Қосмекенділер класы№7 зертханалық жұмыс

Ақтөбе обл, Ырғыз ауданы

Сынып: 7 «б»

Пән: Биология Күні: 15.03.2017 жыл

Пән мұғалімі: Ерғуатова Шолпан Орынбасаровна

Сабақ тақырыбы: § 53 «Қосмекенділер класы-алғаш құрлыққа бейімделе бастаған жануарлар»

Сабақтың мақсаты: жануарлар систематикасына сәйкес желілілер типіндегі екінші класс – қосмекенділер класына түсініктеме беру.

Сабақтың міндетері:

Қосмекенділер класына жалпы сипаттама бере отырып, бақаның сыртқы және ішкі құрылысын, қоректенуін, ми бөлімдерін, көбеюі және отрядтарын анықтау. Балықтар класымен ұқсастықтарын және айырмашылықтарын ажырату.

оқушылардың ой-өрісін дамыту, қызығушылығын арттыру, ойлау қабілетін жетілдіру, сыни тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту.

оқушыларды адамгершілікке, шыдамдылыққа, тәртіптілікке, қоршаған ортаны қорғауға баули отырып тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың әдістері: Сұрақ- жауап, өзіндік жұмыс, топтық жұмыс, интерактивті тақтамен жұмыс, зертханалық жұмыс, оқулықпен жұмыс, ассоциациялық карта құру, дайын суреттермен жұмыс, фронтальді әңгімелесу, биологиялық пошта ойыны, терминдермен жұмыс.

Оқыту технологиясы: блум жүйесі, жаңа форматтағы 7 модуль, мозаика

Мотивация: Жаңа тақырыпты ашу.

Сабақтың көрнекілігі: Биология 7 сынып, суреттер, плакаттар, презентация, зертханалық жұмыс дәптерлері.

Болжамдалып отырған нәтиже: оқушылардың қосмекенділер класы бойынша толық, жетік білім меңгерулері.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Қажетті құрал-жабдықтарын түгендеу. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Психологиялық ахуал орнату

КӨҢІЛ КҮЙІҢ ҚАНДАЙ?

ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Мақсаты: балықтар жоғары класы тақырыбы бойынша оқушылардың білімдерін тексеру

1. «Білім минуты» тапсырмалары (сұрақ-жауап әдісі бойынша)

1. Желілер қандай тип тармақтарына бөлінеді?

2. Балық денесі қандай бөлімдерден тұрады?

3. Балық денесінде қандай жүзбе қанаттары болады?

4. Шеміршекті балықтар қандай отряд тармағына бөлінеді?

5. Шеміршекті балықтарға тән белгілерді ата

6. Балықтардың терісінде болатын ерекше сезім мүшесі

7. Қара уылдырық алынатын балықтар

8. Балықтарға торсылдақ не үшін керек?

9. Балықтың аталық безінен бөлінетін зат?

10. Балықтардың өрістеуі дегенді қалай түсінесіңдер?

11.Каспийдің тірі алтыны деп қандай балықтарды айтамыз?

12. Сүйекті балықтар класына жататын отрядтар?

ІV. Жаңа сабақты түсіндіру

Түсіну жүйесі

Қызығушылықты ояту

http://bilimland.kz/kk/content/lesson/12663-qosmekendilerding_zhalpy_sipattamasy

Білу жүйесі

Мақсаты: жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру. Оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға, материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

1 топ: Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы (постер құру)

2 топ: Бақаның қанайналым, зәршығару жүйесі, көбею жүйесі (постермен жұмыс)

5 минут дайындыққа беру

Тұсау кесер (оқушылардың түсіндіруі) критерийлер арқылы

VI тарау. Қосмекенділер – алғаш құрлыққа шыққан омыртқалы жануарлар

Қосмекенділер класына жалпы сипаттама. Қосмекенділер – алғаш құрлыққа шыққан омыртқалы, салқынқанды, көпжасушалы жануарлар. Жер шарында 4 мыңнан астам түрі бар, Қазақстанда 12 түрі мекен етеді. Оның үшеуі Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген. Қосмекенділер (земноводные) – алғаш құрлықта тіршілік етуге бейімделген төртаяқты омыртқалы жануарлар. Олар суда да, құрлықта да кездесетіндіктен, қосмекенділер деп аталады. Қосмекенділер суда көбейеді және дернәсілдері сулы ортада дамиды.

