Балалардың балабақшадағы музыкалық-дидактикалық ойындары

Алматы облысы Жамбыл ауданы

Ұзынағаш ауылы «Аққайың» балабақшасы

Балалардың балабақшадағы

музыкалық-дидактикалық

ойындары

Музыка мұғалімі:

Қараш Ләзат Қанағатқызы

Балабақшадағы музыкалық тәрбие балалардың әсемдікті қабылдап сезіну және түсіну, шығармашылық тұрғыдан даму , көркемдік қызметтің әр түріне қамтылу қабілеттерін дамытуға бағытталған

Музыка сабақтары

Музыкалық ырғақты қимылдар

Ән үйрету

Музыкалық аспаптарда орындау

Би үйрету

Музыка тыңдау

Музыкалық - дидиактикалық ойындар ән орындау, музыка тыңдау, би үйрету музыкалық аспаптарда ойнау бөлімдерін біріктіреді

Музыкалық-дидактикалық ойындардың көрінісі

Балаларды эмоциялық - образдық

мазмұны әр түрлі музыкалық шығармалармен таныстыра

отырып эстетикалық көзқарастарын

қалыптастыру

Музыкалық дидактикалық ойындардың

мақсаты:

Балаға музыканың күшін,

биіктігін, тембірін

ұзақтығын, сипатын саралату.

Музыкалық дыбыстарды тыңдату арқылы

музыканы дұрыс қабылдау және сезіну қабілеттерін ояту

Сенсорлық қабілетті

шыңдау мақсатында

түрлі музыкалық

жаттығуларды

пайдалану

Балалардың

музыкалық мәдениетін

және

музыкалық қабілетін

үнемі жетілдіріп

отыру

Сондай-ақ

музыкалық шығармаларды тыңдату арқылы

регистірдің ауысуын, ырғақтың

өзгеруін ажырата

білуге машықтандыру

Балалармен жұмыс істеу барысында дидактикалық ойындардың басты бағыттарын негізге ала отырып, қарапайымнан күрделіге біртіндеп дамыту. Жүйелілік, әр тақырыптың келесі тақырыппен байланысын сезіндіреді. Сол арқылы балалардың жас ерекшеліктеріне сай жұмыс жасалынады.

Серіктестік

Белсенді оқыту

Балалардың өз

бетінше , дербес әрекет ету дағдылары

Шығармашылық қабілеттерін ояту

Балалардың күнделікті өміріндегі музыкалық ойындар

Мен еңбек тәжірибеме

сүйене отырып

5 жобадан

тұратын технологиялық карта құрастырдым

Тыңдау және музыкалық ойындар

Би шығармашылығы мен музыкалық ойындар

Ән шығармашылығы және музыкалық ойындар

Оқыту және тәрбиелеу программасы

Мен балалармен 2 – 3 жасынан бастап жұмыс істей бастадым. Балаларды мектепке «Балабақшамен қоштасу» ертеңгілігінде қимастықпен шығарып салдым. Балалар балабақшада музыка өнерімен таныса отырып, эстетикалық тұрғыда тәрбие алады. Саналы оқыту мен тәрбиелеу нәтижесінде балалар жеке тұлға ретінде қалыптасады. Бұл туралы МЖМББС - да (мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты) айқын жазылған.

Алғашқы қадам

Зерек бала

Біз мектепке барамыз

Менің балаларға музыкалық тәрбие беру бағытым осы бағдарламалардың мазмұнына сай құрылуда

Менің 2 – ші жобам тыңдау мен музыкалық ойындарға арналған

Тыңдау бағдарламаның бөлімдері мен методикалық жұмыс тәсілдерін өз бетінше еркін сабақ ретінде жүргізуге арналған.

Мектепке дейінгі естиярлар тобының балалар-

ды музыкалық ойындар арқылы музыкалық

аспаптардың бояуын ажыратады.Сыбызғы, барабан,

бубен секілді аспаптардың сүйемелдеуімен еркін

қимылдарды орындайды. Мысалға даңғыра ойналса -

балалар марш ырғағымен жүреді , сыбызғы

әуеніне - балалар билейді.

