Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Презентация к уроку адыгейской литературы соответствует требованиям ФГОС. Цели презентации: познакомить учащихся с жизнью и творчеством адыгейского писателя Тембота Керашева.
С помощью этой презентации учащиеся видят наглядно творчество писателя. Материал по может учителям адыгейского языка и литературы сделать сой урок интересным и познавательным.
«К I эрэщэ Тембот ыбзэрэ адыгэ жэры I уабзэмрэ. Романэу «Шыу закъу».»
К1элэеъаджэр:
Жак1эмыъо С.Х.
« Ц I ыф шъыпкъэк I э зызылъытэжьын зылъэк I ыщтыр – а дунаим ц I ыфым ык I уач I э нахь зэрэщыпытэнымк I э ыпсэ емыблэжьэу, ылъэк I ыщтым фэдизк I э ащ хэлажьэрэр ары ны I эп».
К I эрэщэ Тембот.
«Одно острое слово – человек обречен на позор. Восхваляющая песня – и человек вознесен на вершину славы».
«Адыгэхэмк I э ц I ыфым идахэ а I оным нахь лъап I и щы I эп, и I ае а I онри хьадэгъущэм фэдэу щыхъущтыгъ».
К I эрэщэ Тембот.
«Къушъхьэтх къобэ-бжъабэри джы нахь I упк I эу къэлъэгъуагъ. Шъхьэпэ ос тхыц I э джэдэжъыхэу къоеч I эежъхэу, иныжъ гуихэу зэтегъэшэсагъэхэу дунэешхо шъэфыр акъоушъэфагъэу къэлъагъох».
«Чъыгыжъ джадэхэм, иныжъ хабзэу, ч I ып I абэ аубытыгъэу, мэз ч I эхъу I эхъу - лъэхъоу щытых».
« …Чъыгыжъмэ пхъэцэу атыриш I агъэхэри къэтэбэ дэхэ дэдэу къыщэхъу».
«Тыгъэмыхъо чапэхэмрэ бгы тхыц I эхэмрэ зэлъызы I ыгъ тфэй мэзышхо ч I эхъухэми фитэу жьы къащещэжьы».
« …Ерстэм абдзахэмэ ядахэмэ ащыщыгъ: и I уплъэрэ итеплъэрэ узэригъэхъуапсэу го I у. Блыпкъыш I о бгы псыгъоу, ынэгу гъуч I ышъоу щык I агъэ имы I эу бзыхьагъэ. Ыпак I э бжъэ ш I уц I э псыгъоу I угъэщык I ыгъ, жак I эр мык I ырэу шъабэу мэт I ыргъо».
«Къок I э-бгыч I эмэ изакъоу ахэфагъэу зэхъум, Ерстэм, тамэ къыгок I агъэу быбыным фэдэу, ыгурэ ышъхьэрэ псынк I эу, гоошъхьаоу нычэпэ шъхьащылъыгъэри тезыжьыгъэу гъэш I эгъонэу зэу зыкъихъожьыгъ» .
Ерстэм ятэ игущы I э к I эк I хэр:
«Ц I ыфэу укъэхъугъэмэ, пшъхьэ хэмылъэшъухьажь».
«Л I ыгъэ мак I эм рыкъэйрэр, л I ыгъэшхом лъы I эсышъущтэп!...»
«Бэ ымы I оу, игущы I э уасэ фиш I ыжьэу, купк I хэлъэу гущы I эныр!...»
Дэплъыешъ, мыжъобг цэкIэшхор иныжъ блыпкъэу ошъо шхъуантIэм кIэгъэкъуагъэу къыщэхъу.
Шыблэ маш I охэри зэ къамыщ псыгъоу , зэ блэшхо I онт I агъэу , зэ аркъэн зэблэдзыгъэу , зэй чъыгы къутэмэшхоу маш I о зык I энагъэм фэдэу мэш I о къутэмэ жъгъэибэу- бгышъхьэм зыкъыхасэ, сэпэ фаоу къео, к I илъэшъоу къытриупц I эу къео,зэблэу, зэбледзы, мэгъуахъо, мэц I ац I э.
