Внеурочная

Внеурочная

Е.Иззатуллаев атында?ы жалпы орта мектеп

Та?ырыбы: С?т ж?не оны? пайдасы.

Орында?ан: Ирискулов Санжар

3 «Д» сынып о?ушысы

Жетекші: Моминова Нозима

Т?ркістан-2016ж

Секция: Этном?дениеттану
?ылыми жоба та?ырыбы: «С?т ж?не оны? пайдасы.»
Орында?ан:Ирискулов Санжар 3 «Д» сынып
Жетекшісі: Бастауыш сынып м??алімі МоминоваНозима
Т?ркістан. 2016 ж.

Жобаны? ма?саты:
С?тті? пайдасын аны?тау ар?ылы ма?ызын к?рсету. ?лтты? бренд ретінде ?лемдік нары??а шы?ару ?ажеттілігін
т?сіндіру.

Жобаны? міндеттері:

- ?лтты? та?амы – с?т тарихымен танысу;
- С?тті? адам ?мірінде алатын орнын к?рсету;
- С?тті? адам денсаулы?ына пайдасын к?рсету.
-С?ттен дайындалатын та?амдармен танысу.

?олданыл?ан ?дебиеттер тізімі:

1. Кенжеахмет?лы С., ?аза?ты? дар?ан дастар?аны, Алматыкітап 2007 ж.
2. Анфимова Н. А., Татарская Л. Л. Аспазшылы?, Просвещение 2002 ж.
3. Ермакова В. И. Аспазшылы?, Просвещение 1993 ж.
4. Матюхин З. П. Тама?тану, гигиена ж?не физиология негіздері, Просвещение 1999 ж. 5.Интернет ж?не баспас?з материалдары.

С?т ?ыш?ылды ?німдерді? шы?у тарихы.

Тіршілігімізді? айнытпас азы?ы саналатын с?тті? тарихы, адамзат тарихы сия?ты ?те ескі д?уірлерден басталады. Б.з.д. 26-?асыр?а т?н бол?ан Бабил м?дениетінде с?т ж?не с?т ?німдері жасал?аны аны?тал?ан. 1 литр с?т ?алыптасуы ?шін с?т бездерінен 500 литр ?ан ?туі керек.С?т ?ыш?ыл ?німдеріні? тарихы ежелгі заманнан бастау алады. Са? заманы кезінде к?шпенділер м?дениетінде ?ымыз ?німі белгілі болды.Ежелгі ?ндістан, Рим, Грекия, Кавказ халы?тары сиыр ж?не ешкі с?тінен дайындал?ан с?т ?ыш?ылды ?німдерді пайдаланды.Кейіннен ?лтты? с?т ?ыш?ылды сусындар пайда бола бастады: Украинада – ?аты?,?аза?станда – ?ымыз, Т?ркияда – йогурт дайындайды.

С?тті? ??рамы ж?не ?асиеттері.

С?т – сапалы, ?оректік ?асиеті жо?ары, біра? тез б?зылатын ?нім екенін жо?арыда атап кеттік. Оны? т?сі – а? немесе аздап сар?ылт, д?мі – т?тті, ??рамында су, май, белок, с?т ?анты, минералды? заттар, витаминдер, ферменттер, гормондар бар. С?тте май, шекер, протеин ж?не ?р т?рлі витамин, минералды т?здар, ауру?а ?арсы т?ратын барлы? элементтер кездеседі. С?ттен жасалатын май, ірімшік, айран да е? ?ажетті азы?тар болып табылады. С?тті к?ніне е? аз дегенде жарты литр т?тыну керек. Жарты литр с?т к?ндік ?ажеттілігіміз болып табылатын кальцийді? 75 %-ын, фосфорды? 60%-ын, йодты? 25%-ын, В 2 ж?не В 12 витаминдеріні? 77 %-ын, С витаминіні? 15 %-ын, А витаминіні? 23 %-ын, Д витаминіні? 16 %-ын ?амтиды. Мысалы, онда?ы кальций еттен 10, наннан 5, алмадан 15, салат жапыра?ы мен с?бізден 3 есе к?п.

С?ттен дайындалатын та?амдар.

