"Nerv sistemasi"

Oʻquvchilarga nerv sistemasi haqida maʼlumot berish

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Nerv sistemasi"»

TOSHKENT SHAHAR UCHTEPA TUMAN 62-SON UMUMTA’LIM O’RTA MAKTABI BIOLOGIYA FANI O’QITUVCHISI RAJABOVA SHAHNOZNING “BIOLOGIYA ” FANIDAN FAN OYLIGI UCHUN

“OCHIQ DARS” ISHLANMASI

TOSHKENT 2017

Mavzu: Nerv sistema kasalliklari

Dars o`tishning texnologik xaritasi

Maqsad va vazifalar	Markaziy nerv sistemasining kasalliklari va Periferik nerv sistemasi kasalliklarini o’rganish va ularning o’ziga xos xususiyatlari.
O`quv – tarbiya jarayonining mazmun mohiyati	Markaziy nerv sistemasining kasalliklari va Periferik nerv sistemasi kasalliklarini o’rganish orqali o’quvchilarga biologik va ekologik tarbiya hosil qilishdan iborat
Dars jarayonini amalga oshirish usullari, texnologiyasi	Metod: “Sinf bilan ishlash”, “Og`zaki bayon qilish”, suhbat Usul: savol – javoblar Shakl: ma’ruza, jamoada ishlash Vosita: 8-sinf “Odam va uning salomatligi” darsligi, savollar, rasmlar, elektron darslik, komp’yuter Nazorat: og`zaki, o`z-o`zini nazorat qilish. Baholash: rag`batlantirish, balli sistema asosida
Kutilayotgan natijalar	O`qituvchi: “Nerv sistema kasalliklari” mavzusini yoritishda qisqa vaqt ichida o`zlashtirishga erishadi. O`quvchilar faolligini oshiradi. O`quvchilarning darsga, fanga qiziqishi ortadi. Bir qancha o`quvchilarni baholaydi. Maqsadga erishadi. O`quvchi: yangi bilimlarni egallaydi. Yakka tartibda ishlash ko`nikmasi ortadi, nutqi rivojlanadi – ravonlashadi, o`z-o`zini nazorat qilishni o`rganadi.
Kelgusi rejalar	O`qituvchi: o`quvchilarni biologiya faniga qiziqtirish yo`llarini, mavzuning hayotga fan, tibbiyot bilan bog`lanishini boyitish. O`quvchi: Markaziy nerv sistemasining kasalliklari va Periferik nerv sistemasi kasalliklarini farqlay oladi hamda, qo`shimcha adabiyotlar bilan ishlaydi, o`z fikrini ravon bayon qila oladi, mustaqil fikrlaydi.

Maqsad: a) ta’limiy maqsad – Markaziy nerv sistemasining kasalliklari va Periferik nerv sistemasi kasalliklarini o’rganish va ularning o’ziga xos xususiyatlari haqida tushuntirish;

b) tarbiyaviy maqsad – mavzu asosida sog’lom tumush tarziga o’rgatish;

s) rivojlantiruvchi maqsad – markaziy va Periferik nerv sistemasi kasalliklariga oid tarqatmalardan foydalanish.

Dars turi: yangi tushuncha bilimlarini shakllantiruvchi, BKMni rivojlantirish.

Dars usuli: an’anaviy, zamonaviy.

Jihozlar: Ko`rgazmali plakatlar, tarqatma materiallar, elektron darslik, darslik.