Ал мектепке дейінгі ересек топтарының

балалары музыкалық шығармаларды

саралай алады. Осы арқылы балалар шат-

шадыман, көңілді, көңілсіз, ойнақы әуендерді

ажырата біледі.

• Қазақ халқының ұлттық әуендерін тыңдап, көзге

елестету қабілеттері жетіледі.

• Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарын

тыңдау арқылы дыбыс бояуын сезінеді.

-Музыкалық шығармалардың түрлі аспаптарда

ойналу ерекшеліктерін біледі.

- Би, марш, ән, күй жанрларын ажыратады.

5 - жоба - ән шығармашылығы мен музыкалық ойындар деп аталады.

Менің алғашқы шығармашылық тапсырмам балаларға қиындық туғызды. Дауыс сипатының тұрақсыздығы ән орындай шығармашылығына кедергі келтіріп отырды. Сондықтан балалардың дауыс тембірінің жетілуі мақсатында Н.А. Ветлугинаның «Музыкалық әліппе» кітабынан жаттығуларды алып қолдандым. Балалар музыкалық ойын жаттығулары арқылы әндерді еркін орындауға машықтана бастады. Бұл жаттығулар бір, екі дыбыстан, ән ырғағын соғу сияқты жеңілдіктерден құралған. Сол сияқты балалардың тембірлік дауыс аппараттарын жетілдіріп, дамытып отырдым.

Балаларға музыка сабағында музыкалық шығармаларды тыңдату арқылы өз әуендерін ойлап табуды ойын түрінде жүргізуге тырысамын. Мынадай сұрақтар баларды жігерлендіре түседі. «Кімнің музыкасы жақсы», «Кім жақсы ойлап табады», «Өз есімін кім әндетіп айта алады», осындай тәсілдер балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Балалармен мынадай әңгімелер жүргіземін. «Бұл ән саған неліктен ұнайды?», «Әуеннің сипаты қандай?»

Келесі даму сатысы ән айтқызу бөліміне арналады. Музыка өнері шығармашылық қабілетті дамытуға ,ойлау мен қиялдың көркем бейнесін қалыптастыруға жағдай жасайды. Балаларға үйретілетін негізгі дағды - әнді дыбыс сарынын орындатып жаттықтыру . Осылайша жаттығулар айтқызу арқылы біртіндеп балалардың дауыс аумағын ұлғайтып оның икемділігі мен жүрдектілігін қалыптастырамын. Музыкалық шығарма әр түрлі дыбыстардан құралып жазылады. Ал дыбыстардың түрі өте көп : жоғары, төмен, жуан жіңішке, ұзақ , қысқа, жылдам баяу, біртіндеп бәсеңдейтін немесе біртіндеп күшейетін т.б. Міне осы дыбыстарға баланысты сабақта балалар кішкентай сөйлемдерден ән құрастыруға болады. Бұның өзі ойын түрінде өткізіледі (Мен бастаймын сен аяқта) . Ол үшін балаға Бейсенғали Ғазиатовтың “ Біз өмірдің гүліміз ”, Л.Қараштың “ Күз әуені ” әнін тыңдатамын. Осылайша балаларда әнді комозитор шығарады деген ұғым қалыптасады. Мажор мен минор бояуларын музыкалық ойындарды пайдалану арқылы жүргіземін: «көңілді, көңілсіз сылдырмақтар» “ күн мен жаңбыр ”, «аспан мен жер» т.б.

Балалардың ән жанрындағы шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатында өз маршын мен өз вальсін ойлап табу тапсырмасын беремін. Ол үшін балалар сабақта әйгілі композиторлар

П.И. Чайковский, Дина Нүрпейсова, Нұрғиса Тілендиев, С.Прокофьевтің шығармаларын тыңдайды.

