Тізбектелген сабақ жоспары бойынша рефлексивтік есеп

Шымкент қаласы №46 мектеп-лицейдің қазақ тілі мен әдебиет

пәнінің мұғалімі Елубасиева Ботагоз Бекшораевна

Тізбектелген сабақ жоспары бойынша рефлексивтік есеп

Мен 10 г орыс сыныбында тізбектелген төрт сабақ өткіздім. Бұл сыныпта 20 оқушы бар: 10 ұл бала,10 қыз бала. Оның ішінде орыстар, өзбектер, азербайжандар,татарлар және қазақтар бар. Жастары 15-16. Қазақ тілі сабағында топтарға бөлінбейді.

Мектеп өмірінде мұғалімдердің дәстүрлі сабақ беруі және кейінгі кезеңі (аралығын)салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын, мұғалімнің шыдамдылық,төзімділік сияқты сапаларымен қатар оқушылардың басқаны қабылдау, түсіну ,сыйлауды үйренгендігімен сипатталады.

Оқытудың осындай жаңа технологияларын сабаққа енгізу бүгінгі таңда әрбір ұстаздың басты мақсаты болуы керек.

Елімізге заман талабына сай қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай білетін, белсенді азаматтар қажет.Сабақта тек білімділік мақсаттарды шешіп қоймай, балалардың жекелік қасиеттерін дамытудың жолдарын қарастыруда дәстүрлі оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдердің айырмашылығын көрсетуге болады.

Дәстүрлі сабақтар: Мұғалімнің іс-әрекеті: тақырып түсіндіреді,кейіпкерлер туралы айтып береді,мәтіннің идеясын анықтайды,мәтіннің көркемдік ерекшелігін мысалдар арқылы түсіндіреді, тақырыпқа шығарма жазуды тапсырады, жалпы сабақты қорыту сұрақтары қойылады.

Оқушының іс-әрекеті: мазмұнын айтып береді,кейіпкерге мінездеме береді, оқулық бойынша мұғалімнің түсіндіргені бойынша айтады. Мәтіндегі негізгі сөздерді тауып, айтып береді,дәптерлеріне жазады. Шығарма жазады,жауап береді.

Жаңа технологиямен өтілетін сабақтар: Мұғалімнің іс-әрекеті; топқа бөліп ой қозғайды, тақырыпқа бағыттайды.Мәтіндегі ең кұнды нәрсені анықтауды ұсынады. Кейіпкердің ерекшеліктерін тануға бағыттайды. Мәтіннің тілдік ерекшелігі туралы сұрақ қойылады. Ойларын жазуды ұсынады. Ойларын қорытуға бағыттайды. Оқушының іс-әрекеті; Ұжыммен жұмыс жасайды,мәтінмен өздері танысады,әртүрлі әдістер арқылы мәтінді зерттейді,жеке кейіпкерлерді талдайды,өздерін олардың орнына қойып қарап салыстырады,әртүрлі әдістер арқылы шығарманын негізгі мазмұнын анықтайды,ойларын қорытып қағаз бетіне түсіреді,өз тұжырымдамасын жасайды.

Сабақта оқушыға білім дайын күйінде беріле салмау керек. Мұғалімнің шеберлігі арқылы баланың білімді игеруге қызығушылығын ояту қажет. Сұрақ әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы баланы жан-жақты алдына мақсат қойып іске асыруына жол көрсетеді.

Мектептегі іс-тәжірибе кезінде мен ең бірінші мектеп әкімшілігімен кеңестім. Мектеп директоры және орынбасарлары маған ынтымақтастық атмосферада сәттілік тіледі. Ал әріптестерім бағдарламаның жеті модулі аясында тізбектелген сабақтар топтамасының жоспарымен танысқанда қызығушылық танытты. Мектеп басшылары мен тәжірибелі әріптестерім маған өз жобамды іске асыратын мәнмәтінді жақсырақ түсінуге көмектесуге дайын екендігін білдірді.Оқушылармен сауалнама жүргіздім, ата-аналармен кеңесіп жүздестім.Тізбектелген сабақтар топтамасын жасадым. Зерттеулер жүргізіп, рефлексивтік есептер жаздым.

