Білімділік: кенелер туралы жалпы ма?л?мат беру; Дамытушылы?: о?ушыларды? іс - ?рекетін бас?ару ар?ылы ой таласын ту?ызу,білім - біліктілігін дамыта отырып, о?ушыларды? ?з бетімен ізденісін ?алыптастыру.
Т?рбиелік: таби?атты ?ор?ау?а, аялау?а т?рбиелеу. Саба?ты? т?рі: аралас саба? Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, с?ра? – жауап Саба?ты? к?рнекілігі: та?ырып?а сай к?рнекі ??ралдар, ?ызы?ты биология Саба?ты? барысы:
І.?йымдастыру кезе?і
О?ушылармен с?лемдесу, т?гелдеу
О?ушы назарын саба??а аудару
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау
?йге берілген тапсырма бойынша ?й ж?мысын тексеру
ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру
Кенелер ?рмекшіт?різдестерге жататын ?са? ж?ндіктер. Олар топыра?та, орман т?семінде, ?р т?рлі ?яларда, індерде, ?сімдіктерде, т?щы суларда, те?іздерде тіршілік етеді. Паразиттік тіршілік ететін кенелерді? 20 мы?нан астам бар. Б?ларды? т?р?ы 0.05 - 13мм шамасынан аспайды. Кенелерді? сан алуан топтары бар: жайылым кенесі, су кенесі, асты? кенесі, ?амба кенесі, ?рмеккене, берішкене,мамы?кене, шашкене. Кенелерді? дене б?лігі ?рмекшілерден ?згеше. Кенелер ?арапайым ??рылысты. Кенелер дара жынысты ж?ндіктер, ж?мырт?а ар?ылы, кейбіреуі тірілей туып к?бейеді. Ж?мырт?адан ?ш ж?п ая?ы бар дерн?сіл пайда болады. Нимфа (гректі? нимфе деген с?зіне негізделеді) — ?уырша? сатысынан ?тпей, шала т?рленіп дамитын буыная?тыларды? дерн?сілі.
Жайылым кенелері. Адам терісінде, жабайы жануарлар мен ауылшаруашылы? малдарында паразиттік тіршілік етеді.
Тайгалы? кене. Адам?а е? ?ауыпты ауру энцефалит (ми ауруы) ауруын ж??тырады. Кене энцефалит ?рт?рлі жануарларды? денесінде орны?ады. Кене энцефалитіні? вирусы тасмалдаушы ж?ндік ар?ылы таратын ?оздыр?ыш.
?ышыма кене. Адам ?шін ?те ?ауыпты ж?ндік. Оны? м?лшері 0.2 - 0.5 мм аспайды. ?ышыма кене адамны? терісіне еніп, денені ?ышытады. ?ышыма кенені? ?рекетінен денеде ?отыр пайда болады.
?амба кенесі. Кенелер азы? - т?лік ?орын б?лдіріп, ауыл шаруашылы?ына ?лкен зиян келтіреді. Ол ?амба ыл?алдан?анда ?те тез к?бейеді. Асты? пен ?нды жеп оны с?р зат?а айналдырады.
Мамы?кенелер. ??старды? денесінде мекендеп, ?кая? ауруын ту?ызады. М?ндайда сира?та?ы ?абырша?тар ?опсып, ая?та а?шыл томпа?тар т?зіледі де, ?лпа тіршілігін жояды.
?й хайуанаттары тері кенелерінен де зардап шегеді. ?ансигек ауруы еліміздегі мал шаруашылы?ына орасан зиян келтіреді. Ауруды? ?ылыми атауы пироплазмоз. Ауру белгілері: малды? дене температурасы 41 - 43С ге дейін к?теріліп, тынышсызданады. Ауруды тасмалдаушы жайылым кенені? н?зікбас кене деген т?рі. Жайылымда мекендейтін н?зікбас кенелер мамыр, тамыз айларында ?те к?бейіп кетеді. Б?л кенелер ?орексіз то?ыз ай тіршілік ете алады.
Берішкенелер. ??рт пішінді, м?лшері 0.1 - 0.2 мм аспайды. ?сімдік денесінде беріш т?зіледі.
Алма кене. Т?р?ы бір миллиметрге жетер жетпес ?са? ж?ндік. Б?л а?аштар?а зиян келтіреді. Алма кенесі жаз бойы 7 - 9 рет ?рпа? береді.
?рмеккене. М?дени ?сімдіктер зиянкестеріні? бірі. М?лшері 0.2 - 1.0 мм аспайтын кішкене т?т?ы ая?тарында ?рмек бездері болады.
Кенелерді? т?рлері, паразиттік тіршілік ету да?дысы.
Тайгалы? кене, ауру ?оздыр?аштары, оны? таралуы.
V. ?орытынды
Кенелер - ?рмекшіт?різдестерге жататын ?са? ж?ндіктер. Олар топыра?та, орман т?семінде, ?р т?рлі ?яларда, і?дерде, ?сімдіктерде, т?щы суларда, те?іздерде тіршілік етеді. Сондай - а? паразиттік жолмен тіршілік ететін кенелерді? 20 мы?нан астам т?рі бар деп есептеледі.
