Ма?ал-м?телдер- халы? даналы?ы

Ашық сабақ

5 – сынып

Мақал-мәтелдер

Сабақтың мақсаты:

А) Білімділік: Мақал-мәтелдер халықтың рухани қазынасы екендігі, олардың өзара ұқсастығы мен ерекшеліктерін, мақалдың ғибраттық, өсиеттік мәні, мәтелдің ишара, меңзеу тұрғысында қолданатындығын түсіндіру;

Ә) Дамытушылық: Тіл байлықтарын, ойлау қабілеттерін өз беттерінше салысыру, қорытынды жасау және таным белсенділіктерін дамыту;

Б) Тәрбиелік: Мақал-мәтелдерді орынды пайдалана білуге, ұшқыр ойлы сөйлеуге,ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Ұйымдастыру кезеңі:

• Оқушылармен сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Оқушыларды сабаққа психологиялық дайындау.

Қайырлы күн, достым,

Сәттілікке толсын!

Біздің алар бағамыз,

Кілең «бестік» болсын!

Үй тапсырмасын сұрау

• Мақал дегеніміз не?

2. Мәтел дегеніміз не?

3. Мақал мен мәтел арасындағы айырмашылық қандай?

Р/с

1

Сөйлемдер

2

Баласы атқа мінсе, анасы тақымын қысар.

Табу

3

Эвфемизм

Дәукеннің баласы ұры, өсекші, боқмұрын.

4

Ауыл сыртында атекем жәкемді зыттыра қуып бара жатыр екен.

Дисфемизм

5

Үй менікі демеңіз, үй сыртында кісі бар.

Тұрақты тіркес

6

Аудан мен ауылдың арасы таяқ тастам жер.

Мақал

Алдар көсе байларды алдау мақсатында өз жанынан қосып айтады.

Мәтел

Жаңа білімді меңгерту кезеңі

Мақал-мәтелдердің негізгі белгілері:

Мәтел

Мақал

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін білдіріп, тұжырым жасайды.

Мағынасы ашық болдмай, ишарамен, тұспалмен айтылады.

Екеуі де белгілі бір түйінді береді.

Мақал-мәтелдердің ерекшеліктері

Р/с

Мақал

1

Мәтел

Құрылысы жағынан екі-үш бөлімді.

Әке – асқар тау,шеше-қайнар бұлақ, бала-жағасындағы құрақ.

2

Көбіне бір бөлімді болып келеді.

Кәрі түлкі қақпанға түспес.

Ой неғұрлым ашық айтылады.

Батыр туса - ел ырысы,жаңбыр жауса - жер ырысы.

3

Ой,пікір ишара,тұспал түрінде беріледі.

Көп түкірсе – көл.

Мақалдың мазмұнында себебі мен салдары қатар айтылады.

Қорқақты көп қусаң, батыр болады.

Істің салдары айтылып, себебі айтылмай қалып қояды.

Дария жанынан құдық қазба.

Практикалық дағды кезеңі

I саты ( Оқушылық деңгей)

Бірнеше сөздер беріледі: Ана, еңбек, дос, ел.

Мақал-мәтелдер құрап, оларды қатыстырып, бір-екі сөйлеммен өз сезімдеріңді білдіріңдер.

II саты ( Алгоритмдік деңгей)

Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қой және сол сөзді үш тілде айтып бер.

1) ... тас жарады,

Тас жармаса бас жарады.

2) Таяқ еттен өтеді,

... сүйектен өтеді.

3) ... таумен кездеспейді,

Адам адаммен кездеседі.

4) ... көпті жау алмайды,

Ақылы көпті дау алмайды.

5) ... қылды қақ жарған.

III деңгей ( Ізденімдік деңгей )

А) 125-жаттығу. Мақалдарды бір бөлек, мәтелдерді бір бөлек көшіріп жазыңдар.

ә) «Жылдам жауап»  ойыны. Сәйкестендіру т есті

            Еңбек түбі –                                       Зейнет

            Бейнет түбі –                                      Береке

            Ұрлық түбі –                                      Бұлақ

            Сөз анасы –                                        Қорлық

            Су анасы —                                          Құлақ

IV саты ( Шығармашылық деңгей )

Екі қатарға тапсырмалар беріледі.

І қатар – Ата – ана

                                                     ІІ қатар – Еңбек

Тірек сөздер мен сөз тіркестері, мақал – мәтелдер.

Ата – ана тақырыбына: аялы алақан, мейірім, парыз, сәби тілегі, «Қыздың ұяты — шешеге», «Шеше көрген тон пішер».

Еңбек тақырыбына: еңбек ету, маңдай тер, мақсат қою, «Еңбек түбі — береке», «Ердің атын – еңбек шығарар».

Үй тапсырмасы

1. 134-жаттығу.

2. Ережелерді қайталау.

Бағалау

Смайлик фишкалар арқылы бүгінгі сабаққа белсене араласқан оқушыларды бағалаймын.

Қош сау

болыңыздар!!!