Тізбектелген сабақтар топтамасын жасауда 7 модулді 4 сабағыма кіріктірдім. Мысалы: 10 сыныпта қазақ тілі пәнінен « Ең ұлы есім » тақырыбы бойынша өткізілген сабақтың ұйымдастыру кезеңінде оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру және оқыту мақсатында оқушылардың берілетін білім мазмұнын қабылдау қабілетін жақсарту үшін психологиялық ахуал қалыптастырдым.

Бұл ынтымақтастық «Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру және оқыту». Ол когнитивтік даму-баланың оқу проблемаларды шешу қабілеті. Дәлірек айтқанда когнитивтік даму оқуға деген қабілеттілік,сондай-ақ зейін,сөз сөйлеу дағдылары,ойлау, негіздеу және шығармашылық зияткерлік сияқты қабілеттерді дамытуға жане тұрақтануға қатысты.(Мұғалімге арналған нұсқаулық 78 бет).

«Білім беру мен оқытудағы жаңа тәсілдер» модульдерін негізге ала отырып,түрлі жастағы балаларда байқалатын метасана деңгейіне, балалардың жас шамасына бейімделген ынталандыру стратегиясы да әр жастағы балалар мүмкіндігіне сай беріледі. Мұнда жұмыс төмендегідей мазмұнда болады.

«Сәлемдесу» психологиялық тренингін өткіздім. Сабақтың басында оқушылырдың көңіл- күйлерін білу үшін «Сабақтың басы» атты смайликтердің тұстарына стикерлерді ілдірдім. Бұл тың қызықты жаңалыққа оқушылар қызыға қатысты.

Топтарға бөлу де меніңше өте қызықты болған сияқты, өйткені топ басшыларын өзім шығардым. Олар өздеріне адамдар жинады. Мен олардың неге сол адамды таңдағандарын сұрадым, олар қазақ тілінде таңдаған адамдарын сипаттай бастады. Осылайша қазақ тілінде сөйлеуге дағдыланды, әрі топтарды да белгілеп алдық.

Үй тапсырмасын «Оралған сұрақтар» әдісі бойынша тексердім. Ол үшін барлығын шеңберге тұрғызып, сұрақ салынған ыдысты бір-біріне береді. Әуен тоқтағанда ыдыс кімнің қолында қалса сол оқушы сұрақ алып оқиды, жауап береді. Бұл да оқушылырдың қызығушылығын үдете түсті.

Ең бір қызықты сәт жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтағанда туды. Интерактивті тақтадан әйгілі ,ұлы тұлғалардың бейнелерін көрсеттім. Сонда оқушылар олардың есімдерін жарыса тауып, есімдерін атап, жасаған тірліктерін де айтып жатты. Осы арқылы оқушылар қазақ тілінде ойларын білдіріп қана қоймай, бірінің білмегенін бірі айтқан кезде өзерінің таңғалыстарын жасырмады. Менің қуанышымда шек болмады. Көпшілікпен қосылып айтылмай қалған ойларымды білдім, одан сайын оқушылар қызыға түсті. Көрсеткен ұлы адамдарым әр түрлі саладан болды. Ақындар, жазушылар, қоғам қайраткерлері, ғалымдар, музыканттар, спорт шеберлері, батырлар, тіпті, өздерінің сүйіп тыңдайтын әншілері де болды.

Постерлер қорғады, өз есімдерінің мағынасын айтып білісіп жатты, түллі жаттығулар орындады.

Сергіту сәтін де тақырыпқа байланысты жасауды жоспарға алдым. Сабағымның бұл кезеңі де сәтті шықты. Ол былай болды: 15-16 жастағы жасөспірімдердің жас ерекшеліктерін ескере отырып, жастар сүйіп тыңдайтын кумирі Қайрат Нұртастың орындауындағы Дос-Мұқасан ансамблінің әні «16 қыз» әуенін қосып, сол әуенге оқушылар би қимылдарын орындадап биледі. Оған қоса балалардың есте сақтау қабілетін дамыту үшін әндегі қыз аттарын мұқият тыңдауға тапсырма берілді. Сергіту сәті аяқталғаннан кейін қай топ қыздардың есімдерін көп атаса, сол топқа ұпай қосылады.