Бэрэ пэмытэу Оштэн ышыгу а пщэ шIуцIэ-шхъуантIэхэр мэшIо плъыгъэ къамыщхэм зэхаупкIатэу фежьагъ.
« Хыр псэушъхьэ джэдэшхоу зи I уант1эу, уалъэу къак I орэм фэд. Анахьэу хыр псэушъхьэ фэдэу къыщызгъэхъури нэпкъым къызэрезаорэр ары – гъуахъоу къыдэбэнае, пэмылъэшыгъэу губж I упсыр ыутхэу зэк I эожьы, ыгъэплъэхъоу ыгъапц I э ш I оигъо фэдэу, къедэхаш I эу къебзэи…».
«…Ынэмэ къак I идзэрэр идышъэ пэ I о ц I ык I у ары. Шыгубгъо лъхъанчэ ц I ык I оу, шъхьап I энэ к I эрак I эм фэдэу , фэкъощашъоу ышъхьашыгу тес. Ежь пшъашъэри, бзыу к I эрак I эу быбыжьынэу хьазырым фэдэу, пкъы псынк I э шъхьэ псынк I эу зыгорэу къыщэхъу…»
«Мыдрэ Суанд, ынап I э едзыхыгъэми, щэбзэкъу къэщагъэм фэдэу, зэпэщэчыгъэу, сакъэу, ябгэу зыгорэм паплъэрэм фэдагъ. Нэр п I эпихэу дахэу, ищыгъэу ыпкъык I э бжьыш I оу, ау пфэмы I орыш I эн, пфэмыгъэ I эсэн псэушъхьэ I элым фэдэу , угук I э уигъаштэу Ерстэм гъэш I эгъон горэу къыщыхъугъ».
« …Щы I ак I эр рагъэк I эрэк I энэу тхыпхъэ дахэхэри къыхахыщтыгъэ, дышъэ идэгъэ дахэхэри агъэчъыщтыгъэ, нэтеплъэгъу закъок I э л I ым фэш I у шъуашэ фадыни алъэк I ыщтыгъэ – зэра I оу, а I апэ дышъэр къыпызыщтыгъэ».
«…Пшъэшъэ гъэк I эрэк I эным зи къогъанэ я I агъэп…»
«… Мэзатакъэм фэдэу, тхыпхъэ зэмышъогъубэр зэк I оу, го I оу, бзылъфыгъэ шъуашэ хахын алъэк I ыгъ…»
«Мэзрэ чэщрэ уишъэф ащымы I у а I ощтыгъэ, ау шъэф I отап I эу я I агъэр хьак I эщ зэгъок I ыр арыгъэ»
«Бэ зыгъаш I эгъэ нахьи, бэ зылъэгъу»
«Ш I улъэгъур, л I ыгъэм фэдэкъабзэу, I ахь мыгощ».
«Нэр ащэ, напэр ащэфы».
«Шъоури I эш I у, ау зыгу римыхьрэм ышхырэп»
1. Ерстэм фэдэ ымылъэгъугъэу шъхьацыф нэгуфэу, фыжьыбзэ осэу зыпшъашъэ Суанд ыпашъхьэ исыгъ.(307. Ш.З.).
2. …итеплъэ: шышъхьэм фэдэу нэгу к1ыхьэ нэк1убгъу, ы1упш1эмэ къыблэк1эу пэшхор къещыпсэхыгъ, пэк1э ш1уц1эшхор 1угъэщык1ыгъ. Ынэхэр мыт1ырэу зэрмырым фэдэу утхъуагъэхэу – 1уплъэ го1удж.(302. Ш.З.).
3. Л1ы шышъхьэ пэк1эшхор апэу алъэгъуи къыхагъэщыжьыгъ.(306. Ш.З.).
