Отркытие урок

Саба?№24 К?ні____________ Айы________ Бекітемін_______________

Саба?ты? та?ырыбы:Генотип ж?не фенотип. Аллельді гендер. Талдаушы ша?ылыстыру. Толы? ж?не толы? емес доминаттылы?. Т?уелсіз т??ым ?уалау. Гендерді? тіркесіп т??ым ?уалау.

Саба?ты? ма?саты:Білімділігі:Генотип ж?не Фенотип туралы т?сініктерін ?алыптастыру.

Дамытушылы?ы:Генетикалы? Т?сініктерін ?алыптастыра отырып, салтымызды са?тау?а т?рбиелеу.

Т?рбиелігі:О?ушыны? ?з ойларын еркін де на?ты жеткізе білуге ?йрету.

Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі

Саба?ты? ?дісі: СТО;баяндау,тест.

Саба?ты? к?рнекілігі:кесте суреттер.

Саба?ты? барысы:?йымдастыру:сынып тазалы?ын тексеріп,о?ушыларды т?гендеу

?й тапсырмасын тексеру. Тест(ашы? тест)

1.Доминатты с?зіні? балама атауы а)басылы??ы в)басым с)ажырау д)біркелкі

2.Фенотип пен генотип бойынша біркелкі будан ?рпа?тар а)мендельді? 1-за?ы в)Мендельді? 2-за?ы с)Мендельді? ажырау за?ы д)толы? доминаттылы?

3.Ажырау за?ын шы?ар?ан кім? а)Т.Марган в)В.Л.Иогансен с)Мендель д)С.Г.Навашин

4.Организм гомозиготалы немесе гетерезиготалы болып ?алай б?лінеді? а)генетипіне ?арай в)фенотипіне ?арай с)доминаты д)рецессивті

5.Екінші ?рпа?ты? белгілерені? ажырауында а)Фенотип 3:1; генотип 1:2:1 в)фенотип 2:1; генотип 2:1:2 с)фенотип 2:2; генотип 2:2:1 д)фенотип 3:3; генотип 1:1:2.

Жа?а саба?:

Мендельді? бірінші за?ы бойынша:егер бір ж?п ?арама-?арсы белгілері бойынша айырмашылы?ы бар гомозиготалы дараларды ша?ылыстырса, барлы? бірініші ?рпа? ( ) будандары біркелкі болып, ата-анасыны? біреуіні? ?ана белгісін жары??а шы?ады. Я?ни,олар-фенотип ж?не генотипті бойынша біркелкі будан ?рпа?тар бол?аны.

Генотип- б?л генетикалы? есептерде АА,Аа немесе аа ?ріптерімен белгіленетін та?балы а?за гендеріні? жиынты?ы.

Фенотип-б?л генетикалы? белгілерді? сырттай пайда болуы. Фенотипті генотипті? к?зге к?рінетін кескіні деуге де болады.

Аллельдер дегеніміз-с?йкес хромосомаларды? бірдей ?лескілерінде болып,баламалы белгілеріні? дамуына жауап беретін дал сол генні? ?р т?рлі ?алпы. Мысалы, сары ж?не жасыл т?с.

Гетерозиготаларды басылы??ы белгілер сырттай бар генотипінде бар-жо?ын ?немі аны?тай алмайды. Басылы??ы аллельдерді? бар-жо?ын д?лме-д?л аны?тау ?шін басылы??ы гомозиготасы бар будандастырады да талда?ыш будандастыру деп атайды.

Моногибридті будандастыру кезіндегі бірінші ?рпа?ты? ( ) біркелкі будандарында тек ата-аналарыны? біреуіні? доминатты белгісі жары??а шы??ан жа?дай-толы? доминаттылы?ты к?рсетеді. Ата-аналарыны? екі белгісі де к?рінбей, аралы? сипатта?ы жа?а белгі жары??а шы?ады. ?йткені кейбір доминатты белгілер рецессивтілерге толы? басымдылы? ?асиет к?рсете алмайды. Б?л ??былысты аралы? сипатта?ы т??ым ?уалау немесе толы? емес доминаттылы? деп атайды.