Сабақтың соңында «Сабақтың соңы» деген смайликтердің тұсына кері байланыс ретінде сабақтан алған әсерлері, пікірлері, ұсыныстары жазылған стикерлерді жапсырады.

Осылай басталған бірінші сабағым өте сәтті шықты. Балалар жазған пікірлерді де оқып шығып, үлкен қуанышқа бөлендім. Оқушылар да келесі сабақты асыға күтетінін айтты.

Келесі сабағым осы тақырыптың жалғасы еді. Көп іздендім, оқушылардың үмітін ақтағым келді. Алдыңғы сабаққа ұқсамайтын басқа әдістермен оқушыларды қызықтырғым келді.

Мұнда топқа бөлуді өзгерттім. Кеспе қағаздарға жануарлардың атымен, құстардың атымен, асыл тастардың атымен, гүл атаулары берілген есімдер жазылған қағаздарды бөлісіп алды. Осылайша үш топқа бөлінді.

Мәтінді ДЖИКСО әдісі бойынша мағынасын түсініп алдық. Оқушылар өз бетінше оқып, бір-біріне түсіндіріп, сұрақ қойып, талқылап топ ішінде қызу пікірталас болды. Топпен, ұжыммен жұмыс істеуге оқушылар төселіп қалыпты. Бір-бірімен қарым-қатынас жасап, команданың алдында жауапкершілікпен жұмыс істеуге әбден машықтанды. Сабақта сөйлемейтін, тұйық, үлгермейтін оқушылардың өздері белсене араласып, сұрақтарға жауап беруге тырып бақты.

Бұл жолы оқушыларды бағалауға көп мән бердім. Қазіргі жаңа технологиялық әдістер көп оқушыны әділ бағалауға мүмкіндік береді. Өзін-өзі бағалау, бірін-бірі бағалау, топтық және жұптық бағалау да орын алды. Белгілі бір критерилер арқылы бағалау да парактикамда болды. Әр сабақта осы бағалаулардың тиімді жақтарын зерттеп, өз сабақтарымда қолданып жүрмін. Меніңше, бағалау сабақтың ең шешуші кезеңі, тартысты да оқуға деген оқушылардың ынтасын көтеретін тұсы. Ал критерий арқылы бағалау әділ жолмен балалардың білімдерін бағалаудың бірден-бір тиімді жолы.

Үшінші сабақтың тақырыбы «Балаға ат қою». Қазақтың тамаша салтымен оқушыларды таныстыру менің басты мақсатым болды.

Бұл сабақтағы жеткен жетістігім рөлдік ойында болды. Өзара сұхбаттасу, диалогке көп көңіл бөлінді. Диалог көбінесе рөлдік ойындарда жақсы жүзеге асады деп ойлаймын. Әр топқа әр түрлі ситуациялық жағдайлар берілді, тақырыптары айқындалды.

Бірінші топқа «Ұлы есімдер мұражайында», екінші топқа «Отбасындағы жағдай», үшінші топқа «Ток шоу» ұйымдастыру берілді.

Әр топтың түрлі фантазиясына тәнті болған жайым болды. Әсіресе, үшінші топтың «Айтса айтсын» атты ток шоуы мені таңғалдырды. Өздеріне де, басқаларға да өте қызықты болды. Бұл оқушылырдың ұшқыр қиялынан туған дүние балалардың ойлау қабілеттерінің дами түскенін білдіреді және оны еркін жеткізуге тырысқандарының белгісі.

Ой қозғау ретінде қойылған сұрақтар оқушылардың болашақ жайлы ойларын өзгертті, ойландырды, кеңестер айтылды, қызу талқыланды. Қазақтың осы бір салтында терең мағына жатқанын ұғынды десек те болады.

