Кіріктірілген саба?: Шешендік с?зді? тектері мен т?рлері

Сабақтың тақырыбы:

Шешендік сөздің тектері мен түрлері

Сабақтың мақсаты:

Шешендік сөздің тектері мен түрлерінің мазмұнын,қолдану мақсатын, құрылымдық ерекшеліктерін танып білу.

Әлеуметтік-саяси шешендік сөз

Әлеуметтік-саяси шешендіктің

Мақсаты:

1.Тыңдаушылардың

қоғамдық пікіріне қозғау салу.

2.Саяси көзқарасын

қалыптастыру.

3.Идеологиялық бағыттарға

қырағылықпен қарауға үндеу

Әлеуметтік-саяси шешендіктің

Міндеттері:

1.Тыңдаушыларды

жігерлендіру

2.Намысын жану

3.Дүниетанымдық

ұғым-түсінігін кеңейту

Ресми хабар

Митингілер

съезд

Әлеуметтік-саяси

шешендік сөз

Конференция

Дипломатиялық кездесу

Радио,теледидар

Д ипломатиялық қатынастар

Академиялық шешендік сөз

Адамның ғылыми-танымдық өрісін кеңейту

Ғаламды танудың жолын көрсету

Мақсаты

Жаратылыстың заңдылықтарын түсіндіру

Дүниедегі құбылыстарды саналы түсінуге жол ашу

Жоғарғы оқу орнында

оқылатын дәрістер

Ғылыми баяндамалар,

хабарламалар

Академиялық шешендік сөздің түрлері

Шолулар

Ғылыми-көпшілік

дәрістер

Шешенге қойылатын талаптар

• Сөзге шеберлік

• Тапқырлық

• Ұтқырлық

• Икемділік

Деректік мағлұматтар

Түйіндеулердің дәйектілігі

Академиялық шешендіктің ерекшелігі

Пайымдама

Тұжырымдар объективтілігі

Стильдері

Ғылыми

Публицистикалық

Ресмилік

Әл-Фараби :” Сөз шешендік қисынға, ой-пікір жүйелігіне, ұғымдар үйлесіміне негізделуі тиіс ” , - деген

Мақсаты:

Қоғамдағы әділдікті орнықтыру,жеке адам мүддесі мен қоғам мүддесін таразыға салып безбендеу , ә ділетсіздікке қарсы үн көтеру .

Міндеттері:

• Сөздің логикалығы мен тіл дұрыстығына сүйеніп , сөздің анықтығы мен түсініктілігін қамтамасыз ету;
• Тыңдаушыларды ұйыту , ө з ұсынысын қабылдауға көндіру;
• Дәстүрлі шешендік амалдарды қолданып , қ ажетті атмосфера туғызу;
• Баурау , сөзін дәлелдеу және көпшілікті иландыру;

Сот ісінде қолданылатын

шешендік

Прокурордың айыптау

адфокаттың қорғау сөзі,

айыпкердің қорғану сөзі

Іскерлік қатынасқа тән

сөз орамдары

Публицистикалық,

ресми сөйлеу

Тілдік құралдары:

Риторикалық

сұраулар

Ресми қатынасқа

тән сөз орамдары

Риторикалық

қайталаулар

Мақал - мәтелдер

Дәйексөздер

Шешендік сөздердің түрлері :

Айыпкердің

қорғану сөзі

Прокурордың

айыптау сөзі

Адвокаттың

қорғау сөзі

Би-

Шешен

Заңгер

Елші

Қорғаушы

Айыптаушы

Төрелік етуші

Қазіргі кездегі соттағы

қолданылатын сөздер аясы

Конституция –Ата Заң;

Қылмыстық кодекс

Азаматтық кодекс

Судья – мемлекеттің атынан сөйлеуші, үкім шығарушы;

Защитник (адвокат) –қорғаушы

Прокурор – айыптаушы

Тергеуші (следователь)

Жәбірленуші

Мораль (лат. әдет-ғұрып) – қоғамдық сапаның бір формасы

Сот үкімі

Мақсаты

Діни шешендіктің басты максаты-тыңдаушыларды иландыру,

олардың ішкі сезімдеріне қозғау салып, өз пікіріне сендіру.

Міндеті

Д іни шешендіктің міндеті-жалпыадамзаттық құндылықтармен

байланысты болуын түсіндіру, оның тағылымдық,

ізгілік негіздермен бірлігін таныту.

Діни шешендік сөздің түрі-

уағыздар, Иман сөздер.

Стилі-

публицистикалық сөйлеу

Діни қызметтегі шешендік

Негізгі тілдік құралдары-

дінге қатысты терминдер,

имандылыққа үндейтін сөз орамдары

Діни шешендіктің тамаша үлгілері-қасиетті “Құран кәрім”

Қасиетті “Құран кәрім”

Құран Кәрім Аллаһ Тағаланың Жәбірейіл періште арқылы ең соңғы пайғамбар

Мұхаммедке (с.ғ.с) жіберілген Құдай заңы, өмір сүру ережелері.

Құран – бұл дүние өзінің соңына жеткенше жасайтын, күллі адамзат үшін

өмірдің барлық салаларында (қоғамдық, әлеуметтік, экономикалық және

моральдік) ең жоғары дәрежелі кемел заң үлгісі болатын Хақ кітап.

