"Көшбасшы биолог" сайыс

Аққұдық негізгі мектебі

(Интелектуалды ойын)

Өткізген: Биология пәнінің мұғалімі

Кадирова А.Н.

2015-2016 оқу жылы

Тақырыбы: «Көшбасшы биолог»

Мақсаты: Оқушылардың биология пәніне қызығушылығын оята отырып,

білімдерін тиянақтау

Түрі: интеллектуалды ойын

• 1-кезең “Бәйге ”

• 2-кезең “Жалғастыру”

• 3-кезең “Полиглот-тіл өнер”

• 4-кезең “Ғажайып биология”

• 5-кезең “Тікелей сұрақтар”

• 6-кезең “Егерде мен”

• 7-кезең “Жорға”

Барысы.

Адамзат қылмысқа барғызбасын,

Жамандыққа қолданып бұл пәнді,

Басымызға азапты салғызбасын. – деген өлең жоладырымен интеллектуалды ойынды бастауға рұқсат етіңіздер!

Сайыстың әділ бағасын беретін қазылар алқасымен танысайық.

Жаны жайсаң, жүрегі толған нұрға,

Шәкірт үшін биік тұлғ, зор тұлға.

Асқақтатқан абыройын мектептің,

Ризамыз Қапезқызы Гүлжанға.

Мектептің ыстығын күйетін,

Шәкірттері қадірлейтін, сүйетін.

Амангелдіқызы Қаламқас ұстазым,

Жүрекке жыр, көңілге сыр түйетін.

Елбасымыз : «Білімді ұрпақ болашақ» деген, «Білімсіздің күні қаріп, білімдінің түні жарық» демекші, ортаға сайыскер оқушылар шақырылады.

І кезең «БӘЙГЕ» (10 ұпай)

Қазақпыз ғой бәй»ге десе қозатын,

Қосатұғын күрең атын, боз атын.

Басталады «Бәйге» атты жарысың,

Шықсын шәкірт шыңдарға қол соғатын.

(Тез жауап беріліуі керек . Әр дұрыс жауап 10 ұпаймен есептеледі)

1 Жасушаны ашқан ғылым . \ Роберт Гук \

2 Азот, Калий, Фосфор қандай тыңайтқыштар (Минералды)

3. Қазақстанда қанша қорық бар? . \ 10 \

4 . Кірпікшелі кебісшенің класы (кірпікшелілер)

5.Жіпше мен тозаңқаптан тұрады (аталық)

6.Өсімдіктің өсімді мүшелерін ата.\ тамыр, сабақ, жапырақ\

7. Денесі сәулелі симметриялы жәндік (теңіз жұлдызы)

8. Қосарлы ұрықтануды ашқан ғалым (Навашин)

9. Біржасушалылар өз ішінде қандай топтарға бөлінеді? ( талшықтылар, тамыраяқтылар, кірпікшелілер)

10. Тек өсімдік жасушасына тән денешік . . \ пластид\

11. Өсімдіктің көбею мүшелері . \ гүл, жеміс\

12. Ақ түс беретін –пластид (Лейкопласт)

13. Шығу тегі, құрылысы, атқаратын қызметі ұқсас жасушалар тобы \ ұлпа\

14. Қарашірік, шымтезек қандай тыңайтқыштарға жатады \органикалық\

15. Тамыр шығу тегіне байланысты нешеге бөлінеді, оларды ата

\ 3- ке негізгі, жарнама ,қосалқы \

16. Бір жыл ішінде пайда болған сүрек қабаты \жылдық сақина \

17. Күн гүлі деп аталатын өсімдік \ күнбағыс \

18. Түрі өзгерген жер асты өркендері \ тамырсабақ , түйнек , пиязшық \

19. Бидайдың жемісі не деп аталады \ дәнек \

20. Ең ірі жеміс \ асқабақ \

ІІ кезең «Жалғастыру » (10ұпай )

Мақал – мәтелдердің дұрыс жалғасын айту.

ІІ турдан соң ұпайы аз 1оқушы ойыннан шығады .

1. бір тал кессең,( он тал ек)

2. Мал өсірсең қой өсір, өнімі оның (көл-көсір)

3. Тау бұлағымен көрікті, бұлақ... (құрағымен көрікті)

4. Мектеп кеме, білім (теңіз)

5. Қыз өссе, елдің көркі, (гүл өссе жердің көркі)

6. Қорада малың болсын, көшеңде (талың болсын)

7. Аттың бәрі тұлпар емес, Құстың бәрі (сұңқар емес)

8. Ата – бәйтерек (бала жапырақ)

ІІІ кезең «Полиглот-тіл өнері»

Ұлылардың үрпағымыз кешегі,

Ой қалдырған, сөз қалдырған еселі.

«Тіл өнері» сайысына қатысып

Жұмбақтарды үш тілде кім шешеді?