4. Блыпкъыш1о бгы псыгъу, ынэгу гъуч1ышъоу щык1агъэ имы1эу бзыхьагъэ. Ыпак1э бжъэ ш1уц1э псыгъоу 1угъэщык1ыгъ, жак1эр мык1ырэу шъабэу мэт1ыргъо.(8. Ш.З.).
5. Мустафэ ынэгушъхьэ убэрэпщыгъит1ур нахьри къыгъэпщынэу лъэшэу жьы ыщи, хьылъэу гук1аеу къыдит1упщыжьыгъ.(314. Ш.З.).
6. Л1ы нэгут1э пэтхыуан, пщэрэп, ау л1ы къобэ – бжъэбэшху. (309. Ш.З.).
7. Л1ыхъужъыгъи, блэнагъи, гулъыти, зэхэш1ык1и, гушъэбагъи, гупытагъи – зэк1э дэгъоу ц1ыфым хэлъыр л1ыгъэм фэгъэзагъ. (285. Ш.З.).
8. …мэхъух л1ы дэгъухэр: шъыпкъагъэ акъолъэу, гущы1э хьаулые амы1оу, ягущы1э купк1 хэлъэу, зэ1ук1э хъумэ я1ушыгъэк1э ц1ыфхэр агъэда1оу, ц1ыфхэри упч1эжьэгъук1э къанэсэу. (284.Ш.З.).
9. Ау мыдрэ пшъашъэр ибжьыш1уагъэк1и, идэхагъэк1и, и1ушыгъэк1и къахэщыщтыгъэ. … Адрэ пшъашъэ нэгъуцухэм ахэмык1ак1эу, ыни ыпи мэгуш1о, гуш1о бзыйхэр ынэгу къык1ихыщтыгъэ. (257. Ш.З.).
10. К1элэжъ пл1э1убгъу, пкъыеу къобэ –бжъаб. Мыт1ыры. (Ш.З.).
1 . Ш1улъэгъур, л1ыгъэм фэдэкъабзэу, 1ахь мыгощ.
2. Шъоури 1эш1у, ау зыгу римыхьрэм ышхырэп.
3. «Бэ зыгъаш1эгъэ нахьи, бэ зылъэгъу»,
4. «Нэр ащэ, напэр ащэфы», «1оф мыублэм блэ хэс». (Ш.З.).
5. «Дахэм Блэр гъуанэм къырещы» -а1уагъ.
6. Теплъэ дахэм, зек1ок1э-ш1ык1э дахэм ц1ыфыр сыдигъок1и къагъэдахэ, къагъэбжьыш1о.
7. Жъыр бгъаш1омэ, пшъхьэ огъэш1ожьы» - а1о адыгэмэ.
8. « Пчъэ1ушъхьа1ум плъакъо иудзыгъэми, уянэ къыуаджэмэ къэгъэзэжь», - а1о адыгэмэ.
9. « Улажьэмэ лыжъ пшхын, умалыжьэмэ лажьэ бгъотын»
10. « Е ул1ын, е ул1эн» зыфа1уагъэр мыщ фэдэ ч1ып1э ушэтып1э а1оба.
11. Мэзрэ чэщрэ уишъэф ащымы1у а1ощтыгъэ, ау шъэф 1отап1эу я1агъэр хьак1эщ зэгъок1ыр арыгъэ .
12. Л1ыгъэм мак1эм рыкъэйрэр, л1ыгъэшхом лъы1эсыщтэп!.. .(Ш.З.)
13. Зэогъум шышъхьэ мыгъаз» - зыфа1орэм фэд.. .( Ш.З.)
14. Е ул1эн, е ул1ын. (18. Ш.З.).
15. Блэ зэуагъэр аркъэнми щэщтэ» зэра1оу…(19. Ш.З.).
16. «Ц1ыф зыщымылъэхъужьын тхьэ уехь!».. .(Ш.З.)
