Яшь буынны тәрбияләүдә Абдулла Алиш иҗатының тоткан урыны

Яшь буынны тәрбияләүдә

Абдулла Алиш иҗатының

тоткан урыны

Абдулла Алиш

(Габдуллаҗан Габделбари улы Алишев)

(1908-1944)

Абдулла Алиш (Габдуллаҗан Габделбари улы Алишев) 1908 елның 15 сентябрендә элекке Казан губернасының Спас өязе (хәзерге Татарстан Республикасының Спас районы) Көек авылында урта хәлле крестьян гаиләсендә дөньяга килә. Аның бабасы Нурулла шул авылның мулласы булып, әтисе Габделбари, солдат хезмәтендә йөреп кайтканнан соң, ата йортында күбрәк хуҗалык эшләре белән шөгыльләнгән – иген иккән, умарта караган. Абдулланың әнисе Газизә дә авыл халкы арасында укымышлы хатын саналган, әдәбиятны бик яратып, шигырь һәм бәетләр чыгарырга һәвәс булган.

Абдулла Алишның әнисе Газизә һәм әтисе Габделбари Алишевлар. 1914 нче ел

Абдулла Алиш үзенең гаиләсе белән.

1941 нче ел

• Һәр бала әдәбият дөньясына әкиятләр аша килә. Әкият язучы А.Алиш исеме татар гаиләсендә үскән балаларга кечкенәдән үк таныш.

Әкият – ул бөек могҗиза. Ул – халыкның рухи хәзинәсе, күңел сафлыгы, хисләр матурлыгы, изге хыяллары, фикер үткенлеге, зирәклеге чагылышы, иң асыл сыйфатлары тупланмасы. Бала-ларның, гомумән, кешеләрнең рухи тормышында әкиятләр үзен-чәлекле урын алып тора. Бу әсәрләр белән һәркем сабый чактан ук таныша. Аларны балаларга теле ачылгач та сөйли башлыйлар. Бүгенге катлаулы заманда әкиятләрдә булган табигыйлек, сафлык бала күңеле өчен бигрәк тә мөһим. Әкиятләрдә тормыш тәҗрибәсе, халык акылы, зирәклеге чагыла. Милли телләрне камилләштерүдә, балаларның рухын баетуда, кешеләрне танып-белүдә әкиятләрнең роле гаять зур. Әкият уйландыра, гыйбрәтләндерә, миһербанлы-лыкка, батырлыкка чакыра.

Әкиятләр

• Алиш әкиятләренең күпчелеге хайваннар тормышыннан алып язылган. Авторның бу материалны сурәтләү объекты итеп алуы юкка түгел, чөнки табигать - балаларга иң якын булган тормыш, үзләштерү, хәтердә калдыру өчен дә җиңел.

А.Алиш зурлар, төрле яшьтәге мәктәп балалары өчен иҗат итсә дә, аның төп иҗат юнәлеше мәктәпкәчә яшьтәге балаларны тәрбияләүгә юнәлтелгән. Автор алар өчен нинди генә әсәр иҗат итсә дә, әкиятме ул, тел күнекмәләреме, кош-корт, җәнлекләр яшәешен шигъри телгә күчереп, алар турында кы-зыклы да, файдалы да тө-шенчәләр бирә алды; чын-барлык һәм фантазияне ты-гыз үреп, уңышка иреште.

Әкиятләре аша Алиш балалар-ны табигать һәм тормыш-көнкү-реш шартлары белән танышты-ра, кечкенәдән үк бала харак-терында уңай сыйфатлар фор-малаштыру бурычын куеп, алар-ны төрле матур гадәтләргә, ата-аналарны һәм олыларны хөр-мәт итү, гаделлек, намуслылык, батырлык, тыйнаклык һәм баш-ка күркәм сыйфатларны булды-рырга тырыша.

Абдулла Алиш әкиятләрендә эш ярату, тырышлык, батырлык, тапкырлык, олыларның сүзен тыңлау, аларга хөрмәт белән карау, туган илне ярату, әгәр аңа дошманнар ташланса, туган ил өчен батырларча көрәшү, кирәк булса, шул изге көрәштә җаныңны да кызганмау аерата калку итеп күрсәтелә. Язучы балаларны табигать дөньясын, җир-су үсемлекләр, ерткыч һәм йорт хайваннары, кошлар, җәнлекләр белән таныштыра, аларның әһәмияте, халык өчен файдалы яки файдасыз булуы турында кызыксынып укырлык итеп тасвирлый, балаларның танып белү сәләтен үстерә.

Балалар язучысы, әкиятләр остасы Абдулла Алиш әкият жанрын үстерүгә зур игътибар бирә.

Ул бу хакта болай дип яза: “Чорыбызның үткәне, киләчәге, бөек легенда булып киләчәк буынга барып җитсен!”

Игътибарыгыз өчен рәхмәт!!!