Тепловые явления

Каменскорал орта меектебі

Тақырыбы:

Жылу құбылыстары

7 сынып

8 сынып

Физика пәнінің мұғалімі:

Демисенова Г.С.

Сабақтың мақсаты :

Білімділік: Сабақта қазақ халқының тұрмысы, әдет-ғұрпы, үлгі дәстүрлерін физика пәнімен шебер ұштастырып, шәкірт бойында ұлттық патриоттық сезім қалыптастыру.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау, ойлау қабілеттерін арттыру, тіл байлығын қалыптастыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды ана-тілін құрметтеуге, сөз өнерінің құдіретін танап білуге тәрбиелеу.

7 сынып

8 сынып

Қазақ халқы ерте заманнан ғылым мен білімге ерте жетпесе де, өмірлік тәжірибеден оқып үйренген.

Адам-табиғаттың ажырамас бөлігі.Табиғат әрқашанда үздіксіз өзгеріске ұшырап отырады. Физика пәні-механикалық, жылулық , электромагниттік құбылыстарды зерттейді.

Көшіп-қонып мал баққан қазақ халқына ең қолайлы баспана киіз үй. Киіз үйдің негізгі құрылыс материалы-киіз болып табылады.

Киіз үй-ауа райының қандай жағдайында да пайдалануға қолайлы, ішіне жарық жақсы түседі, ауа алмасуы жылдам, жел-дауылға көп шайқалмайды, берік, төбесі жадағай емес, күмбез болып келгендіктен жаңбыр өтпейді. Әдетте киіз үй ақ түсті болады. Ақ киіз өзіне түсетін әр-түрлі сәулелердің барлығын шағылдырады да, жылуды аз сіңіреді. Сондықтан киіз үй жазда салқын болады.

Киіз жүннен жасалады. Жүн ылғал мен температура әсерінен ( киіз басу ) және механикалық әрекет нәтижесінде ширайды да, көлемі кішірейіп тығыздығы артады. Киіз басудағы ең жоғарғы тығыздық 0,55г/см3. Киіз үйдің жылу өткізгіштігі нашар, сондықтан аптап шілдеде сая, ызғырықты суықта жылы баспана болады. Қандай ыстық болса да киіз үйдің ауасы таза, салқын болуы конвекцияға байланысты. Түндік қазіргі кездегі үйдегі терезенің ашпалы көзінің және мұржаның ролін атқарады. Түндіктен кірген салқын ауа төмен түсіп, жылы ауа мен суықта от жаққандағы түтін арқылы сыртқа шығады. Киіз үйдегі уық , кереге шаңырақ , күлдіреуіш барлығы деформацияланған ағаштан жасалған. Киіз үйдің төбесінде жаңбыр іркілмес үшін 45 градус шамасында иілген ағаштан күлдіреуіш орнатады. Киіз үйдің орнықтылығы біріншіден тіреу беті өте үлкен, екіншіден ауырлық центрінен жүргізілген тік сызықтың ұзындығы тіреу бетінің радиусынан әлдеқайда кіші.

7 сынып

Өзара әсерлесу

Түрі

Гравитациялық

Табиғаты

Күш

денелердің өзара әсерлесу салдарынан

Формулалар

ауырлық

Электромагниттік

Құрал

Өлшем бірліктері

дене салмағы

F= mg

денені құрайтын бөлшектердің өзара әсерлесу салдарынан

P= mg

динамометр

серпінділік

H- ньютон

үйкеліс

F= -kx

F= µN

8 сынып

Шамалар

Уақыт

Белгілер

t

Ток күші

Өлшем бірліктері

Формуласы

c

I

Заряд

A

q

Кернеу

Kл

U

Жұмыс

q=It

В

A

Кедергі

Дж

R

A=qU

Ом

7 сынып 8 сынып

Ойланып ойға кеттім жүз жылғы өткен

Тон қабаттап кигенім - шидем шекпен

Жейде - дамбал ақ саннап жарғақ шалбар

Жырым балақ матамен әдіптелген

Мықшима аяғымда былғары етік

Киіз байпақ тоңдырмас ызғар өтіп

Үлкен кісе белімде жез салдырған

Шақпағым дәндәкуім жарқ-жұрқ еткен

Әдіп- киімнің етек жеңіне, өңіріне, айналасына жиектеп салынған салынған шүберек.

