Сын есімні? жасалуы

?ызылорда облысы

Жа?а?ор?ан ауданы

№ 56 ?аза? орта мектебіні? ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ні м??алімі

Бим?рзаева Баян

Саба? та?ырыбы: Сын есімні? жасалуы.

Ма?саты: О?ушы нені ме?геруге тиісті?

Сын есімні? емлесін ме?гере отырып: Білімділік: сын есімні? т?л?асына, ма?насына, ??рамына ?арай т?рлерін талдай алады; сын есімні? т?рлерін с?йлем ішінде ажырата біледі, ?з с?здеріні? ішінде т?сініп ?олдана алады, адамны? кескінін, мінезін, портретін суретке ?арап, адам?а ?арап сипаттай алады; к?ркем шы?армалада?ы адамны? портреттерінен ?андай кейіпкер екендігін ажырата алады; к?ркем шы?армаларда?ы адамны? портреттерінен ?андай кейіпкер екендігін ажырата алады, о?и отырып ол адамны? кескінін елестете алады, ?абілеті барлар суретін сала алады. Дамытушылы?: ойлау ж?не шы?армашылы? ?абілеттерін, п?нге деген ?ызы?ушылы?ын, есте са?тау ?абілетін,с?здік ?орын,сауаттылы?ын арттыру.Т?рбиелік: ана тіліні? за?дылы?тарыны? с?й білуге,?семдікке,адамгершілікке, ?жымшылды??а т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Д?ст?рден ?згеше саба?.

Техникалы? ??рал : магнитафон.

К?рнекі ??ралдар: сызбалар, салын?ан суреттер.

Саба? барысы. ?йымдастыру . О?ушылармен амандасу,кезекшімен с?хбаттасу.

1.?стаз. 2.??рметті,білімді.3.О?ытады, ?йретеді,т?рбиелейді.4.?стазы жа?сыны? ?стамы жа?сы.5. Т?рбиеші.

1 – ж?мыс

Ты?дау, Ойлау, ?рекеттену.

Магнитофоннан ?аш?ын ?ылмыскер туралы хабарландыру о?ып , балаларды? к??ілін аудару.

Ты?да?ыздар, ты?да?ыздар, барлы? за? ?ызметкерлеріне, полицейлерге, барлы? ?ала хал?ына хабарландыру.

Кеше са?ат т?нгі 4 – те орталы? банк тоналды. ?аш?ын ?статпай кетті. ?ылмыскерді? кескіні жасырын камера?а т?сіп ?ал?ан. Кескіні кейін газетке жарияланады. Абай болы?ыздар. М?здай ?арулан?ан. Кімде – кім бай?аса, полиция б?ліміне хабарлассын.

Ал, балалар, біз ?ылмыскерді ?стау?а к?мектесуіміз керек. Ол ?шін адамны? кескінін, портретін сипаттай білуіміз керек. Біз сендермен ?дебиет саба?ында портрет туралы т?сінік ал?анбыз. «Т?йебай» ??гімесіндегі молданы? портретін жатта?анбыз. ?ане, кім молданы? портретін айтып жібереді.

Молданы? портреті.

«Молдамыз – с?р?ылттау келген адам, шо?ша са?алы бар. М?ртын та??ита ?ырып, к?зіне с?рме с?ртіп, т?рт к?зденеді де ж?реді».

Б?л – молданы? ?згермейтін , ?имылсыз кескіні.

Балалар, портрет дегеніміз не екен?
Портрет – жазушыны? с?збен сал?ан суреті.

2 – ж?мыс. – Балалар, ?ылмыскерді ?стау?а к?мектесу ?шін бірнеше портреттерді сипаттай білуіміз керек. Адамны? сырт?ы кескінін бай?ай, оны сипаттай білетін а??арымпаз болуымыз керек. Арамыздан за?гер, прокурор, полиция ?ызметкерлері шы?уы м?мкін ?ой. Ол ?шін бірнеше портреттермен танысып, оларды? ?андай кейіпкерге келетінін аны?тау керек . . .

