Отркытие урок

Саба?№24                       К?ні____________               Айы________                           Бекітемін_______________

Саба?ты? та?ырыбы:Генотип ж?не фенотип. Аллельді гендер. Талдаушы ша?ылыстыру. Толы? ж?не толы? емес доминаттылы?. Т?уелсіз т??ым ?уалау. Гендерді? тіркесіп т??ым ?уалау.

Саба?ты? ма?саты:Білімділігі:Генотип ж?не Фенотип туралы т?сініктерін ?алыптастыру.

Дамытушылы?ы:Генетикалы? Т?сініктерін ?алыптастыра отырып, салтымызды са?тау?а т?рбиелеу.

Т?рбиелігі:О?ушыны? ?з ойларын еркін де на?ты жеткізе білуге ?йрету.

Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі

Саба?ты? ?дісі: СТО;баяндау,тест.

Саба?ты? к?рнекілігі:кесте суреттер.

Саба?ты? барысы:?йымдастыру:сынып тазалы?ын тексеріп,о?ушыларды т?гендеу

?й тапсырмасын тексеру. Тест(ашы? тест)

1.Доминатты с?зіні? балама атауы   а)басылы??ы             в)басым             с)ажырау                д)біркелкі    

2.Фенотип пен генотип бойынша біркелкі будан ?рпа?тар          а)мендельді?  1-за?ы            в)Мендельді? 2-за?ы         с)Мендельді? ажырау за?ы            д)толы? доминаттылы?

3.Ажырау за?ын шы?ар?ан кім?        а)Т.Марган               в)В.Л.Иогансен             с)Мендель       д)С.Г.Навашин

4.Организм гомозиготалы немесе гетерезиготалы болып ?алай б?лінеді?    а)генетипіне ?арай        в)фенотипіне ?арай          с)доминаты         д)рецессивті

5.Екінші ?рпа?ты? белгілерені? ажырауында         а)Фенотип 3:1; генотип 1:2:1          в)фенотип 2:1; генотип 2:1:2       с)фенотип 2:2; генотип 2:2:1              д)фенотип 3:3; генотип 1:1:2.

Жа?а саба?:

Мендельді? бірінші за?ы бойынша:егер бір ж?п ?арама-?арсы белгілері бойынша айырмашылы?ы бар гомозиготалы дараларды ша?ылыстырса, барлы? бірініші ?рпа? ( ) будандары біркелкі болып, ата-анасыны? біреуіні? ?ана белгісін жары??а шы?ады. Я?ни,олар-фенотип ж?не генотипті бойынша біркелкі будан ?рпа?тар бол?аны.

Генотип- б?л генетикалы? есептерде АА,Аа немесе аа ?ріптерімен белгіленетін та?балы а?за гендеріні? жиынты?ы.

Фенотип-б?л генетикалы? белгілерді? сырттай пайда болуы. Фенотипті генотипті? к?зге к?рінетін кескіні деуге де болады.

Аллельдер дегеніміз-с?йкес хромосомаларды? бірдей ?лескілерінде болып,баламалы белгілеріні? дамуына жауап беретін дал сол генні? ?р т?рлі ?алпы. Мысалы, сары ж?не жасыл т?с.

Гетерозиготаларды басылы??ы белгілер сырттай бар генотипінде бар-жо?ын ?немі аны?тай алмайды. Басылы??ы аллельдерді? бар-жо?ын д?лме-д?л аны?тау ?шін басылы??ы гомозиготасы бар будандастырады да талда?ыш будандастыру деп атайды.

Моногибридті будандастыру кезіндегі  бірінші ?рпа?ты? ( ) біркелкі будандарында тек ата-аналарыны? біреуіні? доминатты белгісі жары??а шы??ан жа?дай-толы? доминаттылы?ты к?рсетеді. Ата-аналарыны? екі белгісі де к?рінбей, аралы? сипатта?ы жа?а белгі жары??а шы?ады. ?йткені кейбір доминатты белгілер рецессивтілерге толы? басымдылы? ?асиет к?рсете алмайды. Б?л ??былысты аралы? сипатта?ы т??ым ?уалау немесе толы? емес доминаттылы? деп атайды.

Мендельалын?ан деректерді? барлы?ына талдау жасап, ?зіні? ?шінші за?ын ай?ындады, ол биология тарихында т?уелсіз т??ым ?уалау за?ы ретінде енді. Же?ілдетіп айт?анда т?с гендеріні? т??ым ?уалау пішінгендеріні? т??ым ?уалауына байланысты емес.

Америкалы? биолог, эмбриолог Томос Хант Морган (1886-1945) 1910 жылы Колумбий университетінде генетикалы? т?жірибелерін бастады. Бір хромосома шегінде болатын гендер тіркес  гендер деп аталады.

1.С?йкестендіру кестесі. Ж?пты? ж?мыс.

??ымдар

                                   Аны?тамалар

1.Генотип

2.Талдаушы ша?ылыстыру

3.Аллельді гендер

4.Фенотип

5.Толы? доминаттылы?

6.Толы? емес доминаттылы?

7.Т?уелсіз т??ым ?уалау

8.Гендерді? тіркесіп т??ым ?уалауы

а)организмні? ?з ата-аналарынан гаметалар ар?ылы ?абылда?ан гендерді? толы? жиынты?ы

?)организмні? ішкі ж?не сырт?ы жиынты?ыны? белгілері.

б)басылы??ы аллельдерді? бар жо?ын д?лме-д?л аны?тау ?шін басылы??ы гомозиготасы бар будандасу

в)с?йкес хромосомаларды? бірдей ?лескілерінде болып, баламалы белгілеріне жауап беретін д?л сол генні? ?р т?рлі ?алпы.

г)моногибридті будандастыру кезінде ата-аналарыны? біреуіні?, доминатты белгісіні?  жары??а шы?уы.

д)бір храмасома шегінде болатын гендер.

е)ата-анасыны? екеуіні?де белгісі к?рінбей, аралы? сипатта?ы жа?а белгіні? жары??а шы?уы.

ж)т?с гендеріні? т??ым ?уалауы пішін гендеріні? т??ым ?уалауына байланысты болмауы.

2.Кубизм стратегиясы:                                                                                                                                                     

1.Талда?ыз:мына генетикалы?  та?балауларды талдап айт (104-бет)

2.Суреттеу:толы? емес доминаттылы??а мысал келтір.

3.Байланыстыру:Фенотип

АА генотипінде        сары

Аа фенотипінде        жасыл

Аа генотипінде         сары

4.Зертте?із: доминаттылы?ты Мендельше зертте.

5.??гімеле?із:Г.Мендель кім?

6.Салыстыру:венн диаграммасы ар?ылы генотиппен фенотипті салыстыр

3.Семантикалы? карта

Зерттеушілер

?лты

К?сібі

Аш?ан жа?алы?ы

?йге тапсырма §24

Ба?алау.