С?т – мал ба??ан ?аза? жан?ясыны? негізгі та?амы. С?ттен ?ымыз, ш?бат, айран, ?аты?, сары май, ірімшік, ??рт, с?збе, ?айма? сия?ты ішетін, жейтін, сусындайтын алуан т?рлі та?ам ?зірлейді.

?аты? – к?бінесе ?ойды?, ешкі мен сиырды? ?айма?ы алынба?ан с?тінен ?йыт?ан аса ?ою айран.

С?збе – жа?сы ?йы?ан ?аты?ты ?ап?а салып асып ?ойып, сор?ытып с?зеді.

Айран – ?ой, сиыр с?тінен ?зірленеді. ?аты??а ?ара?анда с?йы? болады. Айран- ш?л басу?а таптырмайтын сусын.

?айма? – б?л та?амны? бір-неше т?рлері бар: піскен ?айма?, шикі ?айма?, кілегей ?айма?, бал ?айма?, та?ы бас?алары.. Піскен ?айма? пісірілген с?тті? бетінен алынады. Шикі ?айма? шикідей т?ндырып ?ой?ан с?тті? бетінен немесе сепаратор машинасына тартыл?ан с?ттен алынады.Уыз – жа?а т?лдеген малды? т?лі емгеннен кейінгі ал?аш?ы с?тінен пісіріледі.Ірімшік – жа?а сауыл?ан жылы с?тті м?йекпен ?йытып, одан кейін суал?анша ?айнатады. ?айнауы жеткен ірімшік ?ызыл сарыт?ске айналады. Содан кейін оны с?зіп алып, дорба?а салып, желге, к?нге ?ойып кептіреді.А?ірімшік – с?тке айран ?осып ірітіп ?айнату ар?ылы ?зірлейді. Кейде ашып ?ал?ан, ?здігінен ?йы?ан с?тті? айранын с?зу ар?ылы да а?ірімшік жасалады.??рт – сабада жиналып пісілген іркітті майы алын?аннан кейін т?біне май жа??ан ?лкен ?азан?а ??йып ?айната береді. ?бден ?ойыл-?ан ??ртты ?ап?а ??йып керегеге асып ?ояды, сонда оны? ?ал?ан суы та?ы да а?ып, ??р?айды. Б?дан кейін ?олмен б?лшектеп, та?та?а, шиге, колмен сы?палап ?реге жайып кептіреді

С?тті? адам ?міріндегі пайдасы.

С?т - те?десі табылма?ан, балаларды? ?суі, к?ш алуы, ?лкендерді? жа?сы азы?тануы ?шін с?т а?за?а ?ажетті барлы? азы?тарды ?амтитын ас болып табылады. С?тті? б?л ??ндылы?ы бас?а еш?андай азы? пен д?ріде кездеспейді. С?т - ?су мен дамуды? негізгі іргетасы. А?заны? бірнеше ?мірлік ?ызметтерін ат?аратын ж?рек, ж?йке ж?не б?лшы? ет жасушалары ?шін ?ажетті та?ам. ?за? ж?не сау ?мір с?ру ?шін на?ыз керекті ас.?ылымны? на?ты деректеріне с?йенсек с?тте тірі ?рг?низімдерді? ?суі мен дамуы ?шін ?те ? м?те ?ажетты заттарды? 200 ге жуы? т?рі бар екенін ?алымдар д?лелдеп берген. С?т ж?рек ауыруынан ?ор?айды, бала кезінде с?т ?німдерін ?збей т?тын?ан адамдар ж?рек т?лмасімен ауырмайды екен. Зерттеу ж?ргізген австралия мен ?лы британия д?рігерлері осындай ?ортынды?а келген. Медицинаны? д?лелдеуінде денеде калтсиді? к?п болуы адамды ж?рек ауыруынан са?тайды. Сол себепті адам бір т?улікте 400 милли грам калтси, я?ни бір стакан с?т пен 50 грамм ірімшік жеуі ?ажет.С?т ?німдерінде кальций бар, с?йекті, тісті ны?айтады, б?лшы? етті? ?ызметін жа?сартады, ?анны? т?зілуі ?шін ?ажет, т?нні? ж??палы аурулар?а к?ресін к?шейтеді. Сонымен ?атар с?т адам а?засын арты? салма? ?осудан са?тайды. С?тті? ??рамында?ы кальций а?зада?ы майды? желінуіне ?сер етіп ж?не оны? жиналуына кері ?сер етеді екен. Ал американды? ?алымдар с?т ж?рек ауруларына, ?сіресе ?ан ?ысымыны? к?терілуі мен инсультке шалды?уды 50 % кемітеді дейді Сиырды? с?ті несеп ауруларына пайдалы, ойды ?ш?ырлайды, улан?анда к?мектеседі. Японияны? жаса?ан зерттеулеріні? ?орытындысы бойынша ас?азанны? ракпен ауруыны? болдырмау, с?тті ж?телгенде, суы? тигенде ішеді. Адам организмі улан?ан жа?дайда да с?тті ?олданады. Ауыр?ан кезді тосып отырмай к?нделікті с?тті ішіп отыр?ан денсаулы??а пайдалы.
Егер б?рын с?т адамны? с?йектеріне пайдалы деп саналып келсе, со??ы ?ылыми зерттеу оны? адам а?засына, соны? ішінде - ми ж?мысын жа?сарту?а аса пайдалы екенін д?лелдеп отыр.М?ны аны?тау ?шін мамандар 60 адам?а сына? ж?ргізген. Еріктілерді? бас миын сканерлеруден ?ткізген со?, с?тті к?п ішетіндерді? бас миында?ы даму процестері белсенді екенін білінген.