Мендельалын?ан деректерді? барлы?ына талдау жасап, ?зіні? ?шінші за?ын ай?ындады, ол биология тарихында т?уелсіз т??ым ?уалау за?ы ретінде енді. Же?ілдетіп айт?анда т?с гендеріні? т??ым ?уалау пішінгендеріні? т??ым ?уалауына байланысты емес.

Америкалы? биолог, эмбриолог Томос Хант Морган (1886-1945) 1910 жылы Колумбий университетінде генетикалы? т?жірибелерін бастады. Бір хромосома шегінде болатын гендер тіркес гендер деп аталады.

1.С?йкестендіру кестесі. Ж?пты? ж?мыс.

??ымдар

Аны?тамалар

1.Генотип

2.Талдаушы ша?ылыстыру

3.Аллельді гендер

4.Фенотип

5.Толы? доминаттылы?

6.Толы? емес доминаттылы?

7.Т?уелсіз т??ым ?уалау

8.Гендерді? тіркесіп т??ым ?уалауы

а)организмні? ?з ата-аналарынан гаметалар ар?ылы ?абылда?ан гендерді? толы? жиынты?ы

?)организмні? ішкі ж?не сырт?ы жиынты?ыны? белгілері.

б)басылы??ы аллельдерді? бар жо?ын д?лме-д?л аны?тау ?шін басылы??ы гомозиготасы бар будандасу

в)с?йкес хромосомаларды? бірдей ?лескілерінде болып, баламалы белгілеріне жауап беретін д?л сол генні? ?р т?рлі ?алпы.

г)моногибридті будандастыру кезінде ата-аналарыны? біреуіні?, доминатты белгісіні? жары??а шы?уы.

д)бір храмасома шегінде болатын гендер.

е)ата-анасыны? екеуіні?де белгісі к?рінбей, аралы? сипатта?ы жа?а белгіні? жары??а шы?уы.

ж)т?с гендеріні? т??ым ?уалауы пішін гендеріні? т??ым ?уалауына байланысты болмауы.

2.Кубизм стратегиясы:

1.Талда?ыз:мына генетикалы? та?балауларды талдап айт (104-бет)

2.Суреттеу:толы? емес доминаттылы??а мысал келтір.

3.Байланыстыру:Фенотип

АА генотипінде сары

Аа фенотипінде жасыл

Аа генотипінде сары

4.Зертте?із: доминаттылы?ты Мендельше зертте.

5.??гімеле?із:Г.Мендель кім?

6.Салыстыру:венн диаграммасы ар?ылы генотиппен фенотипті салыстыр

3.Семантикалы? карта

Зерттеушілер

?лты

К?сібі

Аш?ан жа?алы?ы

?йге тапсырма §24

Ба?алау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Отркытие урок»

Сабақ№24 Күні____________ Айы________ Бекітемін_______________

Сабақтың тақырыбы:Генотип және фенотип. Аллельді гендер. Талдаушы шағылыстыру. Толық және толық емес доминаттылық. Тәуелсіз тұқым қуалау. Гендердің тіркесіп тұқым қуалау.

Сабақтың мақсаты:Білімділігі:Генотип және Фенотип туралы түсініктерін қалыптастыру.

Дамытушылығы:Генетикалық Түсініктерін қалыптастыра отырып, салтымызды сақтауға тәрбиелеу.

Тәрбиелігі:Оқушының өз ойларын еркін де нақты жеткізе білуге үйрету.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың әдісі: СТО;баяндау,тест.

Сабақтың көрнекілігі:кесте суреттер.