Қазіргі кезде қосмекенділердің 4 000-нан астам түрі Жер шарының тропиктік, субтропиктік және қоңыржай аймақтарында кездеседі. Қазақстанда қосмекенділердің 12 түрі таралған. Оның 3 түрі сирек кездесетіндіктен, Қазақстанның Қызыл кітабына (1996) тіркелген.

Жалпы сипаттамасы және құрылыс ерекшеліктері. Денесі бас, тұлға және бес саусақты төрт аяқтардан тұрады. Кейбір түрлерінің құйрығы болады. Дене тұрқы 2–3 сантиметрден 180 сантиметрге дейін жетеді.

Қосмекенділердің терісі жұқа, тегіс және безді болады. Бездерден бөлінген сұйықтық терісін үнемі ылғалдап, тыныс алуына жағдай жасайды. Демек олар терісі арқылы да тыныс алады.

Қаңқасы балықтармен салыстырғанда күрделі, 4 бөлімге бөлінеді. Олар: бассүйек, омыртқа жотасы, иық белдеуі мен артқы аяқтарының және жамбас белдеуі мен алдыңғы аяқтарының қаңқасынан құралады. Омыртқа жотасы – мойын, тұлға, сегізкөз және құйрық бөлімдеріне бөлінген. Мойын мен сегізкөз бөлімдерінде бір ғана омыртқадан болады.

Аяқтарында жеке-жеке бұлшықеттер жақсы дамыған.

Жақсүйектеріндегі ұсақ тістер мен тіл қоректі ұстауға көмектеседі. Бақа тілінің ұшы ойыс. Тілінің түбі аузының алдына бекіген, ұшы артқа қайрылып, бос жатады. Қорегін ұстар кезде тілін алға қарай лақтырады. Аузы өте үлкен. Сілекей бездері ең алғаш қосмекенділерде пайда болды. Оның өзектері ауыз қуысына ашылады. Қысқа өңеші кеңейіп, қарынға, ол аш ішекке жалғасады. Аш ішекке бауырдан келетін өт және ұйқы безінің өзектері ашылады. Тоқ ішектің соңғы бөлігі тік ішек деп аталады да, кеңейіп келіп, клоакаға айналады.

Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы

Сыртқы құрылысы Ішкі құрылысы

Қосмекенділердің қоректенуі және ми бөлімдері. Қосмекенділердің ас қорыту мүшелері балықтардыкімен салыстырғанда ұқсас. Бақалар көбінесе бунақденелілермен қоректенеді. Бақаның аузы өте үлкен. Тілі ұзын. Тілінің ұшы бұратылып, түбі ауыз таңдайында орналасады. Жемін ұстар кезде тілін

алға қарай лақтырады. Ас ауыз қуысынан кейін жұтқыншаққа, одан қысқа өңешке, одан асқазанға түседі. Асқазан қарын сөлін бөледі. Қарыннан ас аш ішекке, одан тоқ ішекке, одан тік ішекке түсіп, қорытылмаған ас қалдықтары клоака арқылы сыртқа шығады.

Қосмекенділердің миының көлемі балықтардыкіне қарағанда үлкендеу. Милары 5 бөлімнен тұрады: алдыңғы ми, аралық ми, ортаңғы ми және мишық, сопақша ми.

Алдыңғы ми – жүйке жүйесіндегі зат алмасуды реттейді және жүйке жасушаларын қорғайды.

Аралық ми - өткізгіш қызметін және ми қыртыс бөлімдерінің қызметін реттейді.