?орытынды.

С?т—барлы? жаста?ы адамдар ?шін ж??ымдылы?ы жо?ар?ы,о?ай сі?етін ?нім. Адамзат баласы д?ниеге келген кезде ?уелі ана с?тінен ?оректенеді. Ана с?ті ?мірге келген жас с?биді? дамып,?суіне ы?пал етеді.Себебі,оны? ??рамында бала?а ?ажетті элементтер бар. Жас с?биге с?т ?аншалы?ты ?ажет болса,?лкен адамдар?а да соншалы?ты ?ажет. С?т ??рамында?ы а?уыз тырна?,шаш ?сімін жа?сартып,с?йектерді ?айып,мы?ты болуына ?сер етеді, ?рі бізді ж?рек, рак ауруларынан са?тайды. « Ауырып ем іздегенше аурымайтын жол ізде» - деген дана хал?ымыз.

Осы жасалын?ан ж?мыс барысында ?алай кітапханада ж?мыс жасау керек екенін,интернетпен ж?мыс жасауды, адамдармен ?арым ?атынасты ?йрендім.Зерттеуді? не екенін білдім.Осы зерттеу ж?мысында анам екеуміз ж?мыс істеуді ?йрендік.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Внеурочная»

Е.Иззатуллаев атындағы жалпы орта мектеп

Тақырыбы: Сүт және оның пайдасы.

Орындаған: Ирискулов Санжар

3 «Д» сынып оқушысы

Жетекші: Моминова Нозима

Түркістан-2016ж

Секция: Этномәдениеттану
Ғылыми жоба тақырыбы: «Сүт және оның пайдасы.»
Орындаған:Ирискулов Санжар 3 «Д» сынып
Жетекшісі: Бастауыш сынып мұғалімі МоминоваНозима
Түркістан. 2016 ж.

Жобаның мақсаты:
Сүттің пайдасын анықтау арқылы маңызын көрсету. Ұлттық бренд ретінде әлемдік нарыққа шығару қажеттілігін
түсіндіру.

Жобаның міндеттері:

- Ұлттық тағамы – сүт тарихымен танысу;
- Сүттің адам өмірінде алатын орнын көрсету;
- Сүттің адам денсаулығына пайдасын көрсету.
-Сүттен дайындалатын тағамдармен танысу.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Кенжеахметұлы С., Қазақтың дарқан дастарқаны, Алматыкітап 2007 ж.
2. Анфимова Н. А., Татарская Л. Л. Аспазшылық, Просвещение 2002 ж.
3. Ермакова В. И. Аспазшылық, Просвещение 1993 ж.
4. Матюхин З. П. Тамақтану, гигиена және физиология негіздері, Просвещение 1999 ж. 5.Интернет және баспасөз материалдары.

