Сабақ жоспары: "Вирустар және фагтар" 10

Мерзімі:

Мектебі:№39

Пәні: Биология

Сыныбы: 10

Сабақтың тақырыбы:

§21. Вирустар және фагтар

Сілтеме:

Жалпы биология 10-сынып. Т.Қасымбаева. К.Мұхамбетжанов. Ресурстар презентация, кестелер, үлестірмелер, плакаттар,

Мақсаты:

Танымдық: оқушылардың вирустар мен бактериофагтардың құрылысы туралы білімдерін толықтыра отырып, вирус арқылы таралатын аурулар түрлері туралы білімдерін қалыптастыру.

Эмоциялық: жеке бас гигиенасын сақтауға, дұрыс тамақтануға, салауатты өмір сүруге, ұжымдасып еңбек етуге үйрету және сыни ойлау дағдыларын қалыптастыру.

Әлеуметтік: оқушылар мен мұғалім арасында ынтымақтастық атмосфера қалыптастыру.

Оқыту нәтижесі:

Оқушылар тақырып мазмұнын топпен, жұппен, жеке талдаулар арқылы меңгеруге дағдыланады. Талдау, пікіралмасу арқылы сыни ойлау дағдылары қалыптасады.

Негізгі идеялар

Вирустар арқылы таралатын аурулар түрлері туралы білдіре отырып, салауатты өмір сүруге дағдыландыру.

Дереккөздер:

Оқулық, электронды оқулық, слайд презентация, үлестірмелер, кестелер, “Биология және салауаттылық негізі”, “Биолог анықтамалығы” әдістемелік журналдары, МАН (Мұғалімге арналған нұсқаулық, ІІІ негізгі деңгей).

Тапсырмалар:

Семантикалық кесте

Тест тапсырмасы

«Жигсо» стратегиясы

«Екі жақты түсіндірме күнделігі» әдісі

Сандар сыры

«Топтастыру» стратегиясы

Кейінгі тапсырмалар:

ЖИТС вирусы.

Уақыты

Мұғалімнің іс – әрекеті

Оқушылардың іс – әрекеті

минут

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқушы назарын сабаққа аудару. Топқа бөлу. Тренинг (сабақ басталарда оқушыларға психологиялық дайындық жасаймын)

Менің көңіл – күйім жақсы

Мен сабақты жылдам орындаймын

Мен сабақты жақсы оқимын

Менің тәртібім жақсы т.б.

Оқушылар мұғаліммен амандасады, топқа бірігеді. Сабаққа психологиялық дайындық жасайды.

Минут

Үй тапсырмасын пысықтау:

1 - тапсырма. Семантикалық кесте

Прокариоттық және эукариоттық жасушалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын кестеге толтыру.

Топ мүшелері берілген тапсырманы орындайды, сұрақтарға жауап береді.

Минут

2-тапсырма. Тест.

1.Өсімдік жасушасының қабықшасы неден тұрады?

А)жасұнықтан Ә)гликогеннен Б)Крахмалдан В)нуклеин қышқылдарынан

2. Жануар жасушасының қабықшасы неден тұрады?

А)липидтер мен нәруыздардан

Ә) сыртқы қабаттан және астыңғы жағында орналасқан плазма мембранасынан

Б) вакуольдерден В) гликокаликстен

3. Өсімдіктердің жасуша қабықшасымен салыстырғанда жануарлар жасушасының қабықшасы қандай?

А)қалың Ә) жұқа Б) орташа В)тегіс

4. Плазмалық мембрана жасушаның тіршілігі үшін қандай қызмет атқарады?

А) тасымалдау Ә) өткізгіштік Б) қорғаныштық В)зат алмасу

5. Цитоплазмамен жанасып жататын жасушаның астыңғы қабаты?

А) вакуоль Ә)ядро Б) плазмалық мембрана В)қабықша

6. Нәруыз бен полисахаридтердің ірі молекулалары, тағамның ірілеу түйіршіктері,

бактериялар жасушаға қандай жолмен өтеді?

А) пиноцитоз Ә)фагоцитоз Б)осмос В)диффузия

7. Цитоплазманың құрамына нелер кіреді? А) органоидтар

Ә) организм тіршілігіне қажетті органоидтар, гиалоплазма және матрица

Б)ферменттер В)май қышқылдары

8. жарық микроскобының көмегімен жасушаның қандай бөлімдері табылған?