Бір тілді білген адамның екі жаны, үш тілді білген адамның үш жаны бар. Ана тілің – арың бұл демекші, біз жұмбақ жасырамыз, мақал – мәтел айтамыз, оның жауабын үш тілде кім айтса – 30 ұпай, екі тілде – 20 ұпай беріледі. ІІІ турдан соң ұпайы аз 1оқушы ойыннан шығады .

1. Бұл вегетативті мүшенің арқасында өсімдік қоректенеді \ тамыр - корень – root \

2. Өсімдіктің қай мүшесі ( жасыл асхана ) деп аталады?

( жапырақ – лист - letter)

3. Өсімдіктің бүршік, жапырақ, гүл, жеміс бекінетін бөлімі

(сабақ-стебель- stalk)

4. Көбеюге қажетті жыныс мүшелері бар, бұтақтанбайтын, түрі өзгерген, қысқарған өркен (гүл-цветок- flower)

5. Жылт- жылт еткен, жырадын өткен (су- вода- water)

6. Жыл мезгілі шуақты,

Жердің беті нұрланған,

Сайды қуып су ақты,

Гүлдер өсті ырғалған. (көктем- весна – sprinq)

7. Жаз болса жайнап,

Саясында ән салып.

Құстар жүоген сайрап,

Өсіп тұрған бұл не? (ағаш- дерево- tree)

(Ұпайы аз 1 оқушы ойыннан шығады.)

ІV кезең «Ғажайып биология»

Ал шәкірттер алды артын ондасын,

Шешілмеген сұрақтарың қалмасын.

«Ғажайып биология» бөлімінде,

Таблодан сұрақтарды таңдасын!

40

30

20

40

30

20

40

30

20

20- жануарлардың тіршілік орталары ( сулы, құрлық-ауа, топырақ)

30-денесі бір ғана жасушадан тұратын ағзалар (бір жасушалар)

40- кез-келген жануардың сыртқы ортада болатын түрлі әсерлерге белгілі бір әрекет ретінде жауап беруі (тітіркендіргіштік)

20-жасыл эвглена көмегімен қозғалады? (талшық)

30-қолайсыз жағдайларды қорғайтын қабықша (циста)

40- мына органоидтардың қайсысы қай жәндікке тән: кірпікшелілер, талшық, жалғанаяқ (кірпікшелі кебісше, жасыл эвглена, амеба)

20- шаян, өрмекші, бунақденелілердің денесіндегі су, газ өтпейтін қатты қабықша ( хитин)

30- сүйекті шеміршекті, қанды, майды түзететін ұлпа (дәнекер)

40- нейронның ұзын және қысқа өсіндісі не деп аталады? ( аксон, дендрит)

(Ұпайы аз 1 оқушы ойыннан шығады.)

V кезең «Тікелей сұрақтар»

1.Сирек кездесетін , саны құрып, азайып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктерді көбейту мақсатында арнайы территорияларды не деп атайды? (қорықтар мен қорықшалар)

2. Халық шаруашылығына аса қажетті , сиреп бара жатқан, аулауға тыйым салынған балық не құсты өз пайдасы үшін жасырын аулап зиян келтіретін адам қалай аталады?(броконьер)

(Ұпайы аз 1 оқушы ойыннан шығады.)

VІ кезең «Егер де мен»

Егер сіз табиғат қорғау министрі болсаңыз, онда...

VІІ кезең «Жорға» 1 топ

1.Организмнің тіршілігі мен құрылысының ең кіші бірлік өлшемі (жасуша)

2.Ұлғайтқыш құрал (микроскоп)

3. Жапырақтары түгелдей тікенге айналған өсімдік \ кактус \

4.Өсімдіктің жер асты мүшесі (тамыр)

5. Жасушаны ашқан ғалым (Р.Гук)

6.Цитрусты өсімдіктер(Апельсин, мандарин, лимон)

7.Тозаңдану дегеніміз ( аталық тозаңның аналық аузына түсуі)

8.Хромопласт (қызыл-сары пластидтер)

9.Ұрықтану қай кезде жүреді?(аталық пен аналық жасушаларының қосылуы)

10.Қос жынысты деп қандай гүлдерді атайды? (аталық пен аналықтары бар гүлдерді)

11.Төрт түлік мал иелерін ата (сиыр, жылқы, қой, түйе)

2 топ

1.Өсімдіктерде жүретін процесс (фотосинтез)

2.Гүл күлтелерінде болатын пластидтер (Хромопласт)

3.Лейкопласт (түссіз пластидтер)

4.Түрі өзгерген жер асты өркендері \ тамырсабақ , түйнек , пиязшық \

5.Тозаңданудың түрлері (айқас және өздігінен)

6.Жапырағы мен бүршігі бар (өркен)

7.Тыныштық күйге ауысқан бүршік (бұйыққан)

8.Органикалық тыңайтқыштар ( қи, құс саңғырығы, шымтезек)

9.Қос ұялы, ішінде пердесі бар (бұршаққын)

10.Қызанақ, жүзім жемістері (жидек)

11.Ақмола облысындағы қорық (Қорғалжын)

Қорытынды.