Қасиетті “Құран кәрім”

Құранда 114 сүре,

6236 аят бар.

Фатиха сүресі

Меккеде түскен. 7 аят

Қорытынды

Пайғамбарымыз : “Қайда болсаң да Аллаһ

тағаладан қорық, жамандықтың артынан

жақсылық істе, жамандықты жойсын”.

Әлеуметтік тұрмыстық

шешендік

Әлеуметтік-тұрмыстық сөздердің мақсаты:

Белгілі бір оқиғиға қатысты немесе жеке тұлғалардың қоғамдағы, өз ортасындағы атқарған ісін дәріп теу, мадақтау, оның сіңірген еңбегін бағалау тұрғысында тағылымды ой тастау

Әлеуметтік-тұрмыстық сөздердің міндеті:

Әлеуметтік- тұрмыстық шешендіктің қазіргі кезде кездесетін үлгілерімен танысу;

Жаңа үлгілерінің маңыздылығын түсіну

Стильдік ерекшеліктері

Ауызекі сөйлеу стиліне

Публицистикалық стиль

Көркем әдебиет

Ертеден келе

жатқан түрлері

Дастархан

басында

Кісіні жерлеу

рәсімдерінде

Мерейтойларда

Көңіл сұрау

Көңіл айту

Жоқтау

Естірту

Қабір басында

Айтулы тұлғалар

Қазақ ақындары

Қазақ жыраулары

Шешендік арнаулар

Шешендік жоқтаулар

Ақпарат

құралдарында

Қазіргі кездегі

жаңа түрлері

Баспасөзде

Тілдік құралдар

• Афоризмдер
• Мақал-мәтелдер
• Тұрақты тіркестер
• Оқшау сөздер
• Ажарлау , айшықтау
• Шешендік фигуралар:

Риторикалық сұрау

Риторикалық қайталау

Қорытынды

Мерейтойларда,салтанатты дастарханда, қабір басында сөйленетін сөздер, көңіл айту, көңіл сұрау, естірту жұбату

Көркем әдебиет, публицистикалық, ауызекі сөйлеу

Мақал-мәтелдер, афоризмдер,

тұрақты тіркестер, оқшау сөздер, метафоралар, ажарлау тәсілі , риторикалық сұрау

Лексика-грамматикалық талдаулар

1

2

4

3

Қатеден сақтандыру тапсырмалары

Осы екі қолданыстың қайсысын дұрыс санайсыңдар? Ойларыңды дәлелдеңдер .

Жаман атқа жал бітсе, жалына торсық байлатпас,

Жаман адамға мал бітсе, жанына қоңсы қондырмас.

Жаман атқа жал бітсе, жанына торсық байлатпас,

Жаман адамға мал бітсе, жақынын танымас.

Жаман ат соқпақшыл, жаман кісі тоқпақшыл.

Жаман ат соқпақшыл, жаман кісі тақпақшыл.

Сөз қисыны

Тапсырманың мақсаты- нысанаға дәл тиетіндей етіп көркем сөйлеуді үйрену, дағдылану, жаттығу .

1) Ассонанс тәсілін пайдаланып мақалды толықтыру үшін керекті сөзді тап:

Омырауына ---------------жарсаң да, оянбас.

Отын, ағаш, көйлек.

2) Әр қатарға тиісті сөзді қой:

Жорғадан туған --------------------бар,

Шеберден туған ------------------- бар,

Батырдан туған --------------------бар.

Шорқақ, қорқақ, жортаң.

3) Көп нүктенің орнына керекті сөзді тап:

Ояу жүріп------------------көргеннен сақтасын.

Ұйқы, түс, тамақ.

Қорытынды сөз

Шешендік сөздің жалпы адамзаттық мәні неде?

Фонетика бойынша кешенді талдау

Күйшілер

Бұл сөзде ,,, әріп, ,,,, дыбыс бар.

Бұл сөзде ,,, буын бар

Бұл сөзде ,,, дауысты, ,,, дауыссыз дыбыс бар

Сөзжасам бойынша сатылай кешенді талдау

Домбырашыға

• Бұл сөз ,,,,,, құрамнан тұрады.

2. тұлғасына қарай-,,,,,

3.құрылысына қарай -,,,,,,,

• 3.құрылысына қарай -,,,,,,,

4.сөзде ,, лексикалық, ,, грамматикалық мағына бар.

5.лексикалық мағынасы - ,,,,,

6. Грамматикалық мағыналары ,,,,,,,,,,

7. ,,,,,,,,, ? деген сұраққа жауап береді

8. Мағынасына қарай ----

Синтаксистік талдау

Мұқағали орны бар, еңбегі бар ақсақалдарды ерекше сыйлап өтті,

сол адамды алдынан кесіп өтпей, өткенше күтіп тұратын.

(Л.Әзімжанова.)

1.Жай сөйлем

2.Құрмалас сөйлем

1.Жақты сөйлем

2.Жақсыз сөйлем

1. Хабарлы сөйлем

2.Лепті сөйлем

3. Сұраулы сөйлем

1.Толымды сөйлем

2.Толымсыз сөйлем

3.Атаулы сөйлем

1.Жалаң сөйлем

2.Жайылма сөйлем

Лексикалық талдау

Сөз танымы Сөздің

этимологиясы

Сүйрік- Амандасу-

Бөстек- Сұмырай-

Баян- Көрпеш-

Қарындас-