17. « Ц1ыфмэ къыбдамылъэгъущт шхыни, шъуаши, бгъахъи, блэжьи сыд апк1а!» - а1ощтыгъэ адыгэмэ.(64. Ш.З.).
19. «Ащ ыц1э хэры1урэм ялый!, «Ащ идауш фэдэр ил1ыгъ, ил1ыгъэ фэдэри иц1ыфыгъ!».(73. Ш.З.).
20. Гуащэр къыщи, псаоу, тхъэжьэу къэнэжьыгъ зыфа1уагъэр пшысэмэ…(33. Ш.З.).
21. Хьак1эр мэфищэ щысмэ унагъом щыщы мэхъужьы зэра1орэм тетэу, синахьык1э 1энат1э сы1ууцуагъэ(251. Ш.З.).
22. Ц1ыфхэр ылъытэным ежь ышъхьэ ылъытэжьыни ди1ыгъэу щытыгъ.(113. Ш.З.).
23. Шъхьак1ор зыфэмыщэчырэр ишъхьак1о тек1одэжьы.( 104. Ш.З.).
1 . Зы мыхъуми- «Ахэр адыгэх, шъхьак1ор алъэгъун алъэк1ырэп, л1ы фэдэу апсэ халъхьагъ» -а1он. Мыл1эжьын щы1эп, емык1у къэпхьэу ущы1эн нахьи, ппсэ хаплъхьэми нахьыш1у.(316. Ш.З).
2. Ежь гухэлъэу ыш1ыгъэм ыгуи ыни тегъэнагъэ фэдэу еплъыхы щыс.(309. Ш.З.).
3. Мыдрэ Суанд, ынап1э едзыхыгъэми, щэбзэкъу къэщагъэм фэдэу, зэпэщэчыгъэу, сакъэу, ябгэу зыгорэм паплъэрэм фэдагъ…Нэр п1эпихэу дахэу, ищыгъэу ыпкъык1э бжьыш1оу, ау пфэмы1орыш1эн, пфэмыгъэ1эсэн псэушъхьэ 1элым фэдэу, угук1э уигъаштэу Ерстэм гъэш1эгъон горэу къыщыхъугъ.(308. Ш.З.).
Ет1ани, ыгу зэре1урэм имызакъоу, ыпсэ лыузы 1эш1оу къыхаоу, гук1эгъум ыгу зыкъыщи1этыгъ.(69. Ш.З.).
4. Пшъэшъит1ум а1они аш1эни амыш1эу, 1анэр къагъэк1уати, т1ысынэу фежьагъэх. Ау Суанд ынэмэ чъы1э сырмаер къак1ихэу къы1уагъ.(115. Ш.З.).
5. Нэр зэблагъэплъэу, къэптан зэмышъогъубэр, дани, чэтэни зэтефыгъэу, зэхэлъыгъ.(305. Ш.З.).
6. Батым зыми къык1эупч1эжьыгъэп, зыхэхьэгъэ дунаим гъэш1эгъон бащэ щилъэгъугъэу ыбзэ ыубытыгъэм фэдагъ.(297. Ш.З.).
7. Мы лъэныкъомк1э сэ зыт1о-зыщэ сыкъырык1уагъэшъ, мы къалэхэр хэкужъ бгынэжьыгъэм фэдэу къысщыхъугъ.(295. Ш.З.).
8. Ау мыдрэ пшъашъэр ибжьыш1уагъэк1и, идэхагъэк1и, и1ушыгъэк1и къахэщыщтыгъэ. … Адрэ пшъашъэ нэгъуцухэм ахэмык1ак1эу, ыни ыпи мэгуш1о, гуш1о бзыйхэр ынэгу къык1ихыщтыгъэ. (257. Ш.З.).
9. Мэхъэджэгъэ маш1ор ынэмэ папц1эу къарылыдык1эу, ыцунтхъэным фэ1умац1эу, а къылъэгъугъэр 1эк1эхьаным ы1упс къыфечэу, ынэхэр занк1эу, дысэу къытедыягъэ фэдагъ.(21. Ш.З.).
