Қазақстандағы байланыс құралдары

«М.О.Ауезов атындағы педагогикалық колледж»

РЕФЕРАТ

Қазақстандағы байланыс құралдары

Жасаған:

БББ-21-09-02

Топ студенті

Шарипкалиева Ұлдай

Тексерген:

Физика пәні мұғалімі:

Шеттыкбаева Серікгүл

2022 ж.

Байланыс

Байланыс – 1) әртүрлі техникалық құралдар арқылы ақпарат беру және қабылдау; 2) почта, телефон, телеграф, радио, т.б. хабарын таратуды қамтамасыз ететін халық шаруашылығының бір саласы. Ерте кезде хабар жаяу жүргінші немесе салт атты кісі арқылы ауызша, сондай-ақ от, дабыл, қада, белгі арқылы жеткізілген. Қоғамдағы өзгерістер мен дамуға, техникалық жетістіктерге орай байланыс құралдары жетіле түсті. ХVІІІ ғасырдың аяғында оптикалық телеграф пайда болды. ХІХ ғасырда сым бойымен тез хабар бере алатын телеграф аппараттары шықты. 1837 жылы – сызық пен нүкте (код) арқылы тұтас сөздерді бере алатын Морзе аппаратын, 1876 жылы – телефон, 1895 жылы радиобайланыс құралы ойлап табылды. Техника құрал-жабдықтарының сипатына қарай байланыс почта және электрлік байланыс болып бөлінеді. Почта байланысы арқылы хат, газет, журнал, бандероль т.б. жеткізіп беру және ақша аудару қызметтері атқарылады. Бүгінде почта корреспонденцияларын іріктеудің автоматтандырылған жүйелері қолданылады. Электрлік байланыс құрылымы бойынша сым ар- 21 қылы және радиотолқын арқылы таралатын байланыс болып, ал ақпарат түрі бойынша телефон, телеграф, фототелеграф, телевизия т.б. болып бірнеше түрге бөлінеді. Телеграф аппараттары бағанадағы сым, жер асты кабелі, радиорелелік желілер арқылы жалғасады. Телеграф техникасының жетілдірілген түрі – факсимильді байланыс (фототелеграфия). Онымен газет беттерінің көшірмесі, фотография, сурет, қолжазба, сызба, сондай-ақ байланыстың басқа түрімен қабылданбайтын құжаттар беріледі. Телефон байланысы: халықаралық, қалааралық және жергілікті болып бөлінеді. Қалааралық телефон-телеграф байланысы, көбінесе, симметриялық және коаксиальдық кабельдерден тұратын магистралдық желілер арқылы жүргізіледі. Жергілікті жердегі (қаладағы) телефон байланысы автоматты телефон стансылары (АТС) арқылы жұмыс істейді. Онда бір абонентті екінші абонентке стансыдағы автомат-аспаптар жалғайды. Қалааралық байланыс телеграф, фототелеграф, телевизия және радиорелелік желілері арқылы да беріледі. Радиобайланыс қазіргі заманда өте кең тараған.

Байланыс құралдары

Байланыс құралдары қазіргі кездегі ең басты қажеттіліктердің бірі болып табылады. Ол өте маңызды экономикалық және әлеуметтік қызмет атқарады. Осы заманғы байланыс құралдарының көмегімен Жер шарының ең шалғай орналасқан аудандарымен, тіпті ғарышпен де байланыс жасалады. Бірақ дүниежүзінде байланыс жүйесі біркелкі таралмаған, тіпті адамзаттың тең жартысына жуығы "телефон" дегеннің не екенін де білмейді. Байланыс жүйесі өте күшті дамыған ел – АҚШ. Оның үлесіне дүниежүзіндегі телефон жүйелерінің 2/5-сі, ең жаңа байланыс жүйелерінің 9/10-ы тиесілі. Оған нақты мысал ретінде мынаны айтуға болады: Нью-Йорктің Манхаттен ауданындағы телефон желісінің саны бүкіл Африка материгіндегі желілер санымен бірдей.