Bosqichlar	Mazmuni	Metodlar	Vaqti
Tashkiliy qism 1-bosqich	Salomlashuv. Darsda qatnashuvchi o`quvchilar davomati, o`quv qurollari shayligini ko`rish, darsga muhit tayyorlash	Og`zaki muloqot	4 daqiqa
Otilganlarni takrorlash 2-bosqich	O`qituvchi ishtirokida o`tilgan mavzuni takrorlash, sinf jamoasi bilan ishlash	Jamoa bilan ishlash, og`zaki topshiriq va taqdirlash.	8 daqiqa
Yangi mavzuni bayoni 3-bosqich	Mavzu bo`yicha o`quvchilarni savol-javob orqali bilimlarini so`rash hamda mavzu mazmunini ko`rgazmali ma’ruzasi – jamoaviy. Elektron darslikni namoyish etish.	Og`zaki bayon, tushuntirish, savol-javob, darslik bilan ishlash, rasmlar bilan tanishish	20 daqiqa
Mustahkamlash 4-bosqich	Mavzu bo`yicha o`quvchilarning bilimlarini savol-javob orqali aniqlash, past o`zlashtiruvchi o`quvchilarga e`tibor berish.	Savol-javob, o`z-o`zini baholash	9 daqiqa
Darsni yakuni, baholash, uyga vazifa berish 5-bosqich	Darsda faol ishtirok etgan va savollarga javob bergan o`quvchilarni rag`batlantirish (baholash va siylov), darsni yakunlash, uy vazifasini berish (uyga vazifa qanday bajarilishi va nima qilinishi tushuntiriladi).	O`quvchilarni rag`batlantirish	4 daqiqa

I.Taskiliy qism: a) Salomlashish

b) Yo`qlama

s) o`quv – qurollar shayligini ko`rish

d) muhit tayyorlash.

II. O`tilgan mavzuni takrorlash: savol – javob, o`quvchilar tomonidan so`zlash.

Savollar: 1. Vegetativ nerv sistemasi qaysi organlarning ishini boshqaradi?

2. Simpatik nerv sistemasining tuzilishi va funksiyalarini ayting.

3. Parasimpatik nerv sistemasining tuzilishi va funksiyalarini tushuntiring.

III. Yangi mavzuning bayoni:

Reja:

Markaziy nerv sistemasining kasalliklari.
Periferik nerv sistemasi kasalliklari.

Nerv sistemasi ikki qismdan, ya'ni markaziy va periferik qismdan iborat. Ularning kasalliklari ham o'ziga xos xususiyatlarga ega.

Markaziy nerv sistemasining kasalliklari. Bosh va orqa miyani ustidan o'rab turgan pardalarning yallig'lanishi meningit deb ataladi. Bunda bemorning boshi og'riydi, tana harorati ko'tariladi, ko'ngli aynib, qayt qiladi. Xastalik og'ir kechganda bemor hushini yo'qotishi va unda tirishish belgilari yuzaga kelishi mumkin.

Bosh miya to'qimasining yallig'lanishi ensefalit, deb ataladi. Bu yuqorida aytilgan meningit kasalligini o'z vaqtida davolamaslik tufayli yoki griðp, qizamiq, suvchechak, quloqning yiringli yallig'lanishi va boshqa xastaliklar oqibatida yuzaga kelishi mumkin. Bu xastalikda bemorning tana harorati ko'tariladi, umumiy ahvoli og'irlashadi.

Orqa miya to'qimasining yallig'lanishi miyelit deb ataladi. Bu kasallik ko'pincha bolalarda uchraydi, uni maxsus viruslar qo'zg'atadi va poliomiyelit kasalligi deyiladi--- orqa miya nerv hujayralarining yallig'lanishi, poli --- ko'p degan ma'noni bildiradi, ya'ni poliomiyelit orqa miya bir nechta segmentlari nerv to'qimasining yallig'lanishidir.

Kasallikning belgilari orqa miyaning zararlangan segmentlari tomonidan boshqariladigan ishchi a'zolarning sezuvchanligi va harakatlanishi susayishi yoki butunlay yo'qolishidan iborat. Masalan, qo'l-oyoq muskullari ishini boshqaradigan nerv hujayralari zararlansa, mazkur qo'l va oyoqda oldin og'riq sezilib, so'ngra ular falajlanib qoladi. Muskullarning tarangligi yo'qolib, qo'l-oyoq lattadek osilib qoladi. Yuqoridagi xastalik belgilari sezilishi bilanoq, asab kasalliklari shifokoriga murojaat qilish kerak.

Periferik nerv sistemasi kasalliklari. Ma'lumki, periferik nerv sistemasiga nerv tugunlari va nerv tolalari kiradi. Nerv tugunining kasalligi ganglionit, nerv tolasining kasalligi nevrit yoki nevralgiya deb ataladi.

Nerv tugunining kasalligi, ya'ni ganglionit shamollash, o'pkaning zotiljam kasalligi, turli xil yuqumli kasalliklar, ya'ni gripp, ichburug', ich terlama kabilarning asorati tufayli yuzaga keladi. Kasallangan nerv tugunining joylashuviga ko'ra, o'sha sohada va undan chiqadigan nerv tolasini ta'minlaydigan to'qima va organlar sohasida og'riq seziladi, mazkur organlarning ishi buziladi.

Sezuvchi nerv tolalarining yallig'lanishi nevralgiya deb ataladi. Bu shamollash, griðp hamda boshqa yuqumli kasalliklarning asorati tufayli sodir bo'ladi. Kasallangan nerv tolasi sohasida og'riq yuzaga keladi. Masalan, uchlik nervi yallig'langanda yuz, ko'z sohasida, tishlarda kuchli og'riq seziladi.

Harakatlantiruvchi nerv tolasining yallig'lanishi nevrit deb ataladi. Uning sababi ham yuqoridagidek. Belgisi shundan iboratki, kasallangan nerv bilan ta'minlanuvchi tana muskullari falajlanib qoladi. Masalan, yuz nervi kasallanganda yuz muskuli falajlanishi tufayli yuzning bir tomoni pastga osilib, og'izning chekkasi tortilib qoladi.

Tarqatma materiallar orqali “Kim chaqqon” o’yini olib boriladi:

Savol: Markaziy nerv sistemasining kasalliklariga nimalar kiradi?

Javob: Bosh va orqa miyani ustidan o'rab turgan pardalarning yallig'lanishi meningit, bosh miya to'qimasining yallig'lanishi ensefalit va orqa miya to'qimasining yallig'lanishi miyelit kabilar kiradi.

Savol: Bosh miya katta yarim sharlari nechta zonaga bo’linadi?

Javob: Bosh miya katta yarimsharlari po'stlog'ining turli qismlarida joylashgan nerv hujayralarining po'stloq sathi funksiyasiga ko'ra, uchta zonaga bo'linadi: sezish, harakat va assotsiativ zonalar. (rasmga qarang)

Savol: Periferik nerv sistemasi kasalliklariga nimalar kiradi?

Javob: Ma'lumki, periferik nerv sistemasiga nerv tugunlari va nerv tolalari kiradi. Nerv tugunining kasalligi ganglionit, nerv tolasining kasalligi nevrit yoki nevralgiya kabilar kiradi.

Nerv tugunining kasalligi, ya'ni ganglionit shamollash, o'pkaning zotiljam kasalligi, turli xil yuqumli kasalliklar, ya'ni gripp, ichburug', ich terlama kabilarning asorati tufayli yuzaga keladi.

Sezuvchi nerv tolalarining yallig'lanishi nevralgiya gripp hamda boshqa yuqumli kasalliklarning asorati tufayli sodir bo'ladi. Kasallangan nerv tolasi sohasida og'riq yuzaga keladi.

IV. Mustahkamlash. Yuqorida mavzuni bayon etish bilan birga har bir rejadan so`ng tushunchani mustahkamlash uchun savol-javobdan foydalaniladi va o`quvchilar baholanadi. Bunda o`quvchilarning BKMlarni o`zlashtirishda natijaga erishish mumkin.

Darsga yakun yasash va baholash. O`tgan mavzuni so`rashdan so`ng va savol-javob natijasidan keyin o`quvchilar baholanadi. Yangi mavzuni bayon etishdagi savol-javob mavzuni mustahkamlash ham hisoblanadi.

V. Uyga vazifa: Darslikdagi mavzuni o`qib o`rganish, “Nerv sistemasi kasalliklari” haqida qo`shimcha ma’lumotlar to`plab kelish (bu navbatdagi mavzuni o`rganishda asos bo`ladi, bog`lanish yuzaga keladi), daftarga mavzudagi uchragan termin va BKM elementlarini lug`aviy ma’nosi bilan yozib kelish.

Foydalanilgan adabiyotlar:

Bahodir Aminov, Turob Tilavov, Ochil Mavlonov “Odam va uning salomatligi 8- sinf uchun darslik” T.:"O'qituvchi" NMIU, 2010.
E. Qodirov “Odam anatomiyasi” Toshkent “Universitet” 2007.