Ирон æвзаджы хæзнадон

Эссе на тему : «Ирон æвзаджы хæзнадон»

«Ирон æвзаджы хæзнадон»

О, Стыр Хуыцау!

Фыдрæстæгæй нæ бахиз!

Нæ чысыл Ирыл ма’руадз ды фыдæх.

Куыд уой йæ фырттæ алы ран уæлахиз! Куыд уа æнустæм амондджын нæ зæхх.

Мæ Ирыстонæн ма фесæфæд йе’взаг!

Мæ Ирыстоныл ма рацæуæд зæй!

Æдзæттæй нæ ма баййафæд не’знаг

Нæ кæрæдзийы мауал кæнæм уæй!

Мадæлон æвзаг…

Саби фыццаг зарæг цы `взагыл фехъусы, фыццаг къахдзæфтимæ цы дзырдтæ фæзæгъы, уыдон вæййынц мадæлон æвзагыл. Ирон æвзаг – нæ фыдæлты хæзна – у тынг рагон æмæ хъæздыг, бирæвæрсыг æмæ къабузджын.

Æрмæстдæр ирон æвзагыл ис арф бамбарын Иры хæхты урс ферттывд, æнусон Терчы зарæг, къахфындзтыл сираг сагсур лæппуты фæнд, ирон æвдæны хуыссæг сабийы адджын фын, дыргъ бæласы сыбар-сыбур, ног хуымгонд быдырты цин. Ахсджиаг у мадæлон æвзаг. Хъуамæ алы ирон адæймаг дæр зона йæ мадæлон æвзаг.

Алцыдæр махæн нæхицæй аразгæ у. Нæ мадæлон æвзаг нæ ирон царды бындур у. Йе’взаг чи н æ зоны, уый мæм саст маргъау кæсы. Цæмæй маргъ арвмæ стæха, уый тыххæй йæ дыууæ фидар базыры хъæуы. Кæй зæгъын æй хъæуы, саст базыримæ дæр цæрдзæн цъиу, фæлæ уый цард нæу!

Уыйау адæймаг дæр. Æнæ мадæлон æвзаг цард къахыр у, йæ уд- татутт. Мадæлон æвзаг у æппæты сæр. Уый цинæн у йæ гуырæн, нæ амæндты райдæйæн.

Царды алы адæймаг дæр йæ размæ æвæры цавæрдæр хæстæ.

Куыд фæндыйы цæстæй нæ кæсы йæ фидæны цардарæзтмæ.

Иу куырхон лæг кæддæр афтæ загъта : «Адæмæн сæ егъаудæр хъæздыгдзинад у се’взаг». Хъуамæ йæ алчидæр хата: æвзаджы хъæздыгдзинад махæй кæнгæ у! Дæ мадæлон æвзагыл канд дзурын, кæсын æмæ фыссын фаг нæу.

Ис алыхуызон адæм алыхуызон культурон цæстæнгæсимæ, уымæ гæсгæ алыхуызон цæстæй кæсынц сæ мадæлон æвзагмæ.

Иутæ йын æмбарынц йæ арф нысан царды мидæг, æмæ йыл зæрдæбынæй архайынц, цæмæй ма фесæфа, алы фадæттæ амал кæнынц, цæмæй куыд фылдæр адæм дзура йæ мадæлон æвзагыл.

Нæ куырыхон ахуыргонд лæгтæ пайда кæнынц алыхуызон мадзæлттæй: ахуырадон чингуытæ, ирон фразеологон дзырдуæттæ, аив ныхас, аргъæуттæ æмæ таурæгътæ – бæрзонддæр кæнынц ирон æзаджы ахадындзинад.

Нæй зæгъæн æмæ иууылдæр иузæрдион сты се’ взагыл. Ис ахæмтæ, æмæ сæ сæрмæ дæр нæ хæссынц сæ мадæлон æвзагыл дзурын, афтæмæй – та сæхи хонынц тынг хæрзæгъдауджын æмæ ахуыргонд.

Нe’мбарынц уый, æмæ куыд фæндыйы цæстæй кæсгæйæ сæ ивгъуыдмæ, абонмæ, сæ фидæнмæ, сæхи æнæхай кæнынц уыцы рæсугъд фидæнæй.

Абоны бон – дæ сомбоны дзуапп. Иу таурæгъы чызг лæппуйæн бауайдзæф кодта, зæгъгæ : « Кæд нæ хъæуы дæу дæ мад, уæд мæнæн куыд кæндзынæ лæггад!» Æвзаг æмæ мад та æнæхицæн сты кæрæдзийæ.

Æвзаг – аивады авдæн. Уым æрмæст адæймаг нæ зыны. Уым зыны йæ удыхъæд, йæ царды фæтк, йе’гъдæуттæ, йæ миддуне.

Мадæлон æвзаг мадау уарзын хъæуы.

Сты зондæн уацхæссæг æппæт дунейы‘ взæгтæ,

Нæ дзы’ взæры хæстæг æмæ дæрддаг,

Фæлæ ныххойыс зæрдæйы къæсæртæ.

Æрмæст дæр ды, мæ мадæлон æвзаг!

Мах хъуамæ бахъахъхъæнæм цæстыгагуыйау нæ фыдæлты хæзна – мадæлон æвзаг; уæм сæрыстыр нæ Ирыстонæй, не’ гъдæуттæй, нæ адæмæй.

Ирон æвзаджы хъысмæт арæзгæ у не’ ппæтæй дæр, æмæ йыл хъаумæ зæрдиагæй кусæм.

Уарз де’взаг! Аргъ ын кæн! Æвзаджы хъæздыгдзинадæн бын нæй!

3