкете ала ма?

Стикерге әр оқушы жауаптарын жазады. Мұғалім екі-үш жауапты дауыстап оқиды.

Топ бірін-бірі бағалайды.

Элективті тест.

1. Бірдей серіппелерге массалары бірдей шар ілінген. Егер шарларды толығымен суға батырса, қай серіппе көбірек қысқарады

А. Сол жақтағы.

Б .Ортадағы.

В. Оң жақтағы

Г. Барлық серіппе бірдей қысқарады.

2. Бірдей серіппеге ілінген жүктердің көлемдері мен массалары бірдей, бірақ пішіндері әр түрлі. Суға батырса қай серіппе көбірек қысқарады

А. Сол жақтағы.

Б. Ортадағы

В. Оң жақтағы.

Г. Серіппелердің созылуы бірдей болады.

3. Суретте әр түрлі сұйыққа батырылған бірдей денелер берілген. Қай ыдыстағы сұйықтың тығыздығы көп

А.Сол жақтағы бірінші.

Б. Сол жақтағы екінші.

В .Сол жақтағы үшінші

Г .Сол жақтағы төртінші

Бағалау шкаласы.

Топ бірін-бірі бағалайды.

Ыдыстағы су, кішкене доп.

Нұсқау беріледі.

Тапсырма №1 үш түсті қағазға тапсырма жазылып таратылады.

Тапсырма жазылған қағаздың түстеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

Тапсырма №2

Тапсырма №3.

Слайд

Видео көрсетіледі.

Архимед шелегі, су.

Тапсырма № 4

Постер қорғайды

Жауабы: төменнен жоғары, қысқарады, салмағына, қысымының, айырмасына, тығыздығына, тығыздығына.

Слайд

Тапсырма №5

Ішіне сұрақтар мен қоса стикер салынған конверт таратылады.

Тапсырма №6

Слайд

Аяқталуы

5 мин

«Табыс ағашы»

«Бастағы қалпақ» әдісі

Үйге тапсырма.

Кері байланыс.

Рефлексия.

§ 29 оқу. №1, №2 есептер. 136 бет

«Табыс ағашы»

салынған плакат,

жапырақтар,

Музыка,

Қосымша ақпарат

Саралау - Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлайсыз?

Оқушылардың алдыңғы білімін тексеру мақсатында «стикердегі диалог» стратегиясын қолдандым;

«Ой шақыру» стратегиясын оқушыларға жетелеу сұрағын

қою үшін қолдандым;

«Ойлан-жұптас-бөліс» стратегиясын білімдерін жинақтау

үшін қолдандым;

«Сөздер банкісі» стратегиясын тілдік мақсаттар үшін

қолдандым;

«Конверт-сұрақ» стратегиясын «алған білімдерін практикада

қолдана ала ма?» деген мақсатта қолдандым;

«Сен маған, мен саған!» стратегиясын ширату мақсатында

қолдандым;

Бағалау - Оқушылардың үйренгенін, материалды меңгергенін тексеруді қалай жоспарлайыз?

Қалыптастырушы бағалау түрлері: «ауызша бағалау», «бағдаршам», «шапалақ» әдістері арқылы. Кері байланыс түрі: «Табыс ағашы», Рефлексия түрі: «Бастағы қалпақ» әдістерін қолдану арқылы.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақтың оқу мақсаты шынайы ма?

Бүгін оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал қандай болды?

Мен орындаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Мен бүкіл уақыт ішінде үлгердім бе?

Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алады (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1.

2.

Сабақ барысында сынып немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері/қиындықтары туралы не білдім? Менің келесі сабағымды жетілдіруге не көмектеседі, неге көңіл бөлу керек?

1.

2.