Соңғы сабақ «Шілдехана». Қорытынды сабақ болғаннан кейін бұл сабақта РАФТ әдісі бойынша эссе жазуға аса мән берілді. Әрине, қазақтың әдемі дәстүрі, тойы шілдехана туралы көп айтылды. Кәдімгі той сияқты болды десем де болады. Оның себебі осы төрт сабақ бойы айтылған мәселелер, тың жаңалықтар, ашылмаған құпиялар оқушының есінде сақталуы үшін жасалған шаралар зая кетпеуі керек-ті. Мұнда ән де шырқалды, өлең де оқылды, бесікке салу дәстүрі де болды, осылайша қазақтың мәдениеті дәріптелді. Қазақтар есімдерді тегін кездейсоқ қойылмауына мән берген. Кемені қалай атасаң солай жүзеді.

Бұл алынған мәліметтер оқушылардың болашақ өміріне де керек болатын құнды дүниелер екендігіне олардың көзі жеткен болар деген үміттемін.

Оқушылардың ауызекі сөйлеу дағдысын қалыптастыруда осындай сабақтардың өткізілуі керек-ақ. Ойын ашық еркін жеткізуге үлкен септігін тигізері хақ.

Достықты, қарым-қатынастық, ынтымақтастық деп әр топ өз ойларын айтады. Әр топ осы тақырыпқа байланысты сурет салады.Мұндағы оқушылардың өз ойлары болжамдарын, практикада яғни іс әрекетте көрсетіп отыр.Содан тапсырмаға байланысты сурет салыңдар дегенде олар сыни тұрғыда ойлап , тақырыпқа байланысты суреттерін салып дәлелдеп қорғады.Сабақта оқушылардың қызығушылығын арттыру мен қатар оларды сыни тұрғыдан ойлауға жетелеу арқылы білім деңгейінің өсуіне әсер ету көзделді. Жаттығулар орындау барысында миға шабуыл жасалды.Оқулықпен жұмыс барысында топқа жеке тапсырмалар берілді және АКТ-ны пайдаландым.

Оқушылар мәтіндердің мағынасын ашып түсіндіріп береді.Сонымен қатар , «Бүгінгі сабақтан алған әсерлерің, түйген ойларың,не ұнады,не ұнамады?»- деген сұрақ қойдым.

Аяна: маған топқа бөлінгеніміз ұнады және бүгінгі сабақ қызық әрі жеңіл болды.

Руслан: сұрақтар қойғанда екінші топтың нақты жауаптары өте қатты ұнады,тобым және топпен жұмыс жасау ұнады.

Дайана: қазақтың мәдениеті ұнады, әсіресе, балаға ат қою салтын айтам.

Осындай оқушылардың жүрегінен шыққан керемет сөздерінен кейін маған сабақты талдап,оның кемшіліктерін анықтау қиындау болды және бүгінгі өткізілген оқушылардың ойларынан шықты және мақсатыма жеттім деп ойлаймын. Оған себеп оқушылардың айтқан ойлары, стикерге жазған пікірлері: «Апай ертеңде осылай өтемізбе?» деген оқушылардың сұрақтары көп болды.Оған себеп оқушылар сабақты өте жақсы қабылдады.Тапсырмаларды орындау барысында шапшаң ойлап ,ойларын нақтылап айта алатындарын,белсенділіктерін көрсетті.

«Қалай оқу керектігін үйрету», «Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер » , «Білім берудегі басқару және көшбасшылық» модульдерін негізге ала отырып сынып оқушыларын өтілетін топтық жұмыс түріне қалыптастыру.

Түрткі болуға арналған сұрақтар бірінші жауап алу үшін және оқушының жауабын түзетуге көмектесу үшін қойылды. Сұрақты қарапайым етіп қою арқылы , өткен материалға оралу ,ойға салу, дұрысын қабылдау және толығырақ жауап беруге мүмкіндік жасалып отыр.

(Түрткі болу, Мұғалімге арналған нұсқаулық , 41 б.)