А) ядро Ә)сыртқы мембрана Б)ядро қабықшасы В)цитоплазма

9. Электрондық микроскоптың көмегімен жасушаның қандай бөлімдері анықталған?

А) жасуша орталығы Ә)ядро Б) ядрошық В)митохондрия

10. Жасуша органоидтеріне не жатады?

А) цитоплазма Ә) митохондрия Б)мембрана В)ядро

11. жасушаның қандай органоидтерінде нәруыз синтезі жүреді?

А) митохондрияда Ә)рибосомада Б) ЭПТ-да В)ядрода

12. Қандай органикалық зат жасушада негізгі энергия көзі болып табылады?

А) нәруыз Ә)май Б)көмірсулар В)АТФ

13. Энергияның босап шығу процесі жасушаның қандай органоидінде жүреді?

А) митохондрияда Ә) рибосомада Б) ядрода В)лизосомада

14. Жасушадағы матрицаның рөлін қандай макромолекула атқарады?

А) ДНҚ Ә) АТФ Б) РНҚ В)НАДФ

15. Адам жасушасының ядросында қанша хромосома болады?

А)48 Ә) 36 Б) 46 В)32

16. Вирустарды қандай ғалым ашты?

А) Д.И.Ивановский Ә)Л.Пастер Б)И.И.Мечников В)С.Н.Виноградский

17. Өсімдіктер мен жануар жасушасының тұрақты құрамды бөлігі?

А) митохондрия Ә)лизосома Б) цитоплазма В)ядро

18. Хромосоманың алғашқы кермесі қалай аталады?

А) хроматида Ә) центромера Б) гистон В)метацентрлі хромосома

19. Жасушаның «асқорыту мүшесі» деп аталатын органоид?

А)Гольджи жиынтығы Ә) Лизосома Б)рибосома В)ЭПТ

20. Өсімдіктер мен жануар жасушасының цитоплазмасындағы сұйықтыққа толы қуыс?

А) цитоплазма Ә) жасуша орталығы Б)вакуоль В)митохондрия

Минут

«Мағынаны тану» бөлімі. Жаңа сабақ.

«Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нәрсе - БІЛІМ» М.Әуезов.

Жигсо әдісі бойынша тапсырма: Оқушылар жаңа тақырыпты оқып шығып, жұбымен пікір алмасып, топта талқылайды.

Минут

3-тапсырма.

«Екі жақты түсіндірме күнделігі» әдісі. (Тақырыпта берілген термин сөздердің анықтамасын немесе мағынасын жазу)

1. Вирус –

2. Virus –

3. Бактериофаг –

4. Бірқалыпты фагтар –

5. Лизогенді бактериялар -

Минут

4- тапсырма. Сандар сыры.

(Тақырыпты пайдалана отырып, берілген сандардың не екенін жазу)

1. ХІХ ғасыр -

2. 1898 жыл -

3. 1915 жыл -

4. 1917 жыл –

5. 1935 жыл –

6. 20-22 нм –

7. 30-90 минут –

8. 40 нм –

9. 100º -

5-тапсырма. «Топтастыру» стратегиясы.

(Топтық жұмыс кезінде оқушылар «Вирус арқылы таралатын аурулар түрлері» тақырыбында постер жасап қорғайды)

Ұсынылатын критерийлер:1) тақырыптың нақтылығы

2) тақырыпты жеткізу шеберлігі

минут

Рефлексиялық бағалау. Екі жұлдыз, бір ұсыныс парағын өз пікірлерін жазуға беремін. Дөңгелек белгілер таратып беремін, оқушылар таңдағанын парағына жабыстырады.

Әр оқушы бүгінгі сабақ туралы алған әсерлерін, ұсыныстарын жазады

Қызыл дөңгелек – маған сабақ ұнаған жоқ, уақытым босқа өтті.

Жасыл дөңгелек – сабақ ұнады, әлі де ізденуім керек.

Сары дөңгелек – сабақ маған қатты ұнады, жақсы қатыстым деп ойлаймын.

минут

Қорытындылау. Бағалау. Кері байланыс: рефлексия.

минут

Үйге тапсырма: 1) ЖИТС вирусы тақырыбын оқу

2)«Салауатты өмір – көтеріңкі көңіл»тақырыбында эссе жазу.

