Просмотр содержимого документа
«"Дидактикалық"ойындар жинағы»
Қазақтың үрмелі музыкалық аспаптары
Қазақтың музыкалық аспаптары
Мақсаты: Балалар музыкалық аспаптарды дайындау туралы білімін, сәндік қолданбалы өнер түрінде үйрету. Қазақ елінің ұлттық мәдениеті қызығушылық ояту. Балаларда мәдениетті және эстетикалық талғам қалыптастыру.
Қоңырау – музыкалық аспап.
Ағаш негізге әр түрлі мөлшердегі қоңырауларды жапыстырады. Ерте замандарда қоңырауды шопандар қасқырларды үркіту үшін пайдаланған. Әуен амплитудасы жеті музыкалық үннен тұрады.
Желбуаз – ертеден келе жатқан, ең көне, аз таралған аспап. Оны үрмелі аспаптар тобына жатқызады. Желбуазды ешкі терісінен, шанаш пішініне (қымыз құятын ыдыс) келтіре отырып жасайды. Екі жағына дыбыс шығару үшін үрме қойылады.
Қазақтың шертпелі музыкалық аспаптары
Жетіген – қазірге дейін өзінің алғашқы түрін сақтап қалған қазақтың музыкалық аспабы. Аспаптың үні өзіндік ерекше. Оның құрылымы өте қарапайым. Жетігеннің пайда болуы туралы елде әр түрлі аңыздар бар. Сол аңыздардың бірінде жеті ұлынан айрылған қария туралы. Қайғы құсқан қария жетігенді жасаған. Қазақ тілінде жетіген – «жеті ішекті» дегенді білдіреді.
Шулы музыкалық аспаптар
Сақпан – өзіндік әуені бар, ұлттық музыкалық аспап. Оны шаруашылықта кңінен пайдаланған. Әсіресе ауыл шаруашылығында. Шопандар көктемгі төлдеу мезгілінде сақпан көмегімен төлдерді отарға қосқан. Сақпан сылдырақ түріндегі аспап. Оның бірнеше ағаш тақтайлардан жасайды. Сыртыноюмен көмкерлейді.
Шаң қобыз – ерекше құрылымды, көне музыкалық аспаптардың бірі. Оның үні адам дауысына ұқсас. Шаң қобызда ойнағанда орындаушылар тіс, тіл және оң қолдарымен әуен шығарады. Шаң қобызды жұқа тақтайлардан жасайды.
Қыл қобыз – көп құпиялы, ежелгі, керілген қылмен ойналатын музыкалық аспап. Негізін ағаштан ояды. Керілген жіптің жоғарғы бөлігінде даусы жаңғырып шығу үшін тері тартады. Керілген жіп ретінде жылқы жалын пайдаланады. Қобыздың бірнеше түрі бар: екі, үш және төртішекті.
Домбыра – кең таралған, қазақтың ұлттық аспабы. Шертпелілер тобынажатады. Домбыра тұтас немесе аралас ағаштан ойылады. Екі ішекті – кең таралған домбыра түрі.
Ұрмалы қазақтың музыкалық аспаптары
Дауылпаз – қазақтың ұрмалы музыкалық аспабы. Ертеде батырлар дауылпазды бір – біріне белгі беру мақсатында пайдаланған. Дауылпазды тұтас ағаштан дайындаған. Дауылпаз ағаш негіз бен тері тартылған қақпақтан тұрады.
Адырна – қазақ ұлтының шертпелі аспаптарының бірі. Ертеде адырнаны аңшылар садақ ретінде де пайдаланған. Алғашында адырна садақ түрінде болған. Уақыт өте келе оның түрі біраз өзгерген. Адырна жасаудың бірнеше кезеңі бар. Алғашында шеберлер ағаштан нақты бір аңның мүсінін жасайды, сонан соң сол аңның терісімен қаптайды, мүйізіне сылдырлақтар ілінеді, кейнен оларға ішек тартылады.