Қайта бағыттау әдісі арқылы сұрақты басқа балаларға қайта бағыттау , мысалы , «Көмектесе алатындарың бар ма ?»- деген сұрақты қою арқылы оқушыларды бағыттап отырдым. (Мерсер , 1995)

Өздігінен реттелетін білім алудың үш элементіне сүйене отырып , ( Выготскийдің 1978ж. ) оқушылар өз жұмыстарын орындау барысында өздігінен бағыттаушылығы , мақсаттар мен проблеманы өздігінен айқындауы ,проблеманы шешу мен мақсатқа жету үшін әдіс –тәсілдерді өздігінен таңдауы арқылы сынып ұжымымен тақырыпты қорытындылау сұрақ – жауап арқылы жүргізілді.

Оқыту үшін бағалау – білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек және қандай деңгейге қалай жету керек екендігін ұғынуына ықпал етеді. Оқытуды бағалаудың мақсаты - оқушы қазіргі таңда нені оқып білгенін жинақтау болып табылады . (Мұғалімге арналған нұсқаулық , 58 – 59 б.б ) Осы тұжырымдамалар негізінде жүргізілген жұмыстарды бағалау жұмысында оқушылар өздері жұптарын бағалады , тәуелсіз сарапшы ретінде бақылаушы оқушы әр жұпты бағалап отырды. Бағалау барысында оқушылардың білу , түсіну деңгейі , жауап беру ,жауап алу, сұрақ қою , т.с.с іс –әрекеттеріне назар аударып отырдым.

Сонымен, қорыта келгенде маған , топта жұмыс жасау кезінде топтың жұмысын жақсарта түсу деген ой келді. Топтық жұмыс кезінде топтың шулауын, ережеге бағынуын ескере отырып, және оқушыларды шығармашылыққа , ізденіспен жұмыс жасауға итермелеу керек деген ойға келдім .

Әр сабаққа аз болса да ерекшеліктер енгізіп, оқушылырдың қызығушылығын арттырып, ынтасын дамытып отыру керек деп ойлаймын.

Оқушылардың білімдерін әділ бағалау үшін белгілі-бір нақты критерий қою керек. Сонда ғана балалардың уайымы сейілетін болады. Сөзіміз дәлелді

болуына себепкер болады. Әрбір берген біліміміз балалардың болашақ өміріне пайдалы екеніне олардың көздерін жеткізуіміз қажет. Өз өмірлерінде алған мәліметтерін дұрыс пайдалануға бағыт-бағдар беруіміз керек.

Оқушылырға қолайлы орта тудыру, уақыт беру, үйренудегі іс-әрекеттерін қолдау, ойлау,а, сөйлеуге мүмкіндік беру мәселелерін алға қойсақ біз ашық қоғам адамын тәрбиелейміз, баланың жеке тұлғасын дамытамыз.

Бүгінгі таңда Қазақстанда білім берудің ұлттық ұлттық үлгісі қалыптасып, оқыту мазмұны жаңарды. Оқыту мен тәрбиелеуге айтарлықтай тың әдіс-тәсілдер енгізілді. Нәтижесінде тұтас педагогикалық үрдістер өзгертіліп, білім берудің тиімді деп танылған жаңа технологиялары дүниеге келді.

Сонымен, оқыту технологиясының қай-қайсысы да мұғалімнен терең теориялық, психологиялық, педагогикалық, әдістемелік білімді,үлкен педагогикалық шеберлікті, шәкірттердің жан дүниесіне терең үңіліп, оны ұғына білуді талап етеді. Сондықтан оқушының рухани өсуіне жағдай туғыза алатын, жаңалықтарды қабылдап, жаңа технологияларды меңгерген педагогтер ғана бүгінгі қоғамның талабына жауап бере алады. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгеріске бейім жеке тұлғаны тек педагог қана қалыптастыра алады.

Менің де ұстанымым болашақта жоғарыда айтылғандай мәнде болмақ. Өзіме де, барша педагогтерге де, шәкірттеріме де сәттілік тілегім келеді. Іске сәт!!!

Пайдаланылған әдебиеттер:

Мерсер (1995( , Выготский (1978) мұғалімдерге арналған нұсқаулық .

Қазақ тілі «Арман-ПВ» (2014.)

Мерсер ( 1995 ) мұғалімдерге арналған нұсқаулық ( 41 бет )

Выгодский Л. Мұғалімдерге арналған нұсқаулық (44-45 бет )