Ашы? саба? "К?пшілік алдында с?йленетін с?з"

Қорытынды сөз ,

оның міндеті мен тілдік ерекшеліктері

11 сынып қазақ тілі

Бейсенова Алиша Асылбекқызы

• « Ел бастау қиын емес
• Қонатын жерден ел табылады.
• Қол бастау қиын емес
• Шабатын жерден ел табылады.
• Шаршы топта сөз бастаудан қиынды көргем жоқ »,- деген екен Бұқар жырау.

« Әдемі ойды орашолақ сөз бұзса, орашолақ ойды шебер сөз түзеп тұрады”

Көпшілік алдында сөйлейтін сөздің құрылымы:

• Кіріспе сөз
• Негізгі бөлім
• Қорытынды сөз

Қорытынды бөлім міндеті – Айтылған немесе жазылған сөздің тұжырымды түйінін, шешімін жасау , ойды қорыту арқылы сөз өтімділігін арттыру, тыңдарманға ой салу.

Шешендік сөздің түріне және сөздің мақсатына байланысты – дәрістер , ғылыми хабарламалар , саяси - үгіт , митингідегі сөздерде тиянақты тұжырым жасалады№

Қорытынды сөзге тән белгілер - с өз қысқалығы, ой ширақтығы.Қорытынды – сөздің бүкіл күшін топтастырушы , мәнді бөлім.

Сөз этикалық сөз орамдарынан басталады.

Құрметті әріптестер

Ханымдар мен мырзалар

Танысып қоялық

Сіздермен кездесу мүмкіндігі туғанына өте қуаныштымын

Бүгінгі күнді сәтті күн деп есептеймін, себебі.

Қорытынды бөлімде қолданылатын сөз орамдары , тұрақты тіркестер , қыстырма сөздер мол .Мысалы,

“ Қорыта атқанда ” ,” сонымен “ ойымызды түйіндей келгенде ” , “ тоқсан ауыз сөздің тодықтай түйіні ” “ сөз соңында айтарымыз ” , “ жоғарыда айтылған мәселелерден шығатвнт қорытынды ”, т.б.

Батылдық

Тапқырлық

Сабырлылық

Сенім

Сөз қолданысы

Көпшілік

алдында

сөйлеу талаптары

Интонация

Ойы жүйелі

Эмоциялық

бірлік

Талдаудың логикалық тәсілдері

Анализ – бір нәрсені ғылыми түрде жан-жақты зерттеу, талдау арқылы заттар мен құбылыстарды ойша бөлшектеу.

Синтез – анализге қарама-қарсы логикалық процесті білдіретін, заттарды өзара бірлікте қарайтын тәсіл.

Салыстыру – екі немесе бірнеше нәрселер мен құбылыстардың басты белгілерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ойша сараптау.

Жинақтау – бір нәрсені қорытындылау, негіздеу, айтылған ойдың бас-аяғын жинап, түйін жасау.

Баяндаудың түсіндіру тәсілдері

Дедукция - баяндауда автордың жалпылама ойдан жалқыға, бүтіннен бөлшекке қарай ауысуы.

Индукция – жалқыдан жалпыға, белгіліден белгісізге қарай ой қорыту тәсілі.

Аналогия – ұқсас заттардың, нәрселердің мәнді белгілерін салыстыра отырып, нақты бір затқа тән қасиеттерді ашу.

Тест.

1. Бір нәрсені ғылыми түрде жан-жақты зерттеу, талдау арқылы заттар мен құбылыстарды ойша бөлшектеу

А. Анализ

Ә. Синтез

Б. Салыстыру

В. Жинақтау

2. Анализге қарама-қарсы логикалық процесті білдіретін, заттарды өзара бірлікте қарайтын тәсіл

А. Салыстыру

Ә. Синтез

Б. Анализ

В. Жинақтау

3. Екі немесе бірнеше нәрселер мен құбылыстардың басты белгілерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ойша сараптау.

А. Жинақтау

Ә. Синтез

Б. Салыстыру

В. Анализ

4. Бір нәрсені қорытындылау, негіздеу, айтылған ойдың бас-аяғын жинап, түйін жасау.

А. Анализ

Ә. Жинақтау

Б. Салыстыру

В. Синтез

5. Баяндауда автордың жалпылама ойдан жалқыға, бүтіннен бөлшекке қарай ауысуы.

А. Дедукция

Ә. Индукция

Б. Аналогия

6. Жалқыдан жалпыға, белгіліден белгісізге қарай ой қорыту тәсілі.

А. Аналогия

Ә. Индукция

Б. Дедукция

7. Ұқсас заттардың, нәрселердің мәнді белгілерін салыстыра отырып, нақты бір затқа тән қасиеттерді ашу.

А. Аналогия

Ә. Индукция

Б. Дедукция

Үйге тапсырма:

195 – тапсырма

158 – 160 беттерді оқу