Сабақтың барысы:Ұйымдастыру:сынып тазалығын тексеріп,оқушыларды түгендеу

Үй тапсырмасын тексеру. Тест(ашық тест)

1.Доминатты сөзінің балама атауы а)басылыңқы в)басым с)ажырау д)біркелкі

2.Фенотип пен генотип бойынша біркелкі будан ұрпақтар а)мендельдің 1-заңы в)Мендельдің 2-заңы с)Мендельдің ажырау заңы д)толық доминаттылық

3.Ажырау заңын шығарған кім? а)Т.Марган в)В.Л.Иогансен с)Мендель д)С.Г.Навашин

4.Организм гомозиготалы немесе гетерезиготалы болып қалай бөлінеді? а)генетипіне қарай в)фенотипіне қарай с)доминаты д)рецессивті

5.Екінші ұрпақтың белгілеренің ажырауында а)Фенотип 3:1; генотип 1:2:1 в)фенотип 2:1; генотип 2:1:2 с)фенотип 2:2; генотип 2:2:1 д)фенотип 3:3; генотип 1:1:2.

Жаңа сабақ:

Мендельдің бірінші заңы бойынша:егер бір жұп қарама-қарсы белгілері бойынша айырмашылығы бар гомозиготалы дараларды шағылыстырса, барлық бірініші ұрпақ () будандары біркелкі болып, ата-анасының біреуінің ғана белгісін жарыққа шығады. Яғни,олар-фенотип және генотипті бойынша біркелкі будан ұрпақтар болғаны.

Генотип- бұл генетикалық есептерде АА,Аа немесе аа әріптерімен белгіленетін таңбалы ағза гендерінің жиынтығы.

Фенотип-бұл генетикалық белгілердің сырттай пайда болуы. Фенотипті генотиптің көзге көрінетін кескіні деуге де болады.

Аллельдер дегеніміз-сәйкес хромосомалардың бірдей үлескілерінде болып,баламалы белгілерінің дамуына жауап беретін дал сол геннің әр түрлі қалпы. Мысалы, сары және жасыл түс.

Гетерозиготаларды басылыңқы белгілер сырттай бар генотипінде бар-жоғын үнемі анықтай алмайды. Басылыңқы аллельдердің бар-жоғын дәлме-дәл анықтау үшін басылыңқы гомозиготасы бар будандастырады да талдағыш будандастыру деп атайды.

Моногибридті будандастыру кезіндегі бірінші ұрпақтың () біркелкі будандарында тек ата-аналарының біреуінің доминатты белгісі жарыққа шыққан жағдай-толық доминаттылықты көрсетеді. Ата-аналарының екі белгісі де көрінбей, аралық сипаттағы жаңа белгі жарыққа шығады. Өйткені кейбір доминатты белгілер рецессивтілерге толық басымдылық қасиет көрсете алмайды. Бұл құбылысты аралық сипаттағы тұқым қуалау немесе толық емес доминаттылық деп атайды.

Мендельалынған деректердің барлығына талдау жасап, өзінің үшінші заңын айқындады, ол биология тарихында тәуелсіз тұқым қуалау заңы ретінде енді. Жеңілдетіп айтқанда түс гендерінің тұқым қуалау пішінгендерінің тұқым қуалауына байланысты емес.

Америкалық биолог, эмбриолог Томос Хант Морган (1886-1945) 1910 жылы Колумбий университетінде генетикалық тәжірибелерін бастады. Бір хромосома шегінде болатын гендер тіркес гендер деп аталады.

1.Сәйкестендіру кестесі. Жұптық жұмыс.

Ұғымдар

Анықтамалар

1.Генотип

2.Талдаушы шағылыстыру

3.Аллельді гендер

4.Фенотип

5.Толық доминаттылық

6.Толық емес доминаттылық

7.Тәуелсіз тұқым қуалау

8.Гендердің тіркесіп тұқым қуалауы

а)организмнің өз ата-аналарынан гаметалар арқылы қабылдаған гендердің толық жиынтығы