Қазақстандағы байланыс жүйелері

ХХ ғасырдың басында Қазақстанда 250 почта-телеграф пункті болды. Электр байланысының техника құралдары мен телевизияны пайдалану 1950–1960 жылдары басталды. Осы кезеңге дейін республикалық байланыс құралдарының негізін бағаналы желілер мен коммутациялық қондырғылар құрады. 1950 жылы Алматыда 800 нөмірлік АТС, 1956–1957 жылдары Алматы, Қарағанды, Өскемен қалаларында тұңғыш телевизия орталықтары салынды. 1960–1975 жылдары қалалардағы АТС-ті автоматтандырудың үлес салмағы 97%-ға жетті. 1966 жылы Қазақстанның батыс және оңтүстік облысы арқылы өткен Мәскеу – Ташкент байланыс кабелі желісінің құрылысы аяқталды. Бұдан соң Новосибирск – Алматы, Самара – Атырау –Жаңаөзен кабель магистральдары, 1967 жылы “Орбита” ғарыш қабылдау станциясы іске қосылды, халықаралық телефон байланысын автоматтандыру басталды. 1972 жылы Алматыда Қазақстанды КСРО-ның 120 қаласымен байланыстыратын АРМ-20 халықаралық автоматты телефон станциясы іске қосылды. ХХ ғасырдың аяғына қарай Қазақстандағы байланыс желілері телекоммуникацияның цифрлы жүйелері негізінде өзгертіле бастады. Республикадағы халықаралық телефон байланысы 2 жер үстілік телепорттар арқылы жүзеге асырылады. Республикада халықаралық телефон байланысы 1992 жылы Алматыда және 1995 жылы Ақмолада Жер серігі телеайлақтары арқылы қамтамасыз етілді. Халықаралық автоматты коммутациялық станциялар С-12 жүйесіндегі цифрлы станциялармен ауыстырылды. Аумағы зор, халқының орналасу тығыздығы әркелкі, кабель желілерін тартуға болмайтын қиын жерлері көп Қазақстанда ғарыштық спутник арқылы байланыс аса тиімді. ХХ ғасырдың 90-жылдары Қазақстанда байланыстың телефакс, ұялы радиобайланыс, пейджинг, транкинг, интернет сияқты жаңа түрлері пайда болды. Республиканың 7 облыс орталығында 7000 абонент ұялы байланыс, 12 ірі қаласында 5000 абонент дербес радиошақыру (пейджинг) қызметін пайдаланып келеді. 1996 – 1997 жылдары пайдалануға берілген Ақмола – Қарағанды талшықты-оптикалық желі Қазақстандағы халықаралық цифрлы байланыс торабының негізін 23 қалады. 1998 жылы республикадағы халықаралық телефон каналдарының ұзындығы 43 млн 363 мың км-ге жетті. Республика қалаларында жалпы сыйымдылығы 1.856.997 нөмірлік 637 АТС, ауылдық жерлерде жалпы сыйымдылығы 573945 нөмірлік АТСтер жұмыс істеді. Қазақстанда қазіргі кезде байланыс құралдарының ең жаңа үлгілері іске қосылуда. Республикамыздың байланыс жүйесінде сандық телефон стансылары, ұялы телефон, арнайы карточка көмегімен байланысқа шығуға мүмкіндік беретін таксофондар, факс және пейджинг, Жердің жасанды серіктері арқылы байланысу елеулі орын ала бастады. 1994 жылдан бері Қазақстан әлемдік интернет жүйесіне тұрақты қосылды.

Қалааралық байланыс телеграф, фототелеграф, телевизия және радиорелелік желілері арқылы да беріледі. Радиобайланыс қазіргі заманда өте кең тараған.

Жалпы «tele» - сөзі грек тілінен аударғанда «алыс» деген мағынаны білдіреді. Сонда: телеграф – (tele- алыс, графе – жазамын) - әріп арқылы цифр түріндегі хабардың және олардың қабылдау пунктіне  міндетті түрде жазылуы.