10. Зэп1э –зэрыт, игупшысэ уасэ феш1ы, гущы1э мыщыу зафа1орэмфэдэ къэжъдэзыхэщтэп.(57. Ш.З.).
1 . Ишхо тыжьын телъхэми тыгъэ бзыйхэр ащэджэгу. Ицокъэ-маистэхэри плъыжьбзэ тэпых. Сыдми, мэзы атакъэм фэдэу, къолэнэу зэхэлъ, ежь к1элэ зищыпэшэс п1онэу, шым къец1ык1ок1эу, нысхъапэу тырапхыхьагъэ фэдэу, тегъэпк1агъэу тес.(135 Ш.З.).
2.Хъулъфыгъэми ащ фэдэ зэте1эжэгъэ икъэшъуак1э, пщэм хэхьаны ч1ылъэм къехыжьынышъ, жьыхьарзэ коренэу, умылъэгъужьэу, къэшъо псынк1эу зыкъыщырит1эным фэдэр, л1ыгъэ пхъашагъэу, к1оч1э лыягъэу къоушъэфагъэу къолъэу къыпш1уегъэш1ы.(76. Ш.З.).
3. И1эшъхьэтелъит1у итамэу бзыу к1эрак1эу зи1этын, пщэсым хэхьэжьын фэдэу, …(76. Ш.З.).
4. Суанд, мыжъосыным фэдэу, ышъхьэ 1этыгъэу и-закъоу пчэгум итыгъ. Пщынаохэм яорэд къыхадзэгъэ ужи, къызэрыригъэжьэщт ш1ык1эм егупшысэ п1онэу, чъыгъэм фэдэу, т1эк1урэ щытыжьыгъ.(75. Ш.З.).
5. Ау адыгэ орэдыр... Ыгуи ыпкъышъоли зыгорэущтэу псынк1э хъугъэу ч1ыгум тыре1этык1ы, бзыоу ошъогум итым фэдэу, Дунаем идэхагъэ къыхегъаплъэ, дэхэгъэ хъырахъишъэхэр идунэе 1эрылъхьэу къыщегъэхъу, щы1эныгъэм и1эш1у ыгу къырагъачъэ, ц1ыф тхьамык1эу насып фэхъуапсэхэм гук1эгъушхор ыгу къыщафе1эты, ыпсэ ц1ыфыгъэ 1эш1у къырегъачъэ.(107. Ш.З.).
6. Гуащэ къэсэщэ с1уи, блашхъо сиунэ изгъэт1ысхьагъ… - ы1уи, лыуз фэхъоу ыгу къызэк1ифызагъ.(79.)
7. Ау сыдэу зимыш1ыгъэми ыкъурбэкъэй хьэ ц1ык1ум ыт1упщырэп, бамык1ым фэдэу зыхигъэнагъэу хэш1агъэу пылъыгъ.(185. Ш.З).
8. Ащ дэжьым шъуипшъашъэу плъэгъурэм блэшхъо ябгэу зыкъызэкъуихыгъ.(315. Ш.З.).
9. Зэхэжъо –зэхаш1, ш1ои, сапэ, ухахьэмэ ухэк1одэным фэд.(299. Ш.З.).
1. Бэ ш1эн мак1э ш1эн – а хьэк1э- къуак1эмэ ар а1эк1эфэн.(136. Ш.З.).
2. Икъэлъэгъуак1э фэдэр ибзэхыжьык1.(137. Ш.З.).
3. Умыуцумэ къиуцук1 у1ук1эн.(135. Ш.З.).
4. Мафэ къэси упч1э бжыб а1эгу илъэу унагъом ышъхьэ л1ыжъэу Таур дэжь чъэщтыгъэх, адрэми бэр фызэхэмыфэу, бэри ищыпэзэхэхэу гугъу хэтыгъ.(112. Ш.З.).
Шъопсэух.
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт
