Тыныс белгілердің қойылу орны

Сабақтың тақырыбы

Тыныс белгілердің қойылатын орындары. Балалық шақ

Күні

Сыныбы

9

Осы сабақта қол жеткізетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

9.2 /Ж/ - аудиторияның қызығушылығын ынталандыру үшін әр түрлі жанрда мәтіндер құрастыру

9.5/ӘТН/- тыныс белгілерін (даралаушы, ерекшелеуші, ойдың аражігін ажырататын) ережеге сай қолдану

Күтілетін нәтижелер

Шектеулі уақыт ішінде мәтіндер құрастырып шығады. Сөйлем ішіндегі тыныс белгілердің қойылатын орындарын түсінеді, сол бойынша жұмыстанады.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Пәнаралық байланыс

Әдебиет, өзін-өзі тану.

Қажетті құрал – жабдықтар

Интерактивті тақта, тақырыпқа қатысты слайдтар, дыбыс шығарғыш, ақ парақтар (А4).

Оқу әдістері

Сөздік, көрнекілік, практикалық, «Қораптағы сөздер», «Түрлі-түсті стикерлер», «Фрайер» моделі, «Жұмыс үстелі», «Конверттегі сұрақ»

Дереккөздері

9-сынып қазақ тілі оқулығы

Тапсырмалар

Сабақ барысындағы мұғалім мен оқушының іс- әрекеті:

Тапсырма

Мұғалімнің іс – әрекеті

Оқушының іс – әрекеті

Оқушыларға психиологиялық ахуал туғызу

2 мин

Оқушылармен амандасып, сыныпты түгендейді.

«Бала шақтан – болашаққа...» Бала күндеріңізден бері армандап жүрген арман – мақсаттарыңыз бар ма?

«Қораптағы сөздер». Қораптан сөйлемдер жазылған қима қағаздар арқылы 3 топқа бөлінеді.

1-топ: Балалық шақ-ұмытылмас қызықты,

2-топ: Балалық шағым, бал шағым!

3-топ: Балалық шаққа саяхат.

Мұғаліммен амандасады. Оқу құралдарын дайындайды.

Иә, бала күннен бері ойымда жүрген арманым өз ұстазым секілді ұстаз болу.

Сабаққа зейіндерін аударады.

1-топ: Балалық шақ-ұмытылмас қызықты,

2-топ: Балалық шағым, бал шағым!

3-топ: Балалық шаққа саяхат жасайық.

Өткен сабақты тексеру

6 мин.

Үй тапсырмасы «Түрлі-түсті стикерлер» әдісі арқылы сұралады.

Орындықтарына стикерлер жабыстырылған оқушы үй тапсырмасына жауап береді.

І.Қызығушылықты ояту

2 мин.

Күндерім өткен мол сағым,

Қаншама шаттық, қанша мұң?

Бәрінен тәтті екен-ау?

Балалық шағым, бал шағым.

Өлеңді оқып, ондағы тыныс белгілердің қойылу орындарына назар аударыңдар.

Не себепті сіздерді топқа бұл сөйлемдер арқылы бөлді деп ойлайсыздар.

Балалық шақ туралы өлең беріледі.

Тыныс белгілер сөйлемнің ортасында, соңында кездесіп тұр.

Сөйлемдердің бірі толық аяқталмаған, екіншісі лепті сөйлем, үшіншісі хабарлы сөйлем. Тыныс белгілеріне байланысты бөліндік деп ойлаймын.

ІІ. Мағынаны тану

26 мин.

6 мин

5 мин

7 мин

5 мин

Тыныс белгілердің қойылатын орындары. Балалық шақ.

«Фрайер моделі» арқылы тілдік бағдармен жұмыстанады.

1-тапсырма. «Жұмыс үстелі». (мәтін 3 топқа бөлінеді)

1-топ. Тыныс белгілердің қандай негізде қойылғандығын, олардың қызметін анықтау

2-топ. Хабарлы сөйлемдерден лепті және сұраулы сөйлем жасау

3-топ. Құрмалас сөйлемдерді жай сөйлемдерге ажыратып жазу.

Қарамен жазылған сөздердің мағынасын ашыңдар.

Абай асықпай киініп боп, енді үйге қайтпаққа артына бұрылып еді. Жар жағасында Тәкежан кеп тұр екен. Сұлу киінген әдемі бозбала Тәкежан ат үстінде, қолында қаршығасы бар. Астындағы жирен жал құла дөнені қатты терлепті. Күміс жүгеннің ауыздығын тістеп, әрлі-берлі көлбектеп, ет қызуын баса алмай тұр.

Тәкежанның қанжығасында бір сары ала қаз, екі үйрек бар екен. Барлық бала соны көре сала:

• Ей, аға!

• Әй, ағатай, маған!...

• Маған!.. Маған берші! – деп, судан ырши-ырши жүгірісті.

Тәкежан құс салып қайтқанда, осындай алдынан шығып жүгірген балаларға кейде аң олжасын беретін.

Оспан мен Смағұлды жалындырып алды да, екі үйректі қанжығасынан шешіп беріп жатып:

• Ертеңді-кеш суды лайлағанша, тым құрыса, бүлдірген терсеңдерші! – деді.

• Бүлдірген?

• Қай бүлдірген?

• Бүлдірген қайда?

• Ей, ағатай, айтшы! – деп, Оспан мен Смағұл тағы жалынды.

Бала атаулының, жаз болды десе, ерекше сағынатыны – бүлдірген. Бірақ Бақанастың өз өңірінде ол өспейді. Өзге қай жерде бар? Пісті ме, жоқ па? Онысынан әлі де хабар алысқан жоқ-ты.

«Бүлдірген» дегенде, Абай да елең етіп сұрастыра бастады...

Дескриптор:

• Тыныс белгілердің қойылу орындарын түсіндіреді,

• Хабарлы сөйлемдерді өзгертеді,

• Құрмалас сөйлемдерді жай сөйлемдерге ажыратады.

ҚБ «Пайыздық бағалау»

2-тапсырма. «Ақылды үшбұрыш». Мәтін құраудағы негізгі түйінді анықтаңыз.

Мәтінге қажетті тыныс белгілерін қойыңдар. (үш топқа 3түрлі мәтін беріледі)

1-топ. Кішкентай Лена

2-топ. Балалық шақ

3-топ. Менің атым Қожа

Дескриптор:

• Мәтіннен негізгі түйінді табады;

• Мәтінге керекті тыныс белгілерді қояды.

ҚБ «Пайыздық бағалау»

3-тапсырма. Тақырыптарға сай шағын мәтін құраңдар. Мәтінде тыныс белгілердің қойылу орындарына мұқият назар аударыңдар.

1-топ: Балалық шақтағы қызықты оқиға.

2-топ: Балалық шаққа саяхат.

3-топ: Балалық шағымның арманы.

Дескриптор:

• Мәтін құрайды;

• Тыныс белгілерді дұрыс қолданады.

ҚБ «Пайыздық бағалау»

4-тапсырма. «Торлы диаграмма». Берілген кестені шартына сай толтыру

Өлең жолдары арқылы тақырыпты ашады.

Тілдік бағдармен жұмыстанады.

Тыныс белгілердің қызметі мен ұстанымдары арқылы қойылатын орындары белгіленеді.

1. Құрмалас сөйлемге тән ойдың аражігін ажырату қызметіндегі тыныс белгілер және сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер.

2. Тәкежан балаларға аң олжасын беретін бе еді?

Алақай, Тәкежан балаларға өзінің аң олжасын бөліп берді!

3. Тәкежан құс салып қайтты. Алдынан шығып жүгірген балаларға кейде аң олжасын беретін.

Оспан мен Смағұлды жалындырып алды. Екі үйректі қанжығасынан шешіп берді.

Ауыздығын тістеп – аттың ауыздығын тістелеп, тыпыршуы.

Ет қызуы – ашуын баса алмау

Құс салу – аңға құс салу, бүркітті түлкі немесе ұсақ аңдарды аулауға салады.

Аң олжасы – аңшылықтан түсірген аңдары, олжасы

Қанжығасынан шешіп берді – өз үлесінен, өз олжасынан шешіп берді.

... Педсовет аяқталды, жұрт тарай бастады. Мен ағаштан тезірек түсіп кетпекші болып едім, бір бәтеңкем екі бұтақтың арасына кептеліп қалып, шыға қойсыншы. Жұлқи тартып қалғанымда, мәссаған, табаны дып етіп, қақырап түсті.

Мұғалімдердің алды тысқа шығып та үлгерді. Ахметов пен Майқанова оқшауланып, бермен қарай бұрылды.

• Қадыров түбінде адам болатын бала, - дейді Майқанова.

• Оты бар, - деп, қостады Ахметов.

Екеуі былай ұзай беріп, мен жөнінде тағы бірдеңелерді сөйлесіп бара жатты, бірақ мен анықтап ести алмадым. Мен Майқанованы қас дұшпаным санап жүрсем, ол мені «түбінде адам болатын бала» деп, директорға мақтап бара жатқаны қалай? Ап-айқын, тап осылай деді. Міне, жұмбақ...

Әр адамға өз балалық шағы ыстық, қымбат әрі өте қызықты. Балалық шақ үлкен мұхиттай тұнық өмірдің бір кішкентай ғана бөлшегі. Бала шақ мәңгі есте, мәңгі жүректе қалар ерекше естелік. Осынау қызықты күндерде өз білгеніңді, өз ісіңді дұрыс деп, кейде бұртиып, ал кейде мәз-мейрам болып жүресің. Әр адамның бала шағы отбасымен өтеді. Отбасындағы түрлі қызыққа толы сәттер, отбасыңның күлкісі саған ерекше әсер етеді.

Адам үшін өмірдің ең керемет, ең қызықты күндері – балалық шағы. Әр бала балалық шағын бақытты өткізуге лайықты.

Қорытынды

3 мин.

Бекіту сұрақтары: «Конверттегі сұрақ»

1. Тыныс белгілер дегеніміз не?

2. Тыныс белгілердің қойылатын орындарын ата.

3. Сөйлем ішінде қандай тыныс белгілер қойылады?

4. Даралаушы тыныс белгілерге не жатады?

1. Тыныс белгілер-тіл білімінде жазуға тән шартты белгілер жүйесі.

2. Сөйлемнің соңында, ішінде.

3. Үтір, қос нүкте, жақша, тырнақша, сызықша

4. Нүкте, сұрау белгісі, леп белгісі, көп нүкте.

ІІІ. Бағалау

1 мин.

«Пайыздық бағалау»

25% , 50% , 75% , 100 %

Оқушылар өз-өздерін бағалайды.

Кейін мұғалім бағалауды өзі қорытындылайды.

ІV. Үйге тапсырма

1 мин.

Оқулықтағы 133- жаттығу.

• Тыныс белгілерін орнымен қолдана отырып, әр түрлі жанрдағы мәтіндер құрастыру.

Үй тапсырмасын жазып алады.

V. Ойтаразы

2 мин.

«Ойды аяқта»

Оқушылар бүгінгі сабақтан алған әсерлері мен не түсінгендерін айтады.