Ортаңғы ми – көру және есту дыбыс толқындарының қызметін реттейді.

Мишық – тепе-теңдікті реттейді.

Сопақша ми – ас қорыту, тыныс алу және зәр шығару жүйелерінің қызметін реттейді.

Қосмекенділердің көбеюі және отрядтары

Қосмекенділер көбейер кезде суға барады. Жұмыртқаларын суда салады. Ересек бақаның сперматозоидтері мен аналық бақаның жұмыртқа жасушасы қосылып, ұрықтанған уылдырық түзеді. Дамудың екінші сатысында ұрықтанған уылдырық дернәсілге айналады. Үшінші сатысында дернәсіл құйрықты итшабаққа айналады. Құйрықты итшабақ құйрықты бақаға айналады. Оның құйрығы дегенерацияға ұшырап, нәтижесінде құйрықсыз ересек бақа пайда болады.

V. Бекіту

Қолдану жүйесі

Зертханалық жұмыс № 7

Тақырыбы: Сурет бойынша бақаны қарастыру. Бақаның сыртқы құрылысын зерттеу. Бақаның қаңқасын зерттеу.

Мақсаты: бақаның сыртқы құрылысын зерттеу,

бақаның қаңқасын балықтың қаңқасымен салыстыра отырып, анықтап жазу.

Құрал-жабдықтар: “Биология 7 с” оқулық, зерханалық жұмыс дәптері, “Бақа қаңқасы”.

Балық қаңқасы Бақа қаңқасы

Қорытынды жаса: Бақаның сыртқы құрылысы мен қаңқасының құрлықта тіршілік етуіне сәйкес ерекшеліктерін анықта, оларды көрсет.

1. ...........................................................................................................................

2. ...........................................................................................................................

3. ...........................................................................................................................

4. ...........................................................................................................................

5. ...........................................................................................................................

6. ...........................................................................................................................

Талдау жүйесі

Мақсаты: оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету; нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу; оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

Балықтарға тән белгілер Қосмекенділерге тән белгілер

Семантикалық карта

р/с	Жануарларға тән белгілері	Балықтар	Қосмекенділер
1	Тері жабынында мүйізді қабыршақтар болмайды.
2	Терісінің сырты қабыршақтармен қапталған.
3	Жұп көкірек және жұп құрсақ жүзбе -қанаттары бар.
4	Жүрегі үш қуысты.
5	Бір ғана қанайналым шеңбері бар.
6	Екі қанайналым шеңбері бар.
7	Мишығы нашар дамыған.
8	Ортаңғы құлақ қуысы пайда болған.
9	Есту мүшесі тек ішкі құлақтан тұрады.
10	Жүрегі екі қуысты.
11	Қантарату жүйесі –тұйық.
12	Терісі арқылы да тыныс алады.
13	Дернәсілдері тек желбезектерімен тыныс алады.
14	Су ағыстарының бағытын, күшін сезетін бүйір сызығы бар.

Жинақтау жүйесі

«Мен түйген ой» әдісі. Оқушылар бүгінгі сабақта тақырып бойынша алған ойларын бір сөзбен аяқтау. Мысалы: улы без т.б

VІ.Бағалау жүйесі. Оқушы білімін бағалау

Бағалау парақшасы

Р/с	Оқушының аты-жөні	Сұрақ жауап	Мәтін мен жұмыс	Шығармашылық тапсырма	З /ж №7	Тапсыр малар	Диалог	Ұ	Б

10 - 12 ұпай “5”

7 - 9 ұпай “4”

4 - 6 ұпай “3”

0 – 3 ұпай “2”

Рефлексия “Аяқталмаған сөйлем”

• Бүгін мен мынаны білдім ...

• Қызықты болғаны ...

• Қиын болғаны ...

• Мен осыны түсіндім ...

VІІ. Үйге тапсырма беру

§ 53 оқу. Қосмекенділер класына жататын отряд түрлеріне ұосымша мәлімет жинақтау.