Балалар, ?абит М?сірепов деген жазушыны? «?аза? солдаты» атты романы бар. Ол романда?ы негізгі кейіпкер ?айрош кішкене кезінде о?у іздеп ?ала?а ?арай жаяу ?ашып кетеді.

Зытып келем, зытып келем. Артыма ?арай – ?арай зытам . . . зытып келе жат?аным – ?ашып келемін, артыма ?арай беретінім – ?ор?ып келемін.

?бден шаршап келіп д?кеншімен с?йлескені.

Іздр?сти... – дедім, е? ?депті ?нмен. Ол ма?ан:
Пошел! – деп жауап ?айтарды. ?бден шаршап, ?ап – ?ара, ?ожала? – ?ожала? болып кеткенін к?ріп «мордасы – ай» дейді. Сол кезде сондай а??арымпаз, тез бай?а?ыш бала д?еншіні? де мордасыны? жетісіп т?рма?анды?ын бай?ап былай суреттейді.

Д?кеншіні? портретін ?лестірмелі карточкалар?а жазып, о?ушылар?а о?ытып, сын есімдерді? жазылуына к??іл аударту.

?лестірмелі карточка.

«Шіріген картоптай сабала? тар?ыл м?рынды, жайын ауыз, ма?дайы екі – а? елі, екі білегі ж?н - ж?н». Б?л портреттен ?андай адамды к?з алдары?а келтіре аласы?дар? (жа?ымсыз, с?йкімсіз)

Ал осында?ы сын есімдерге к??іл аударайы?.

Балалар, ?андай сын есімдер бар?
К?рделі сын есімдер бар. Мысалы: шіріген картоптай сабала? тар?ыл м?рынды, жайын ауыз.
Б?лар сын есімні? ?ай т?ріне жатады?
?атысты? сын есімге жатады.

О?ушылар?а к?рделі сын есімдерді? арасына ?тір ?ойылмайтынды?ын айтып ескерткен ж?н.

Екінші карточка

Шеген с?лу, с???а? денелі, б?лшы? еттері болаттай иірілетін, к?ге к?йген, тобыл?ы торы екен. ?а?па? жауырынды, ?ыздай ?ыпша бел, кеудесі шал?а? біткен, б?йге атындай жарау, ?те о?тайлы бала екен. Келте м?рын аз ?ана аузы ?лкенірек, ?о?ыр к?здеу бол?анмен, ма?ан ол ?те сымбатты к?рінді. Табаны жалпа? та емес, ая?ыны? ?сті биік, бар денесі ша?па?тай, ?лде а?си?ан тістері ме, ?лде а? к??ілділігіме, ?лде ?аба?ына ?а? т?рмайтын ойна?шы?аны ма, ?йтеуір шеген мені біржола тартып ?кетті. (жа?ымды, с?йкімді, тартымды, ?демі бала)

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Сын есімні? жасалуы »

Қызылорда облысы

Жаңақорған ауданы

№ 56 қазақ орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Бимұрзаева Баян

Сабақ тақырыбы: Сын есімнің жасалуы.

Мақсаты: Оқушы нені меңгеруге тиісті?

Сын есімнің емлесін меңгере отырып: Білімділік: сын есімнің тұлғасына, мағнасына, құрамына қарай түрлерін талдай алады; сын есімнің түрлерін сөйлем ішінде ажырата біледі, өз сөздерінің ішінде түсініп қолдана алады, адамның кескінін, мінезін, портретін суретке қарап, адамға қарап сипаттай алады; көркем шығармаладағы адамның портреттерінен қандай кейіпкер екендігін ажырата алады; көркем шығармалардағы адамның портреттерінен қандай кейіпкер екендігін ажырата алады, оқи отырып ол адамның кескінін елестете алады, қабілеті барлар суретін сала алады. Дамытушылық: ойлау және шығармашылық қабілеттерін, пәнге деген қызығушылығын, есте сақтау қабілетін,сөздік қорын,сауаттылығын арттыру.Тәрбиелік: ана тілінің заңдылықтарының сүй білуге,әсемдікке,адамгершілікке, ұжымшылдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Дәстүрден өзгеше сабақ.

Техникалық құрал : магнитафон.

Көрнекі құралдар: сызбалар, салынған суреттер.

Сабақ барысы. Ұйымдастыру . Оқушылармен амандасу,кезекшімен сұхбаттасу.

1.Ұстаз. 2.Құрметті,білімді.3.Оқытады, үйретеді,тәрбиелейді.4.Ұстазы жақсының ұстамы жақсы.5. Тәрбиеші.

1 – жұмыс

Тыңдау, Ойлау, Әрекеттену.

Магнитофоннан қашқын қылмыскер туралы хабарландыру оқып , балалардың көңілін аудару.

Тыңдаңыздар, тыңдаңыздар, барлық заң қызметкерлеріне, полицейлерге, барлық қала халқына хабарландыру.

Кеше сағат түнгі 4 – те орталық банк тоналды. Қашқын ұстатпай кетті. Қылмыскердің кескіні жасырын камераға түсіп қалған. Кескіні кейін газетке жарияланады. Абай болыңыздар. Мұздай қаруланған. Кімде – кім байқаса, полиция бөліміне хабарлассын.

Ал, балалар, біз қылмыскерді ұстауға көмектесуіміз керек. Ол үшін адамның кескінін, портретін сипаттай білуіміз керек. Біз сендермен әдебиет сабағында портрет туралы түсінік алғанбыз. «Түйебай» әңгімесіндегі молданың портретін жаттағанбыз. Қане, кім молданың портретін айтып жібереді.

Молданың портреті.

«Молдамыз – сұрғылттау келген адам, шоқша сақалы бар. Мұртын таңқита қырып, көзіне сүрме сүртіп, төрт көзденеді де жүреді».

Бұл – молданың өзгермейтін , қимылсыз кескіні.

Балалар, портрет дегеніміз не екен?
Портрет – жазушының сөзбен салған суреті.

2 – жұмыс. – Балалар, қылмыскерді ұстауға көмектесу үшін бірнеше портреттерді сипаттай білуіміз керек. Адамның сыртқы кескінін байқай, оны сипаттай білетін аңғарымпаз болуымыз керек. Арамыздан заңгер, прокурор, полиция қызметкерлері шығуы мүмкін ғой. Ол үшін бірнеше портреттермен танысып, олардың қандай кейіпкерге келетінін анықтау керек . . .

Балалар, Ғабит Мүсірепов деген жазушының «Қазақ солдаты» атты романы бар. Ол романдағы негізгі кейіпкер Қайрош кішкене кезінде оқу іздеп қалаға қарай жаяу қашып кетеді.

Зытып келем, зытып келем. Артыма қарай – қарай зытам . . . зытып келе жатқаным – қашып келемін, артыма қарай беретінім – қорқып келемін.

Әбден шаршап келіп дүкеншімен сөйлескені.

Іздрәсти... – дедім, ең әдепті үнмен. Ол маған:
Пошел! – деп жауап қайтарды. Әбден шаршап, қап – қара, қожалақ – қожалақ болып кеткенін көріп «мордасы – ай» дейді. Сол кезде сондай аңғарымпаз, тез байқағыш бала дүеншінің де мордасының жетісіп тұрмағандығын байқап былай суреттейді.

Дүкеншінің портретін үлестірмелі карточкаларға жазып, оқушыларға оқытып, сын есімдердің жазылуына көңіл аударту.

Үлестірмелі карточка.

«Шіріген картоптай сабалақ тарғыл мұрынды, жайын ауыз, маңдайы екі – ақ елі, екі білегі жүн - жүн». Бұл портреттен қандай адамды көз алдарыңа келтіре аласыңдар? (жағымсыз, сүйкімсіз)

Ал осындағы сын есімдерге көңіл аударайық.

Балалар, қандай сын есімдер бар?
Күрделі сын есімдер бар. Мысалы: шіріген картоптай сабалақ тарғыл мұрынды, жайын ауыз.
Бұлар сын есімнің қай түріне жатады?
Қатыстық сын есімге жатады.

Оқушыларға күрделі сын есімдердің арасына үтір қойылмайтындығын айтып ескерткен жөн.