VI. ?йге тапсырма: Кенелер
VIІ. Білімді ба?алау
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Білімділік: кенелер туралы жалпы мағлұмат беру; Дамытушылық: оқушылардың іс - әрекетін басқару арқылы ой таласын туғызу,білім - біліктілігін дамыта отырып, оқушылардың өз бетімен ізденісін қалыптастыру.
Тәрбиелік: табиғатты қорғауға, аялауға тәрбиелеу. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап Сабақтың көрнекілігі: тақырыпқа сай көрнекі құралдар, Қызықты биология Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу
Оқушы назарын сабаққа аудару
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Үйге берілген тапсырма бойынша үй жұмысын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
Кенелер өрмекшітәріздестерге жататын ұсақ жәндіктер. Олар топырақта, орман төсемінде, әр түрлі ұяларда, індерде, өсімдіктерде, тұщы суларда, теңіздерде тіршілік етеді. Паразиттік тіршілік ететін кенелердің 20 мыңнан астам бар. Бұлардың тұрқы 0.05 - 13мм шамасынан аспайды. Кенелердің сан алуан топтары бар: жайылым кенесі, су кенесі, астық кенесі, қамба кенесі, өрмеккене, берішкене,мамықкене, шашкене. Кенелердің дене бөлігі өрмекшілерден өзгеше. Кенелер қарапайым құрылысты. Кенелер дара жынысты жәндіктер, жұмыртқа арқылы, кейбіреуі тірілей туып көбейеді. Жұмыртқадан үш жұп аяғы бар дернәсіл пайда болады. Нимфа (гректің нимфе деген сөзіне негізделеді) — қуыршақ сатысынан өтпей, шала түрленіп дамитын буынаяқтылардың дернәсілі. Жайылым кенелері. Адам терісінде, жабайы жануарлар мен ауылшаруашылық малдарында паразиттік тіршілік етеді.
Тайгалық кене. Адамға ең қауыпты ауру энцефалит (ми ауруы) ауруын жұқтырады. Кене энцефалит әртүрлі жануарлардың денесінде орнығады. Кене энцефалитінің вирусы тасмалдаушы жәндік арқылы таратын қоздырғыш. Қышыма кене. Адам үшін өте қауыпты жәндік. Оның мөлшері 0.2 - 0.5 мм аспайды. Қышыма кене адамның терісіне еніп, денені қышытады. Қышыма кененің әрекетінен денеде қотыр пайда болады. Қамба кенесі. Кенелер азық - түлік қорын бүлдіріп, ауыл шаруашылығына үлкен зиян келтіреді. Ол қамба ылғалданғанда өте тез көбейеді. Астық пен ұнды жеп оны сұр затқа айналдырады.
Мамықкенелер. Құстардың денесінде мекендеп, әкаяқ ауруын туғызады. Мұндайда сирақтағы қабыршақтар қопсып, аяқта ақшыл томпақтар түзіледі де, ұлпа тіршілігін жояды. Үй хайуанаттары тері кенелерінен де зардап шегеді. Қансигек ауруы еліміздегі мал шаруашылығына орасан зиян келтіреді. Аурудың ғылыми атауы пироплазмоз. Ауру белгілері: малдың дене температурасы 41 - 43С ге дейін көтеріліп, тынышсызданады. Ауруды тасмалдаушы жайылым кененің нәзікбас кене деген түрі. Жайылымда мекендейтін нәзікбас кенелер мамыр, тамыз айларында өте көбейіп кетеді. Бұл кенелер қорексіз тоғыз ай тіршілік ете алады. Берішкенелер. Құрт пішінді, мөлшері 0.1 - 0.2 мм аспайды. Өсімдік денесінде беріш түзіледі. Алма кене. Тұрқы бір миллиметрге жетер жетпес ұсақ жәндік. Бұл ағаштарға зиян келтіреді. Алма кенесі жаз бойы 7 - 9 рет ұрпақ береді. Өрмеккене. Мәдени өсімдіктер зиянкестерінің бірі. Мөлшері 0.2 - 1.0 мм аспайтын кішкене тұтқы аяқтарында өрмек бездері болады.
IV. Жаңа білімді бекіту
Кенелердің құрылысы және мінез - құлығының ерекшеліктері.
Кенелердің түрлері, паразиттік тіршілік ету дағдысы.
Тайгалық кене, ауру қоздырғаштары, оның таралуы.
V. Қорытынды
Кенелер - өрмекшітәріздестерге жататын ұсақ жәндіктер. Олар топырақта, орман төсемінде, әр түрлі ұяларда, іңдерде, өсімдіктерде, тұщы суларда, теңіздерде тіршілік етеді. Сондай - ақ паразиттік жолмен тіршілік ететін кенелердің 20 мыңнан астам түрі бар деп есептеледі.
