Презентация. М??а?али - м??гілік г?мыр

«Мұқағали-мәңгілік ғұмыр» тақырыбына жасалған зерттеу жұмысының жобасы.

№ 3 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Альмишева Л.Ш.

«Мұқағали-біздің ұрпақтың ғажайып жыршысы».

Мақсаты:

Сәкен Дәуітов, ақын, филолгоия ғылымының докторы, профессор.

Ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылық жолын насихаттау, өміршең өлеңдерінің мазмұнын ашып, оларды жан-жақты талдау арқылы ақын бойындағы ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген рухани бай тұлға қалыптастыруға жағдай жасау.

Ақиық ақын өмірдерегі

Аты-жөні,

Туған жылы

Туған жері

Мұхаметқали

(Мұқағали)

Алматы облысы

Туыстары

Нарынқол ауданындағы

Әкесі-Сүлеймен (Ұлы Отан соғысында қаза тапқан).

Өлең жаза бастауы

Сұлейменұлы

Анасы-Нағиман,

Он жасынан бастап өлең жаза бастады.

Қарасаз ауылы

Мақатаев

әжесі-Тиын,

(1931-1976)

жары-Лашын Әзімжанқызы.

1949 жылы үйленген. Балалары Жұлдыз, Айбар, Шолпаг, Алма.

Мұқағали Мақатаев (1931-1976)

Ғажайып ақындардың бірі Мұқағали Мақатаев қазіргі Алматы облысы, Райымбек ауданындағы Қарасаз ауылында 1931 жылы 9 ақпанда дүниеге келді. Мұқағали өлеңді он-он бір жасынан жаза бастайды. Алғашқы өлеңдері аудандық газетте жарық көрген. Мұқағали шығармалары 1960-1970 жылдары үздіксіз басылады. Бұл жылдары ақынның қазақ поэзиясының биік шыңына көтерілген уақыты деп санауға болады. Ауыл орта мектебін 1948 жылы бітірді. Кейін аудандық газетте әдеби қызметкер, Қазақ радиосында диктор болған, «Қазақ әдебиеті» газетінде, «Жұлдыз» журналында поэзия бөлімін басқарған. Қазақстан Жазушылар одағында поэзия секциясында әдеби кеңесші қызметін атқарған. Алғашқы шығармалары Нарынқол аудандық «Советтік шекара» (қазіргі «Хан тәңірісі») газетінде 1948 жылдары жариялана бастған. 1954 жылы бір топ өлеңі «Әдебиет және искусство» (қазіргі «Жұлдыз») журналында жарық көрген. Аз ғұмыры ішінде бірнеше лирикалық жыр жинағы мен дастандарын ұсынған. Жыр аудармасы саласында Шекспирдың сонеттерін, Дантенің «Құдіретті комедиясын» аударды. Ақынның «Сарыжайлау», «Сөнбейді, әже, шырағын», «Кел, еркем, Алатуына» өлеңдеріне сазгер Н.Тілендиев ән шығарған. М.Мақатаев қаламынан «Қарлығашым, келдің бе?» «Дариға жүрек», «Аққулар ұйқатғанда», «Шауғым менің» «Өмір-дастан» т.б. жыр жинақтары туған. Қырық бес жасында қайтыс болған соң, Мұқағали екінші өмірі-өлмес ғұмыры басталады. Ақынның артында қалған мол мұрасы: «Соғады жұрек», «Шолпан», «Жыралйды жүрек», «Өмір-өзен» т.б. жыр кітаптары, «Қош, махаббат!» атты прозалық кітабы оқырманның қолдан –қолға түспей іздеп жүріп оқитын шығармаларына айналды. М.Мақатаев поэзиясы туған жер, адамдар тағадыры, өмір мен өлім, ана мен бала, ақын мен ақындық тақырыптарды қамтиды.»

Оң жақта отырған жас жіігіт Мұқағали Мақатаев

Мұқағали жолдастарының арасында

Мұқағали Мақатаев

бала-шағасымен

Қасым Аманжолов пен Мұқағали Мақатаев

Екеуі де ұлы ақындар, оларсыз жыр әлемін елестету мүмкін емес. Екеуі де тағдырлы ақындар. Екеуі де көзінің тірісінде тағдырдың тәлкегін көп көрген ақындар. Бір-бірін рухани туыс санаған ақындар. Егер Қасым болмаса, Мұғқағали да болмас еді. Бірі-Күн, бірі-Ай секілді.

Абай Құнанбаев пен Мұқағали Мақатаев

Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,

Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.

Көкірегі сөзімді, тіл орамды

Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.

(Абай)

Мен-дағы өлең жазбаймын ермек үшін,

Ермек үшін немесе өлмеу үшін.

«Жаздым үлгі жастарға бермек үшін»

Абай жаққан бір сәуле сөнбеу үшін.

(Мұқағали)

Қалқам, мен Лермонтов, Пушкин де емен,

Есенинмін демедім ешкімге мен,

Қазақтың қара өлеңі-құдіретім,

Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген...

Мұқағали

«Аққулар ұйықтағанда» поэмасы

«Аққу-киелі құс». Олар екеу болып қана өмір сүреді.

Аққуды қазақ ежелден қастерлеген.

Аққуды-киелі құс төресі деп санап, оған ешқашан оқ атпаған.

Жазылар естеліктер мен туралы.

Атырауға барсаң да, Алтай мен Арқаға барсаң да алдыңнан Мұқағали шығады. Мұнайшы да Мұқағали әнін салады, жұмысшы мен балықшы да Мұқағали жырларымен айта алмай жүрген ойларын жұртқа естіртеді. «Әу» деп ән салатындардың бәрі Мұқағали сөзіне әуен шығарады. Баянауыл мен Қазығұртта жүрсе де қазақ атуаулы желісіне үйірілген құлындай Мұқағали жырымен табысып шұрқырасып жатқаны. Нағыз өнер құдіреті деген-осы. Мұндай ақыны болған халық-бақытты халық.

Фариза Оңғарсынова

Жазылар естеліктер мен туралы.

Ол өзі де сондай тау тұлғалы адам еді. Мінезі кесек болатын. Ол өз сияқты «Ертең не болады?», «Қарным ашып қалды-ау» дегенді ойламайтын. Халықтың мұнын мұндап, жоғын жоқтап, елдің ертеңіне алаңдайтын. Ал ақындығына келетін болсақ, Мұқағали қазақтың ауыз әдебиетін, музыкасын, өзіне дейінгі бүкіл ақындарды, Абайды бойына сіңірген. Оның әрбір өлеңінен өзің бұрын байқамаған бір жаңалық табасың. Соған қарағанда Мұқағали-біздің ұрпақтың ғажайып жыршысы. Және оның шығармалары ескірмейтін сияқты. Мысалы, көктем келген сайын бүкіл табиғат оянып, тіршілік қайта түлейді ғой. Сол сияқты Мұқағали да көктеммен, ғасырлармен бірге жаңарып, келер ұрпақпен жасай беретіндей болып көрінеді.

Сәрсенбай Дәуітов, ақын, филология ғылымының докторы, профессор.

Мен ғасырдың құрдасымын. Бәлкім одан әрідегі ұрпақтардың туысымын да,-деп жазған екен ақын өз күнделігінде.

Жыр жинақтары

Отан

Әр адамның өз кішкентай Отаны бар: ол өзінің туып-өскен ауылы, қаласы, көшесі. Отан өз үйінен басталады. Отанды сүю, оған көп пайда әкелу, адамзатқа керек ұлы қасиет.

Сен болмасаң не етер ем?

Мәңгілікке бақытсыз боп өтер ем,

Өмірден бұл өксуменен кетер ем.

Құс үясыз,

Жыртқыш інсіз болмайды.

Отансыз жан өмірінде оңбайды.

Өзің-өзі қорлайды да, сорлайды.

Тірі адамға-сол қайғы!

Күн көреді,

Әкесіз де, анасыз,

Өмір сүрер,

Әйелсіз де, баласыз,

Ал Отансыз-нағыз сорлы панасыз?

Мұқағали Мақатаев

Шығармашылық шеберлігі

Шығармашылық жолдары

Қалам тербеген жанрлары

1950-1976 жылдар

Жинақтары

Поэзия

Драма

«Жырлайды жүрек»,

Аударма

«Өмір-өзен»,

Проза

«Өмір-дастан»,

Күнделік жазу

«Шолпан»,

«Жылап қайттым өмірдің базарынан»,

«Қош, махаббат», «Аманат»

Назарларыңызға рахмет!!!