Екінші карточка

Шеген сұлу, сұңғақ денелі, бұлшық еттері болаттай иірілетін, күге күйген, тобылғы торы екен. Қақпақ жауырынды, қыздай қыпша бел, кеудесі шалқақ біткен, бәйге атындай жарау, өте оңтайлы бала екен. Келте мұрын аз ғана аузы үлкенірек, қоңыр көздеу болғанмен, маған ол өте сымбатты көрінді. Табаны жалпақ та емес, аяғының үсті биік, бар денесі шақпақтай, әлде ақсиған тістері ме, әлде ақ көңілділігіме, әлде қабағына қақ тұрмайтын ойнақшығаны ма, әйтеуір шеген мені біржола тартып әкетті. (жағымды, сүйкімді, тартымды, әдемі бала)

Үшінші карточка

Ақбота әдемі ақ келіншек болыпты. Жасында дөңгелек жүзді, жұмсақ мұрындылау, арықтау, аласалау еді, қазір ашаң жүзді, қыр мұрынды, бойшаң болуға бет алыпты.

Төртінші карточка

Аласа маңдайына кепкасын бастыра киген, сіріңке қара жігіт маған бірден ұнамады. Жас баланың өкшесіндей тайпиған ғана кішкене иек, сояудай тістерін әрең жасырып, құлағына дейін созылған қалың ерінді, бақа ауыздау жігіт екен. Мойыны қылқиған, айыр желке, ала көзде. Желке мен төбесінің арасы төрт – ақ елі, құлын жауырын, қалақша жігіт, өте бір сүйкімсіз жан көрінді.

Алдындағы екі карточкадағы сын есімдерді дәптеріне жаздырып, кейінгі екеуін ауызша талдау керек.

Сыртқы бейнесін, түрін аңғаруымызбен бірге олардың мінез құлықтарын да ажырата білуіміз керек. Ол үшін молданың мінез құлқын танытатын жолдарды кітаптан оқытып, не жаттаған оқушыларға айтқызу керек.

Сыртқы бейнесін, түрін аңғаруымызбен бірге олардың мінез құлықтарын ажырата білуіміз керек. Ол үшін молданың мінез құлқын еске түсіріп жіберейік. Молданың мінез – құлқын танытатын жолдарды кітаптан оқытып, не жаттаған оқушыларға айтқызу керек.

Түйебай кешігіп келгенде, не дейтін еді? Кітаптан оқытып жібергеннен кейінгі сұрақ.

Молданың мінезі қандай, балалар?
Молданың мінезі өте қатал, жиренішті, қатыгез.

3 – жұмыс. Алдымен адамдарда қарама – қайшылықта болатын мінез – құлықтар, қасиеттер қандай екенін санамалап, талдап жіберейік, яғни антонимдер табайық.

Ол үшін тақтаға мына сөздерді тігінен жазғызып, қарсы сөздерді, яғни антонимдерді толтыру керек.

1.Қайратты –

2.Өжет –

3.Батыл –

4.Салмақты –

5.Сабырлы –

6.Мейірімді –

7.Шебер –

8.Білімді –

9.Еңбекқор –

10. Епті –

11.Аңқау, момын –

12.Батыр, ер –

13.Ақылды –

Керекті қарсы сөздер:боркемік,бос,момын,ынжық,жалтақ,жеңілтек, ұшқалақ, қатал,жалқау,олақ,надан,қопал,айлакер.

4-жұмыс.- Енді сендер бес-алты мінезді талдап,түсіндіріп беріңдер. Ол үшін мына сызбаға көңіл аударыңдар.

Адамдарда кездесетін мінез-құлықтарға түсініктеменің тиістісін оқып бер. Ол түсініктемелер карточкаға жазылып, үстелдің үстінде төңкеріліп жатады. Тақтаға шыққан оқушылар карточканың біреуін алады (емтиханның билетін алғандай),оқиды. Мазмұны сызбадағы көрсетілген мінездің қайсысына тура келгедігін айтады,айта алмаса, оқушылар айтады. Карточкада кездесетін сын есімдерді айтқызып, емлесін сұрап отырған жөн. Мұғалімдер үшін сызбадағы сөздер нөмірленіп, карточкаға сәйкестендіріліп қойылады.