Тіл дамыту?а арнал?ан тапсырамалар топтамасы

Тіл дамыту арқылы оқушылардың ақыл-ойы кеңейеді, адамгершілік, эстетикалық тәрбие, бір-бірімен достық қарым-қатынас мәселелері де дұрыс жолға қойылады.

Тіл дамыту тапсырмалар

Анаграмма «А»

• Түнде жарқырап көрінеді.
• Мейірімді жан.
• Жемістің түрі.
• Қыз есімі
• Ұл есімі

А

«К»

• Алауға оранып,

Көкке өрлеп шығады.

Бір айналып оралып,

Көкжиекке бұғады.

2. Қарнында бір көлдің балығы

Немесе жандының алыбы.

3. Жез бенелі өзі,

Кең дала еркесі.

Мөп - мөлдір көзі.

4. Сары ала тоны бар,

Аңдардың ол краны.

5. Мен жүгерсем ол да жүгіреді,

Мен мүдерсем ол да мүдіреді.

к

Ребустар

Сөзжұмбақтар

Мақал-мәтелдер

• Жеті атасын білмеген жетесіз.
• Жеті түрлі білім біл, жеті жұрттың тілін біл.
• Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады.
• Ер жігіттің екі сөйлегені – өлгені.
• Жүз теңгең болғанша, жүз досың болсын.
• Екеу болсаң, бір-біріңмен кеңес,

Біреу болсаң, қабырғаңмен кеңес.

• Алтау ала болса. Ауыздағы кетеді,

Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.

• Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді.
• Мың рет естігеннен

Бір рет көрген артық.

• Алтаумын деме, сегізге жолығасың,

Жетеумін деме, сегізге жолығасың.

ЖАҢЫЛТПАШТАР

Доп деп,

Дөп теп.

Электр шамы жанады,

Этаждар жымың қағады.

Электр жарық бермесе,

Экран сөніп қалады.

Алашаларды

Таба алса, алар.

Үміт түбіт түтті,

Түбітті түтіп бітті.

Қапыда ит қапты,

Қатты қапты,

Қапты қатты.

Деңгейлік тапсырмалар

І деңгей. Мақсаты: Біл, білім, білгір, білсе, білгіш, білімпаз, білген сөздерінің негізгі түбірі қай сөз? Морфологиялық талдау жасаңдар.

ІІ деңгей. Мақсаты: берілген мақал-мәтелдің мағынасын түсіндіріңдер .

Жаманға айтқан ақыл,

Жапанға атқан оқпен тең.

Жақсыдан жаман туады,

Бір аяқ асқа алғысыз;

Жаманнан жақсы туады,

Адам айтса нанғысыз.

Жаман мақтанса қатынын сабар.

Жақсыға жанас,

Жаманнан адас.

ІІІ деңгей. Мақсаты: «Мен – азат елдің ұланымын» деген тақырыпта шағын ойтолғау жазыңдар.

І деңгей. Мақсаты: сөздердің түбірі мен қосымшаларын дефис арқылы ажыратыңдар.

Имандылық, ұрыншақ, әділеттілік, білгіштік, кішіпейілділік

ІІ деңгей. Мақсаты: төменде берілген мысалдарда синонимдер қалай жасалғаның түсіндіріңдер.

• Уай, дүние-ай, қайда біздің өткен күндер,

Қызықты сауық-сайран өткен күндер.

• Және де бір тайпа аңды көрдім,

У да шу, айғай-ұйғай даңды көрдім.

• Семей тұрсын жеті облыс бар қазақтан,

Таласың жеке-дара тұр ғой өзі.

ІІІ деңгей. Мақсаты: берілген мәтінді түсініп оқып, қарамен жазылған сөздерге сатылай кешенді талдау жасаңдар.