Былғары- өңделген тері.

Дәндәкуім- былғары қалта.

Оқшантай -оқ қалташықтары.

Жарғақ - құлын мен ешкінің терісінен иленген киім.

Жез - мыстың қорытпасы.

Жейде дамбал - басты-басты іш киімдер.

Сан- матаның бір түрі.

Кісе- белбеуге бекіткен былғары қалта.

Мықшима -бүгілген.

Шекпен- жүннен иіріп, тоқылған сыртқы киім.

Шақпақ - тас, оны жанап от шығарады.

Шидем - жүннен тоқылып істелінетін жылы сыртқы киім.

Ойланып, ойға кеттім жүз жыл өткен ,- санап шықсақ бұл 18-ғасырдың ортасында қазақтардың киген киімі.

Тон қабаттап кигенім- шидем шекпен ,- « Жылу өтімділігі « ұғымы тұрғысынан: қат-қабат киілген киімдердің арасында ауа болады, ол өте жақсы жылу изоляторы болып табылады. Өйткені ауаның жылу өтімділігі, басқа заттарға қарағанда аз.

Жейде- дамбал ақ саннан, жарғақ шалбар, –

“ Қатты денелердің механикалық қасиеттері” тақырыбы бойынша: арнайы илеп жұмсартқан мал терісінен тігілген шалбар, берік және жел өткізбейді, жылы болады. (“ Үйкеліс құбылысы”,

“ Заттың беріктік шегі” )

Жырым балақ, матамен әдіптелген ,-

Балақтардың, жеңдердің беріктігін арттыру үшін, шүберекпен астынан қаптайды. Беріктік шегі максималды мәнге жеткенде ғана мата жыртылады.

Мықшима аяғымда былғары етік ,-

Мықшима- етіктің аяққа ыңғайлығын және беріктігін білдіреді. (Бұл жерде жүргенде заттың серпімділік қасиеті артық күш жұмсамауға септігін тигізеді және механикалық қасиетте әсер етеді )

Киіз байпақ тоңдырмас ызғар өтіп ,-

Киіз- сабалап біріктірген жүн. Жылу сақтау қасиеті, жылу өтімділігі өте жоғары. Оңай деформацияланады, адамның аяғының қалпына тез түседі яғни аяққа түсер қысымды кемітеді. Сондықтан киіз байпақ әрі жылы, әрі жұмсақ аяқ киім.

Үлкен кісе белімде жез салдырған

Шақпағым дәндәкуім жарқ-жұрқ етіп .

Қазақтың ер азаматы аттың үстінде көп уақыт өткізетіндігіне байланысты белбеудің бел омыртқасына бекіткіш ретінде жезді салдырады. Ол- беріктік шегін арттыруға және әшекейлеуге себебін тигізеді. Бұл белбеуге қажет болатын қалталар ілінеді. Шақпақ тас- үйкеліс құбылысы арқылы дененің ішкі энергиясын арттырып от шығаруға қажет. Тастардан, металдардан сәндік заттар жасау үшін, зергерлер денелердің физикалық қасиеттеріне әсер етіп, агрегаттық күйлерін өзгертіп, ығысу, иілу, бұрау деформацияларына ұшыратады. Мұнда жездің балқу, кристалдану, меншікті температурасы, серпімділік модулі, аққыштығы, шағылытқыш қасиеттері еленеді. Жарқ-жұрқ ету, жарық сәулесінің шағылу заңына байланысты құбылыс.

7 сынып

8 сынып

Мұғалімнің басшылығымен орындалатын жұмыс

Өзіндік жұмыс

«Бірін - бірі үйрету сабағы« ойыны.

R I

1 тапсырма.

Ойын шарты: шағын топ құрып, тапсырма бойынша біреуі мұғалім болып сол тапсырманы түсіндіреді, екінші оқушы жауап береді.

Мысалы: А әріпіне қатысты физикалық,математикалық ережелерге,амалдарға т.б. құбылыстарға мысал келтір.

2 тапсырма.

Ойын шарты алмастырылады. Енді жауап берген оқушы мұғалім болып, Т әріпіне қатысты мысал келтіріңдер деп тапсырма береді.

U ε

Электр тоғының сипаттамасы

Сабаққа

қатысқандарыңызға

рахмет!