Технологиялық картаның 3 жобасы - би шығармашылығы мен музыкалық ойындарға арналған. Балаларға би қимылдарын үйретпестен бұрын әуен тыңдатамын. Әуенге сай балалардың қимыл сәйкестігін дұрыстаймын. “ Айна ” атты ойын - биі кіші топтарға үлкен көмек болды. Балалар шеңбер құрып тұрады тәрбиеші шеңбердің ортасында бидің қимылдарын көрсетеді (балалар қайталайды) . Ересектер тобындағы балалар биді өздері ойлап тауып, өздері көрсетеді. Тапсырма үнемі күрделене түседі. Ортаға ленталар, орамалдар, бас киім қойылады. Мен әуен ойнағанда балалар әуенге сәйкес атрибуттарды таңдап, қимыл-қозғалыстарын орындайды.

Сондай – ақ музыка сабақтарымда балаларға ұнайтын жаттығулар орындатамын : Қоян қалай секіреді, түлкі қандай жүріспен жүреді , аю қалай қорбаңдайды , балаларға мынадай заттарды ( доптар, гүлдер ) көзге елестету ретінде тапсырма беремін . Өзімнің тәжірибемнен білгенім балалар музыка жайлы түсініктерін сөзбен емес қимылы арқылы жеткізеді. Бұның өзі балалардың шығармашылық қабілеттерін оятады. Мысалға К. Қуатбаевтің “ Аққу ” әуенін тыңдатамын да осы әуенге қандай қимылдар жасауға болатынын сұраймын. Қазақ халқының би өнері өзінің әсемдігімен ерекшеленеді . Қыздар әсем билеуге тырысады. Осы арқылы эстетикалық тәрбие қалыптасады.

Балалар мен жұмыс барысында мынадай дене жаттығулары : «Ауыр қолдар», “Темір иықтар”, “Тас аяқтар” көп көмек береді. Мұндай жаттығулар дене мен аяқ пен қолдың ауырлығын сезінуге бағытталған. Мойын бұлшық еттері жаттығулары: қаздар ысылдап мойындарын созады. Қол бұлшық еттерін жаттығулары : қол білезіктерін айналдыру, қолды біртіндеп жоғары көтеру. Аяқ бұлшық еттеріне арналған жаттығулар: серіппелі қимылдар, жартылай отырып жүру, жүгіру.

Сонымен қатар балалардың бет қимылдарының дамуына көп көңіл бөлемін.

“ Екі сайқымазақ", “ аю - ұйқышыл , көңілді , ашулы , икемсіз”, “ қоян - көңілді, мұңды, ашулы , ренжулі” . Осы жаттығулар би билеу кезінде бет-жүздің құбылуына

үлкен көмегін тигізеді.

Қорытынды

Айтайын дегенім , (жеңілден күрделіге , күрделіден жеңілге ) түрлі ойын жаттығуларын қолданамын. Мысалға музыкалық -дидиактикалық ойындарды қолдану барысында музыка сабақтарының ең тиімді тәсілдері болып саналады. Бұл тәсілдер баланың дербес уақыттарының дұрыс өтуіне көп көмегін тигізеді.

“ Бұлақ көрсең - көзін аш ” – демекші бүлдіршіндердің бойындағы ашылмай жатқан асыл қасиеттерін ояту менің басты міндетім болып саналады. Осы маңызды міндетті орындау үшін баланың музыкалық қабілеттерін түрлі тәсілдермен дамытудамын.

• Музыканы бала ойын арқылы қабылдайды. Сондай-ақ балада музыка өнеріне деген қызығушылық пайда бола бастайды. Осы арқылы бүлдіршіндерде шығармашылық қасиеттер оянады.
• Ең ұтымды да тиімді тәсілмен музыкалық ойындарды жеткізу арқылы жас баланы өнер әлеміне сапар шеккіземін.
• Музыкалық тәрбие баланың мінез - құлқына

көп әсерін тигізеді.

• Музыка баланың сезімдеріне тікелей әсер ете отырып адамгершілік бейнесі қалыптасады.
• Баланы эстетикалық және ақыл-ой тұрғысынан жетілдіре отырып, ой-қиялын ояту. Кішкентай да болса шығармашылық көріністерімен барынша болса да ой-сезімдерін тәрбиелеу менің үлкен міндетім.