Сүт қышқылды өнімдердің шығу тарихы.

Тіршілігіміздің айнытпас азығы саналатын сүттің тарихы, адамзат тарихы сияқты өте ескі дәуірлерден басталады. Б.з.д. 26-ғасырға тән болған Бабил мәдениетінде сүт және сүт өнімдері жасалғаны анықталған. 1 литр сүт қалыптасуы үшін сүт бездерінен 500 литр қан өтуі керек.Сүт қышқыл өнімдерінің тарихы ежелгі заманнан бастау алады. Сақ заманы кезінде көшпенділер мәдениетінде қымыз өнімі белгілі болды.Ежелгі Үндістан, Рим, Грекия, Кавказ халықтары сиыр және ешкі сүтінен дайындалған сүт қышқылды өнімдерді пайдаланды.Кейіннен ұлттық сүт қышқылды сусындар пайда бола бастады: Украинада – қатық,Қазақстанда – қымыз, Түркияда – йогурт дайындайды.

Сүттің құрамы және қасиеттері.

Сүт – сапалы, қоректік қасиеті жоғары, бірақ тез бұзылатын өнім екенін жоғарыда атап кеттік. Оның түсі – ақ немесе аздап сарғылт, дәмі – тәтті, құрамында су, май, белок, сүт қанты, минералдық заттар, витаминдер, ферменттер, гормондар бар. Сүтте май, шекер, протеин және әр түрлі витамин, минералды тұздар, ауруға қарсы тұратын барлық элементтер кездеседі. Сүттен жасалатын май, ірімшік, айран да ең қажетті азықтар болып табылады. Сүтті күніне ең аз дегенде жарты литр тұтыну керек. Жарты литр сүт күндік қажеттілігіміз болып табылатын кальцийдің 75 %-ын, фосфордың 60%-ын, йодтың 25%-ын, В 2 және В 12 витаминдерінің 77 %-ын, С витаминінің 15 %-ын, А витаминінің 23 %-ын, Д витаминінің 16 %-ын қамтиды. Мысалы, ондағы кальций еттен 10, наннан 5, алмадан 15, салат жапырағы мен сәбізден 3 есе көп.

Сүттен дайындалатын тағамдар.

Сүт – мал баққан қазақ жанұясының негізгі тағамы. Сүттен қымыз, шұбат, айран, қатық, сары май, ірімшік, құрт, сүзбе, қаймақ сияқты ішетін, жейтін, сусындайтын алуан түрлі тағам әзірлейді.

Қатық – көбінесе қойдың, ешкі мен сиырдың қаймағы алынбаған сүтінен ұйытқан аса қою айран.

Сүзбе – жақсы ұйыған қатықты қапқа салып асып қойып, сорғытып сүзеді.

Айран – қой, сиыр сүтінен әзірленеді. Қатыққа қарағанда сұйық болады. Айран- шөл басуға таптырмайтын сусын.

Қаймақ – бұл тағамның бір-неше түрлері бар: піскен қаймақ, шикі қаймақ, кілегей қаймақ, бал қаймақ, тағы басқалары. . Піскен қаймақ пісірілген сүттің бетінен алынады. Шикі қаймақ шикідей тұндырып қойған сүттің бетінен немесе сепаратор машинасына тартылған сүттен алынады.Уыз – жаңа төлдеген малдың төлі емгеннен кейінгі алғашқы сүтінен пісіріледі.Ірімшік – жаңа сауылған жылы сүтті мәйекпен ұйытып, одан кейін суалғанша қайнатады. Қайнауы жеткен ірімшік қызыл сарытүске айналады. Содан кейін оны сүзіп алып, дорбаға салып, желге, күнге қойып кептіреді.Ақірімшік – сүтке айран қосып ірітіп қайнату арқылы әзірлейді. Кейде ашып қалған, өздігінен ұйыған сүттің айранын сүзу арқылы да ақірімшік жасалады.Құрт – сабада жиналып пісілген іркітті майы алынғаннан кейін түбіне май жаққан үлкен қазанға құйып қайната береді. Әбден қойыл-ған құртты қапқа құйып керегеге асып қояды, сонда оның қалған суы тағы да ағып, құрғайды. Бұдан кейін қолмен бөлшектеп, тақтаға, шиге, колмен сықпалап өреге жайып кептіреді

Сүттің адам өміріндегі пайдасы.

