Тыныс алу ж?йесі

Плакаттар,бейнебаян және слайд

Парламент төрағасын сайлау үшін «Миға шабуыл» әдісінің сұрақтары

1. Ауаның ағзаға кіретін жолы ?

мұрын

2. Дыбыс сіңірлерінің арасындағы кеңістік ?

дыбыс саңылауы

3. Ер адамдардағы көмекейдің ұзындығы ?

44 мм

4. Тіршіліктің негізі ?

тыныс алу

5. Кеңірдектің ұзындығы ?

9-12 см

6. Ауатамырдың ең жіңішке тармақтары ?

ауатамырлық тармақшалар – бронхиола

7. Тыныс алғанда ауадағы оттектің құрамы ?

21 %

8 . Кеңсірікте ауаны ылғалданыратын қабықша ?

сілеймелі қабықшадан бөлінген заттар

9. Өкпені жарақаттайтын ауру ?

туберкулез

10. Тотығуға жұмсалатын газ ?

оттегі

11. Тыныс шығарғандадағы көмірқышқыл газдың мөлшері

4 %)

12..Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін құрал

спирометр

13. Көмекейдегі шеміршектердің байланысы

жартылай қозғалмалы байланысады)

14. Тыныс шығарғанда дыбыс саңылауы

тарылады

15. Мұрын қуысында микробтарды жоятын жасушалар

қан жасушалары – лейкоциттер

16. Тыныс алу орталығының орналасқан жері

сопақша мида

17. Дыбыс шығаруға көмектесетін мүше

көмекей

18. Кеңірдектің жалғасы

ауа тамырлары

(берген жауаптарына қарай жетон алады,

жетон санына қарай төраға сайланады)

Тынысалу

Көмекей қандай шеміршектерден құралған?

Ер адамда көмекейдің орташа ұзындығы?

Кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп

тұратын күмбез тәрізді бұлшықетті мүше?

Тынысалу қозғалыстары дегеніміз не?

Тұмауды неліктен қауіпті ауру дейді?

Өзің тұмаумен ауырып көрсең,

қалай күтінгеніңді айтып бер?

Темекі ағзаға қалай әсер етеді?

бейнебаян

(3 тапсырма бойынша 2 депутат сайланады)

Тыныс алу қозғалыстары

1 – тапсырма: Дұрыс жауаптарды табу

1) Тотығу процесіне қатысатын негізгі химиялық элемент –

А. Йод

Б. Кальций

В. Темір

Г. Оттек

Д. Сутек

2) Ауа өтетін жолдарға жатпайтын мүше –

А. Көмекей

Б. Кеңірдек

В. Өкпе

Г. Жұтқаншақ

Д. Бронхылар

3) Тыныс алу жүйесіне де, ас қорыту жүйесіне де жататын мүше –

А. Көмекей

Б. Өңеш

В.Кеңірдек

Г. Мұрын қуысы

Д. Жұтқыншақ

4) Жұтқыншақ пен кеңірдекті байланыстыратын мүше –

А. Өңеш

Б. Бронхылар

В. Көмекей

Г. Қолқа

Д. Мұрын

3 –тапсырма: кестеде берілген тынысалу

мүшелерінің белгілеріне қарап қандай

мүшеге сәйкес келетінін табыңдар:

Ерекше белгілері

Мүшелер

1. Өкпеде өте көп тармақтарға бөлінген

А. Кеңірдек

2. Қабырғасы 3 сыңар, 3 жұп шеміршек-терден түзілген

Б. Жұтқыншақтар

3. Кілегейлі қабықшасы қантамырларға бай, әрі онда иіс сезу жүйкелерінің бай, әрі орналасқан

В. Бронхылар

4. Өзара байланысқан 16-20 жартылай шеміршекті сақиналар түзілген

Г. Көмекей

5. Тыныс алу және ас қорыту жолы түйіседі

Д. Мұрын қуысы

Жауаптары: 1. .................................; 2. ...................................;

3. ..............................; 4. .................................; 5. ......................... .

Лездік сұрақтар.

1. Кеуде (көкірек) қуысының қабырғасына жанаса орналасқан серпінді, кеуекті

мүше ?

өкпе

2. Өкпенің түсі қызғылт болу себебі неден ?

өкпеде қантамырлары көп болғандықтан)

3. Адамда өкпе неше бөлікке бөлінеді

2

4. Оң жақ өкпе жүлгелері неше бөліктен тұрады ?

3 бөлікке

5. Тыныс шығарғанда өкпенің көлемі ?

кішірейеді

6. Өкпенің сыртын қаптайтын қабықша ?

өкпеқап-плевра)

7. Темекінің құрамындағы улы зат ?

никотин

8 . Тыныс алу қозғалыстарына не жатады ?

тыныс алу мен тыныс шығару

9. Жаңа туған нәресте мен ересек адамдарда тынысалу қозғалыстары минутына

қанша рет болады ?

60 рет нәрестеде, 16-18 рет ересек адамда

10. Кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп тұратын күмбез тәрізді бұлшықетті перде

көкет- диафрагма

1. Тыныс алғанда өкпенің көлемі ?

үлкейеді

2. Сол жақ өкпе жүлгелері неше бөлімнен тұрады ?

2

3. Тыныс алуға қабырғалық еттер белсенді қатысса тыныс алудың қандай типіне

жатады

көкіректі тыныс алу

4. Көкіректі тыныс алу қай жынысты адамға тән ?

әйел адамдарға

5. Көкет белсенді қатысса тыныс алудың қандай типіне жатады ?

Құрсақты тыныс алу

6. Құрсақты тынысалу қай жынысты адамдарға тән ?

ер адамдарға

7. Адам терең тыныс алып, терең тыныс шығарғандағы ауаның ең көп мөлшері

өкпенің тіршілік сыйымдылығы

8 . Бүкіл ағзаны әлсірететін өте кең тараған қауіпті жұқпалы ауру ?

тұмау

9. Адам минутына неше рет тыныс алады ?

16-18 рет

10. Газ алмасу қай жерде жүреді?

Ауа көпіршігінде

3 – тапсырма:

Биологиялық диктант. «Өкпе» тобына

1) Артерия қанымен жасушалардың газ алмасу ........................ жолымен жүреді.

2) Екі өкпенің бір-біріне қараған ішкі бетінде ........... орналасқан.

3) Өкпеде ...................... көп болғандықтан, түсі қызғылт.

4) Өкпе толып жатқан ............... мен жиі тармадалған ұсақ .................... тармақшаларынан түзілген.

5) Плевра қуысында ..................болмайды.

3 – тапсырма:

Биологиялық диктант. «Мұрын» тобына

1)... дегеніміз – мойынның алдыңғы жағында орналасқан іші қуыс шеміршекті мүше.

2) Оттегін тасушы - ... ... ...

3) Әр өкпенің сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген қабықша - .......... қаптайды.

4) Тынысалу мен тынысшығаруды реттейтін орталық - ..............

5)Диаметрі 0,2 – 0,3 мм, тереңдігі 0,06 – 0,3 мм – ге тең бронхы бұтақшалары - ........

Сөзжұмбақ

Т

1

2

Ы

Н

3

Ы

4

С

5

А

6

Л

7

У

8

Депутаттар күн тәртібінде қаралған мәселе бойынша қаулы қабылдау керек (2 оқушы өз ойларын ортаға салады)

1. Тыныс алу – тіршілік негізі.

2. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың

маңызы