Мерзімі: 23.11.2016

Мектебі:№39

Пәні: Биология

Сыныбы: 10

Сабақтың тақырыбы:

§21. Вирустар және фагтар. ЖИТС-тің (жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы) вирусы. Оның құрылысы мен тіршілігінің ерекшеліктері.

Мақсаты:

Міндеттері:

Оқушылардың вирустар мен бактериофагтардың құрылысы туралы білімдерін толықтыру

Вирус арқылы таралатын аурулар түрлері туралы білімдерін қалыптастыру.

жеке бас гигиенасын сақтауға;

дұрыс тамақтануға, салауатты өмір сүруге;

ұжымдасып еңбек етуге үйрету

сыни ойлау дағдыларын қалыптастыру.

Оқыту нәтижесі:

Оқушылар тақырып мазмұнын топпен, жұппен, жеке талдаулар арқылы меңгеруге дағдыланады. Талдау, пікіралмасу арқылы сыни ойлау дағдылары қалыптасады.

Негізгі идеялар

Вирустар арқылы таралатын аурулар түрлері туралы білдіре отырып, салауатты өмір сүруге дағдыландыру.

Тапсырмалар:

Семантикалық кесте

Тест тапсырмасы

«Жигсо» стратегиясы

Шығармашылық жұмыс

Сандар сыры

Кейінгі тапсырмалар:

ЖИТС вирусы.

Уақыты

Мұғалімнің іс – әрекеті

Оқушылардың іс – әрекеті

минут

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқушы назарын сабаққа аудару. «Аурудың алдын алу» туралы видео көрсету.

Сабақтың мақсатымен таныстырып кету.

Мақал ақылы топқа бөлу.

1. Ауырып, жазылған жан олжа,
   Жоғалып, табылған мал олжа.

2. Тазалық — саулық негізі,
   Саулық — байлық негізі.

3. Ауырып, ем іздегенше,
   Ауырмайтын жол ізде

Оқушыларға гүл тарату. Гүл күлтелерін қызыл, жасыл, сары түстер арқылы әр кезең бойынша рефлексия жасап отырады.

Оқушылар мұғаліммен амандасады. Сабаққа психологиялық дайындық жасайды.

Мақалды құрастыру арқылы топқа бөлінеді.

Минут

Үй тапсырмасын пысықтау:

1 - тапсырма. Семантикалық кесте

Прокариоттық және эукариоттық жасушалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын кестеге толтыру.

Топ мүшелері берілген тапсырманы орындайды, сұрақтарға жауап береді.

Минут

2-тапсырма. Тест.

1 нұсқа

1.Өсімдік жасушасының қабықшасы неден тұрады?

А)жасұнықтан Ә)гликогеннен Б)Крахмалдан В)нуклеин қышқылдарынан

2. Жануар жасушасының қабықшасы неден тұрады?

А)липидтер мен нәруыздардан

Ә) сыртқы қабаттан және астыңғы жағында орналасқан плазма мембранасынан

Б) вакуольдерден В) гликокаликстен

3. Өсімдіктердің жасуша қабықшасымен салыстырғанда жануарлар жасушасының қабықшасы қандай?

А)қалың Ә) жұқа Б) орташа В)тегіс

4. Плазмалық мембрана жасушаның тіршілігі үшін қандай қызмет атқарады?

А) тасымалдау Ә) өткізгіштік Б) қорғаныштық В)зат алмасу

5. Цитоплазмамен жанасып жататын жасушаның астыңғы қабаты?

А) вакуоль Ә)ядро Б) плазмалық мембрана В)қабықша

6. Нәруыз бен полисахаридтердің ірі молекулалары, тағамның ірілеу түйіршіктері,

бактериялар жасушаға қандай жолмен өтеді?

А) пиноцитоз Ә)фагоцитоз Б)осмос В)диффузия

7. Цитоплазманың құрамына нелер кіреді? А) органоидтар

Ә) организм тіршілігіне қажетті органоидтар, гиалоплазма және матрица

Б)ферменттер В)май қышқылдары

8. жарық микроскобының көмегімен жасушаның қандай бөлімдері табылған?

А) ядро Ә)сыртқы мембрана Б)ядро қабықшасы В)цитоплазма

9. Электрондық микроскоптың көмегімен жасушаның қандай бөлімдері анықталған?

А) жасуша орталығы Ә)ядро Б) ядрошық В)митохондрия

10. Жасуша органоидтеріне не жатады?