Телефон (tele – алыс, фоне – дыбыс) – электр қуатымен сым арқылы алыстан  сөйлесудің  техникалық аппараты.

Радио – электромагниттік толқын тарату арқылы ара қашықтыққа сигнал беру тәсілі.

Теледидар – электромагниттік  толқын арқылы алыстағы бейнені көрсететін  радиотехникалық құрал.

Интернет – компьютер арқылы еларалық байланысқа, ақпаратқа шығу.

Телекс - абоненттің хабарласудың  халықаралық желісі.

Телефакс – бейне хат -байланыстың  автоматты, компютерлік (факсимельдік фототелеграф) желісі.

Қазақстанда байланыс құралдары жақсы дамыған,заман талабына сай.Айта кетсек:

Ұялы байланыс

Қазақстанда ұялы байланыс GSM (900, 1800), UMTS (900, 2100) және LTE (800, 1800, 2100) форматтарында жүзеге асырылады. 2012 жылы ұялы байланыстың ену деңгейі 120% - ды құрады. 2015 жылы Қазақстанда ұялы байланыстың ену деңгейі 185 % — ға жетті-елде 31 млн-нан астам SIM-карта тіркелген. Осы SIM-карталардың 35% - дан астамы (11 млн.) Интернетке шығу мүмкіндігіне ие [2].

Beeline, Beeline Business және izi сауда маркаларымен "Кар-Тел" ЖШС (ресейлік "Вымпел-коммуникация" холдингінің еншілес компаниясы) ; "Мобайл Телеком-Сервис" ЖШС ("Қазақтелеком" АҚ-ның иесі) Tele2 және ALTEL сауда маркаларымен.

Ұялы байланыс операторлары 2G (GRPS, EDGE), 3G (HSPA) және 4G желілерінде деректерді беруді қолдайды. 2012 жылы "Алтел" АҚ компаниясы алғаш рет 4G LTE стандартының деректерді беру желісін іске қосты. 2013 жылы Қазақстанда GSM стандарты басталғаннан бері алғаш рет (1998 жыл) ұялы байланыстан түскен кірістер төмендей бастады. 2015 жылдың қорытындысы бойынша олар 19% - ға, 249 млрд теңгеге дейін төмендеді[3]. 2016 жылғы ақпанда Дауыстық байланыстан түсетін кірістер Интернетке қол жеткізу қызметтерінен түсетін кірістерден аз болды.

Телефондар-негізгі желілер: 4,928 миллион (2011)

Телефондар-ұялы телефондар: 14,995 миллион (2009)

Елдің телефон коды: +7

Телефон жүйесі:

Ішкі: жер үсті байланыс желілері, радиорелелік байланыс және спутниктік байланыс бойынша қалалар арасында. Стационарлық қосылыстар саны біртіндеп өсіп келеді және 100 адамға шамамен 40 құрайды. Ұялы байланыс (ұялы) байланыстары тез өсуде және олардың саны 100 адамға шамамен 88 құрайды. Халықаралық: посткеңестік кеңістіктегі басқа республикалармен және Қытаймен халықаралық байланыс жер үсті желілері мен микротолқынды радиорелелік байланыс арқылы жүзеге асырылады. Басқа елдермен спутниктік және Транс-Азия-Еуропа (ТАЕ) талшықты-оптикалық кабель арқылы. Спутниктік байланыстың жердегі станциялары: Intelsat. Қазақстандық спутниктер тобы — KazSAT-1, KazSAT-2, KazSAT-3, KazSAT-4.

Радиохабар станциялары: AM — 60, FM — 24, қысқа толқынды — 14 (2011)

Радио: 11,47 миллион (2011)

Теледидар станциялары: 26 (плюс 14 ретранслятор) (2011)

Интернет-провайдерлер: 18 (өзінің халықаралық арналарымен) (2011)

Интернет хосттар: 180 217 (2011)

Интернет қолданушылары: 400 000 (2005); 1 247 000 (2006); 5 300 000 (2011)

Интернет-домен:. kz,.қаз