А?т?бе ?аласы №47 жалпы білім беретін орта мектебіні?
Биология п?ніні? м??алімі :??лжабаева Санду?аш Н?рм??анбет?ызы
Сынып: 6а; 6?
ТА?ЫРЫП
?ыл?ан жапыра?ты ?сімдіктер мен ?ыл?ан жапыра?ты ормандарды? таби?аттагы ж?не адам шаруашылы?ындагы ма?ызы.
МА?САТЫ
О?ушыларды ?ыл?ан жапыра?ты ?сімдіктермен таныстыру, ?ыл?ан жапыра?ты ормандарды? таби?атта?ы ж?не адам шаруашылы?ында?ы ма?ызын т?сіндіру.
К?ТІЛЕТІН Н?ТИЖЕ
О?ушылар жа?а та?ырыпты ме?гере отырып, топта ж?мыс жасай біледі, белсенділігі т?мен о?ушыларды? ынтасы артады. Тапсырмалар орындау н?тижесінде білім, білік да?дылары ?алыптасады
КЕЗЕ?ДЕРІ
РЕСУРСТАР
САБА?ТА?Ы ІС-?РЕКЕТ
БА?АЛАУ
?йымдастыру кезе?і(2 минут)
Биология о?улы?ы
Саба? амандасып, сынып о?ушыларын т?гелдеуден басталады.
?ш шапала?
?ызы?ушылы?
ты ояту
(3 минут)
Биология аны?тамалы?ы журналы
?й тапсырмасын тексеру кезе?і: (с?ра?тар ар?ылы сызбан?с?аны жал?астыру)
1. ?сімдіктерді ?андай ?лкен екі топ?а б?леміз?
2. Жо?ары сатыда?ы ?сімдіктер ?алай б?лінеді?
3. Жо?ары сатыда?ы споралы ?сімдіктерді ата?дар.
4. Т??ымды ?сімдіктер ?анша топ?а б?лінеді?
5. Оларды ата?дар.
Мада?тау
Ма?ынаны тану
(15 минут
(5 минут)
Интернет желісі материалдары
Биология о?улы?ы
Жа?а саба?. ?ыл?ан жапыра?ты ?сімдіктер І. Негізгі б?лім. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру кезе?і
?рмелеген баладай,
?сер тауда ?ара?ай.
?ияда т?рар ?ас?айып,
?иынды?ына ?арамай.- деп балалар, біз ?ыл?ан жапыра?ты ?сімдіктемен танысты?. Ал, енді осы ?сімдіктерді? пайдасы туралы ?здері? білім алып, оны бізге т?сіндіріп, білімдері?ді орта?а салады деп сенемін.
?з бетінше білім алу (?р о?ушы?а ?зім дайында?ан кітапша беріледі).
?ыл?ан жапыра?ты ?сімдіктер мен ?ыл?ан жапыра?ты ормандарды?
таби?атта?ы ж?не адам шаруашылы?ында?ы ма?ызы.
Ашы? т??ымды ?сімдіктер тамыры тере?ге бойлайтынды?тан, топыра?ты эрозиядан са?тайды. «Эрозия»- латын с?зі, я?ни ірітіп- шіріту, б?лдіру ма?ынасында ?олданылады. Демек топыра?ты? е? ??нарлы б?лігіні? судан шайылуын, жел ?шыруын болдырмайды. Ашы? т??ымдылар ?скен жерде ?ар ж?не н?сер суы да топыра?ты б?лдіре алмайды. С?йтіп таби?атта?ы су айналымын реттейді. Б?лар бас?а жасыл ?сімдіктермен бірге а?залы? заттар т?зеді.
1 топ. ?ара?айда -зиянды бактерияларды жоятын ерекше ?ш?ыш зат б?лінеді. ?ара?айдан жо?ары сапалы а?аш с?регі, ?арамай, шайыр алу?а болады. ?ара?ай – д?рілік а?аш, одан терпентин майы, скипидар, сірке суы; жас ?ыл?анынан С витамині (концентрат), эфир майы алынады. Сондай-а? ??м то?татуда, ?семдік ретінде (елді мекенді к?галдандыруда) ма?ызы зор. Б?л ?ара?айды? таби?атта?ы ма?ызы болса, ?ара?ай с?регінен химиялы? жолмен ??деп, жібек жіп т?різді жасанды талшы? алынады. ?ара?айды? а?ашы мы?тылы?ымен ж?не ?аттылы?ымен ерекшеленеді. Оны кеме ??рылысында, авиацияда, теміржолда ж?не ??рылыста ке?інен ?олданады.
2 топ. Жата?ан шырша
Шыршаны жол жиектеріне жел ?ста?ыш ретінде егеді. Т??ымы орман ??стары мен кеміргіштеріне тама? ретінде ?ызмет етеді. Ді?іні? ?абы?ы тері илеуде ?олданылады. К?птеген елдерде жа?а жыл а?ашы ретінде танымал.
Шыршаны? ?ыл?аныны? ??рамында С витамині, аскорбин ?ыш?ылы, эфир майы, жемісінде 25 – 29%-дай с?йы? май болады. С?регі же?іл ж?не ж?мса?, оны ??рылыста, целлюлоза-?а?аз ?нерк?сібінде, музыкалы? аспаптар жасау?а пайдаланады; шайыр, ?ара май, скипидар, с?рек сірке ?ыш?ылы алынады.
Шыршадан жасал?ан музыкалы? аспаптарды? дауысы керемет болады. Италиян скрипка шеберлері Амати мен Страдивариды? скрипкалары шыршадан жасал?ан.
Жата?ан шырша тау беткейіндегі топыра?ты шайылудан ?ор?айды. Жылдан жыл?а саныны? азаюына байланысты, ?ор?ау?а алынып, ?аза?станны? «?ызыл кітабына» енгізілген. Шырша с?регі – ?а?аз жасау?а ?ажетті негізгі шикізат. 3 топ. Бал?ара?ай
Сібір Бал?ара?айы тез ?сетін, жары? с?йгіш, суы??а, ысты??а, к?шті желге т?зімді бол?анды?тан Солт?стік ж?не Шы?ыс ?аза?стан ??ірлерінде екпе орман а?ашы ретінде ?сіріледі. Оны? с?регінен ?а?аз ж?не спирт, бояу, ал ?ыл?анынан ба?алы эфир майы алынады.
А?ашы шірімейтін мы?ты бол?анды?тан ??рылыста, химиялы? ?ндірістерде ке?інен ?олданылады. К?рі бал?ара?айды? ді?інен шайырды к?руге болады. Оны кір жу?анда сабын ретінде ?олдан?ан. Ежелгі рим мен араб медицинасында таптырмас д?рі ретінде пайдалан?ан. Шайыр-са?ызы ауыз ?уысын, тісті тазартып, ?ызыл иекті ны?айтады. А?ашты? ?абы?ы да ба?алы шикізат. Одан тері илегіш, эфир майын ж?не то?ыма бояуларын ал?ан.
?р топ о?ып болды(3 мин. беріледі). Топта талданады (топ жетекшілері)
Кері байланыс
Рефлексия
О?ушылар постер ?ор?айды ж?не оз с?ра?тарын ?ояды. С?зж?мба?,ребус шешу,кесте толтырады.
М??алімні? ба?алауы.
?орытындылау
?йге тапсырма: ?ыл?ан жапыра?ты ?сімдіктер мен ?ыл?ан жапыра?ты ормандарды? таби?аттагы ж?не адам шаруашылы?ындагы ма?ызы о?у.?осымша м?лімет ?келу