А) цитоплазма Ә) митохондрия Б)мембрана В)ядро

2 нұсқа

1. жасушаның қандай органоидтерінде нәруыз синтезі жүреді?

А) митохондрияда Ә)рибосомада Б) ЭПТ-да В)ядрода

2. Қандай органикалық зат жасушада негізгі энергия көзі болып табылады?

А) нәруыз Ә)май Б)көмірсулар В)АТФ

3. Энергияның босап шығу процесі жасушаның қандай органоидінде жүреді?

А) митохондрияда Ә) рибосомада Б) ядрода В)лизосомада

4. Жасушадағы матрицаның рөлін қандай макромолекула атқарады?

А) ДНҚ Ә) АТФ Б) РНҚ В)НАДФ

5. Адам жасушасының ядросында қанша хромосома болады?

А)48 Ә) 36 Б) 46 В)32

6. Вирустарды қандай ғалым ашты?

А) Д.И.Ивановский Ә)Л.Пастер Б)И.И.Мечников В)С.Н.Виноградский

7. Өсімдіктер мен жануар жасушасының тұрақты құрамды бөлігі?

А) митохондрия Ә)лизосома Б) цитоплазма В)ядро

8. Хромосоманың алғашқы кермесі қалай аталады?

А) хроматида Ә) центромера Б) гистон В)метацентрлі хромосома

9. Жасушаның «асқорыту мүшесі» деп аталатын органоид?

А)Гольджи жиынтығы Ә) Лизосома Б)рибосома В)ЭПТ

10. Өсімдіктер мен жануар жасушасының цитоплазмасындағы сұйықтыққа толы қуыс?

А) цитоплазма Ә) жасуша орталығы Б)вакуоль В)митохондрия

Минут

«Мағынаны тану» бөлімі. Жаңа сабақ.

Вирустар туралы түсінік беру. Слайд корсету

Минут

Жигсо әдісі бойынша тапсырма: Оқушылар жаңа тақырыпты оқып шығып, жұбымен пікір алмасып, топта талқылайды.

(Топтық жұмыс кезінде оқушылар «Вирустардың құрылыс ерекшеліктері және тіршілік әрекеті» тақырыбында постер жасап қорғайды)

Ұсынылатын критерийлер:1) тақырыптың нақтылығы

2) тақырыпты жеткізу шеберлігі

Шығармашылық жұмыс: Хайрулла Сымбат, Мәтхалық Айнұржан, Саймасай Арай «Вирус» тақырыбында.

Минут

4- тапсырма. Сандар сыры.

(Тақырыпты пайдалана отырып, берілген сандардың не екенін жазу)

1. ХІХ ғасыр -

2. 1898 жыл -

3. 1892 жыл -

4. 1798жыл –

5. 1980 жыл –

6. 15-350 нм –

7. 30-90 минут –

8. 50 нм –

9. 100º -

Биологиялық диктант жеке жұмыс(карточкамен)

1. Вирус - тірі организмдердің жасушасыз тіршілік иесі

2. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе  дезоксирибонуклеин

нәруызбен  қапталған қабықшадан –капсидтерден  тұрады.

1. Вирустар тек тірі жасушаларда өсіп-өніп көбеюге бейімделген.

2. Қазіргі кезде вирустардың жылықанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал

өсімдіктерді уландыратын  300-ден астам түрі белгілі болып отыр.

1. Бактерияларды зақымдап, ерітіп (лизис) жіберетін вирустарды бактериофагтар деп атайды.

2. Бактериофагтарды алғаш рет 1915 жылы Ф. Туорт сипаттап жазды

3. Вирусология ғылымының негізін салған ғалым , Ивановский

минут

Рефлексиялық бағалау. Екі жұлдыз, бір ұсыныс парағын өз пікірлерін жазуға беремін. Дөңгелек белгілер таратып беремін, оқушылар таңдағанын парағына жабыстырады.

Әр оқушы бүгінгі сабақ туралы алған әсерлерін, ұсыныстарын жазады

Қызыл дөңгелек – түсінбедім

Жасыл дөңгелек – жартылай түсіндім

Сары дөңгелек – толық түсіндім

минут

Критериялды бағалау

минут

Үйге тапсырма: 1) ЖИТС вирусы тақырыбында іздену

2)«Салауатты өмір – көтеріңкі көңіл»тақырыбында эссе жазу.