Қазақтың эпостық жырларының ерекше бір бөлімі – ғашықтық жырлары. Ғашықтық жырлардың батырлық эпостан басты-басты үш ерекшелігі бар. Ең алдымен, батырлардың халық мүддесі жолындағы күресін негізгі тақырып ететін батырлық эпостай емес, ғашықтық дастандардың өзекті тақырыбы-екі жастың бақытқа жету жолындағы тартысы, қасірет –зары, махаббаты. Екіншіден, батырлық дастандарда шешуші рол атқара бермейтін рулық қарым-қатынастар, тұрмыс-салт, әдет-ғұрып ғашықтық жырлардың фабуласана заңды түрде қабысады.

I  деңгей

Мақсаты: Сын есім туралы айтыңдар, мысал келтіріңдер.

ІІ деңгей

Мақсаты: Мәтіннен дара және күрделі сын есімдерді теріп жазыңдар.

Бұл 15 шақты кісінің бірі - орта бойлы, семіз, көсе, орта жасқа келген құба кісі үй иесі, ауылдың қожасы,ел ішіндегі ықпалды бай Танабай мықырлау бойлы,қырқылжың, салпы ерін, үлкене ауыз, өңсіз, құбалан кісі – Танабайдың ауылдасы ақылдысы Әбділда. Орта жасқа келген семіздеу қызыл шырайлы бәйбіше қа h арлы ашулы түрмен өзен жаққа қарап тұр.

(Б.Майлин)

ІІІ деңгей

Мақсаты: Абай Құнанбаевтың есім сөзбен сын есім тудыратын, етістіктен сын есім тудыратын жұрнақтар арқылы жасалған сын есімдері бар өлеңін жаз, ондағы сын есімдерді  талдап, түсіндіріңдер.

l деңгей

Мақсаты: Негізгі және туынды сын есім туралы айтыңдар, мысал келтіріңдер.

ІІ деңгей

Мақсаты: Төмендегі сын есімдерді сапалық, қатыстық сын есімдерге ажыратып жазыңдар.

Таулы,орманды, ақшыл, үлкен, баласы, көкшіл, қысқа, әзілқой, сулы, майлы, боз, ащы, төзімді, қайратты.

ІІІ деңгей

Мақсаты: Мөңке би Сырымға үш сұрақ қойыпты. Сырым болып жауап беріңдер және ішіндегі сын есімдерді табыңдар.

- Таудан биік не бар?

- Судан терең не бар ?

- Оттан өткір не бар ?

Мәтінге синтаксистік талдау жасап, көптік мағына беретін сөздерді сөз құрамына талдаңдар.

Көкшетау

Көкшетаудың табиғаты өте көркем. Ол – қазақтың Швейцариясы атанған өлке.

Көкшетау өңірі асқақ тауларымен, қалың орман-тоғай, ондаған үлкен-кішілі көлдерімен, түрлі жабайы хайуанаттарымен белгілі. Әсіресе Бурабай, Оқжетпес тауларының сұлулығын айтып жеткізу қиын.

Ормандарда негізінен қайың мен терек өседі. Көлдері мөп-мөлдір.

Көкшетау ормандарында жабайы бұғы, елік, ал тауларда арқар мекендейді. Көлдері балық пен жабайы құстарға толы.

Бурабайдың көркем табиғатын қорғайтын арнайы орман шаруашылық мекемесі құрылған.

Төменде берілген сөздерге көптік мән беретін жалғауды жалғаңдар.

Гүл, терезе, кітап, есік, ана, парақ, қаз, шағала, әйнек, қарандаш, тау, өзен, үй, жұмыскер, қонақ, әнші, ойыншық.

Төменде берілген сөздерді қатыстыра отырып, «Ауылда» тақырыбында мәтін құрастырыңдар. Мәтін ішінен көптік жалғаулы сөздерге морфемалық талдау жасаңдар.

Ата-ана, жаз, ауа, мезгіл, жем, көл, таза, орман, құстар, балалар, ойнау, ата, қойлар, беру, ат, оралу, үй.

Сурет бойынша әңгіме құрастырыңдар.