Сүт - теңдесі табылмаған, балалардың өсуі, күш алуы, үлкендердің жақсы азықтануы үшін сүт ағзаға қажетті барлық азықтарды қамтитын ас болып табылады. Сүттің бұл құндылығы басқа ешқандай азық пен дәріде кездеспейді. Сүт - өсу мен дамудың негізгі іргетасы. Ағзаның бірнеше өмірлік қызметтерін атқаратын жүрек, жүйке және бұлшық ет жасушалары үшін қажетті тағам. Ұзақ және сау өмір сүру үшін нағыз керекті ас.Ғылымның нақты деректеріне сүйенсек сүтте тірі әргәнизімдердің өсуі мен дамуы үшін өте ـ мөте қажетты заттардың 200 ге жуық түрі бар екенін ғалымдар дәлелдеп берген. Сүт жүрек ауыруынан қорғайды, бала кезінде сүт өнімдерін үзбей тұтынған адамдар жүрек тәлмасімен ауырмайды екен. Зерттеу жүргізген австралия мен ұлы британия дәрігерлері осындай қортындыға келген. Медицинаның дәлелдеуінде денеде калтсидің көп болуы адамды жүрек ауыруынан сақтайды. Сол себепті адам бір тәулікте 400 милли грам калтси, яғни бір стакан сүт пен 50 грамм ірімшік жеуі қажет.Сүт өнімдерінде кальций бар, сүйекті, тісті нығайтады, бұлшық еттің қызметін жақсартады, қанның түзілуі үшін қажет, тәннің жұқпалы ауруларға күресін күшейтеді. Сонымен қатар сүт адам ағзасын артық салмақ қосудан сақтайды. Сүттің құрамындағы кальций ағзадағы майдың желінуіне әсер етіп және оның жиналуына кері әсер етеді екен. Ал американдық ғалымдар сүт жүрек ауруларына, әсіресе қан қысымының көтерілуі мен инсультке шалдығуды 50 % кемітеді дейді Сиырдың сүті несеп ауруларына пайдалы, ойды ұшқырлайды, уланғанда көмектеседі. Японияның жасаған зерттеулерінің қорытындысы бойынша асқазанның ракпен ауруының болдырмау, сүтті жөтелгенде, суық тигенде ішеді. Адам организмі уланған жағдайда да сүтті қолданады. Ауырған кезді тосып отырмай күнделікті сүтті ішіп отырған денсаулыққа пайдалы.
Егер бұрын сүт адамның сүйектеріне пайдалы деп саналып келсе, соңғы ғылыми зерттеу оның адам ағзасына, соның ішінде - ми жұмысын жақсартуға аса пайдалы екенін дәлелдеп отыр.Мұны анықтау үшін мамандар 60 адамға сынақ жүргізген. Еріктілердің бас миын сканерлеруден өткізген соң, сүтті көп ішетіндердің бас миындағы даму процестері белсенді екенін білінген.

Қорытынды.

Сүт—барлық жастағы адамдар үшін жұғымдылығы жоғарғы,оңай сіңетін өнім. Адамзат баласы дүниеге келген кезде әуелі ана сүтінен қоректенеді. Ана сүті өмірге келген жас сәбидің дамып,өсуіне ықпал етеді.Себебі,оның құрамында балаға қажетті элементтер бар. Жас сәбиге сүт қаншалықты қажет болса,үлкен адамдарға да соншалықты қажет. Сүт құрамындағы ақуыз тырнақ,шаш өсімін жақсартып,сүйектерді қайып,мықты болуына әсер етеді, әрі бізді жүрек, рак ауруларынан сақтайды. « Ауырып ем іздегенше аурымайтын жол ізде» - деген дана халқымыз.

Осы жасалынған жұмыс барысында қалай кітапханада жұмыс жасау керек екенін,интернетпен жұмыс жасауды, адамдармен қарым қатынасты үйрендім.Зерттеудің не екенін білдім.Осы зерттеу жұмысында анам екеуміз жұмыс істеуді үйрендік.