Жел бесіктен, жер бесікке дейінгі адам ?міріндегі т?рбиені? ?йыт?ысы ата-ана мен мектеп. Болаша? десек те, келешек десе де бала - ?рпа? деген ма?ынаны білдіреді. Бала т?рбиесі – бір отбасыны? ?ана емес, б?кіл ?о?ам-ны? мемлекеттік абыройлы міндеті. Кезінде ?л Фараби бабамыз «?ылым емес, е? алдымен т?рбиеге к??іл б?лу керек, т?рбиесіз адам?а ?ылым баянды болмайды» - демеп пе еді. Осы?ан орай б?кіл ата-ана т?рбиеге бет б?руы керек.
Т?рбие - отбасынан басталады. «Балапан ?яда не к?рсе, ?ш?анда соны іледі» - дейді хал?ымыз. Сонды?тан баланы байсалдылы?, тілал?ышты?, ??ымпазды? ?асиеттерге тілі шы?а баста?ан кезден баулы?ан ж?н.
Б?гінгі ?рпа? - бізді? келешегіміз. Б?гінгі та?да болаша? ?рпа?ты т?рбиелеуде ?стаз алдында да ?лкен жауапкершілікті ?ажет ететін міндет т?р. ?о?амымызды? ілгері дамуыны? ?зі ?ылым мен білімге тікелей байланысты. Елбасы Н?рс?лтан Назарбаев білім мен ?ылым?ызметкерлері-ні? екінші съезінде «Болаша?та е?бек етіп ?мір с?ретіндер – б?гінгі мектеп о?ушылары. М??алім оларды ?алай т?рбиелесе, ?аза?стан сол де?гейде болады. Сонды?тан ж?ктелген міндет ?те ауыр», - деген болатын.
Жас ?рпа?ты саналы, сергек етіп т?рбиелеу отбасы мен мектеп ?ызметкер
леріні? бірден бір парызы. О?у т?рбие ж?мысын д?рыс жол?а ?оюда ата-ана-
лармен ж?мысты? орны орасан. Сонды?тан бізді? мектепте ата-аналармен ж?мыстарды? алуан т?рлері іске асырылуда. Мектепте ата-аналар б?рышы жасал?ан. Онда «Білгенге маржан», «?ауіпсіздік ережесі», «Ата -аналар?а
ке?ес» деген б?рыштар бар.?р ата-ананы? мектептегі болып жат?ан іс-шара-
лар?а деген ?ызы?ушылы? білдіруі де ?р ?алай. Ата-аналар?а арнал?ан «Мені? ?аза?станым», «Жа?а жыл мерекесі», «Аялайы? ананы!» аналар?а,
?желерге арнал?ан мерекелік шаралар ?ткіземіз. Ата-аналар сынып жетек-
шісіні? басты к?мекшісі деуге болады. Балаларды? жасал?ан ж?мыстарынан «Отбасы», «Денсаулы?», «Таби?ат – орта? ?йіміз» т.б та?ырыпта к?рмелер ?йымдастырылып т?рады.
Рухани-адамгершілік т?рбиесінде алдымен баланы тек жа?сылы??а-?айырымдылы?, мейірімділік, ізгілікке т?рбиелеп, соны ма?сат т?тса, ?стазды?, ата-ананы? да болаша?ы зор болма?. «Мен ?ш ?асиеттімді ма?тан т?там», — депті А?ан сері. Олар: жал?ан айтпадым, жа?сылы?ты сатпадым ??м ешкімнен еште?ені ?ыз?анбадым
?ай халы? болмасын ?мітін е? алдымен ?рпа?ымен байланыстырады
«Ана – ?йді? берекесі,
Бала ?йді? – мерекесі.
Б?та?ымен а?аш сымбатты,
?рпа?ымен адам ?ымбатты. -деген ?а?иданы берік ?ста?ан ата-бабаларымыз ?з ?рпа?ын адам – деген ата??а лайы? етіп ?сіруді ма?сат еткен. Со??ы кезде бала т?рбиесіні? м?ні т?мендеген сия?ты. Д?рекі с?йлеу, ата-ананы ты?дамау, ?лкенді сыйламау сия?ты жа?ымсыз ?ылы?тар орын алуда. Баланы? басты ?стазы –ата-ана. ?азіргі кезде ата-аналары балаларына к?п к??іл б?ле бермейді. Оны? т?рлі себептері бар:
1.Тіршілік ?амын ойлап, уа?ытты к?нк?ріс жолына ба?ыттау
2. Ананы? а? с?тіне ?анбау, ана ?лдиін естімеу
3. Толы? ?анды отбасында т?рбиеленбеуі
4. Тым еркіндік беруі
5. Ата-ананы? маск?немдікке салынуы
6. Наша?орлы?пен ?уестенуі
7. Бала т?рбиесіне нем??райлы ?арау.
Осыны? б?рі ата-ананы? бала т?рбиесіндегі жауапкершілігін т?мендетеді. Сонды?тан жа?сы, жаман ?детімізді? бала т?рбиесіне ы?палы зор.
Ана да, ?ке де бала т?рбиесіндегі ерекше т?л?а. Т?рбиені? негізі «ананы? ?лдиінен» басталады емес пе? Ана т?рбиесі ?лылы? д?нін себеді. Дана Абай бабамыз ?аза? ?йеліні?, ананы? отбасында?ы орнын ерекше жырлайды. Жалпы, «адам бойында?ы барлы? ?асиеттер ананы? а? с?тімен жарал?ан» – деген ??ламалы? ойды таратады.
Отбасы – е? ?лкен, мы?ты т?рбие оша?ы, ша?ын мемлекет. Отбасыны? негізі баланы ?мірге келтіру ?ана емес, оны м?дени- ?леуметтік ортаны? ??ндылы?ын ?абылдату, ?рпа?ты?, ата-бабаларды?, ?лыларды? а?ыл-ке?ес т?жірібиесін бойына сі?іру, ?орша?ан орта, адамзат?а, ?з ?о?амына пайдалы етіп т?рбиелеу. ?лкен ?рпа?ты? т?жірибесі, ?мірдегі беділі, а?ыл-ке?естері, ата-ананы? ?з борышын м?лтіксіз орындауы, бір-бірін ??рметтеуі – ?лкен т?рбие мектебі. Бала д?ниеге келгеннен бастап ата-ананы? ы?палында болып ба?ыт беруші т?рбие мектебінен н?р алады. ?з отбасында бала ата-ананы? ?ам?орлы?ына, шексіз с?йіспеншілігіне б?леніп, ?ке мен ананы? жа?сылы?ы мен д?улетіні? ?ызы?ын к?ріп ?ана ?оймай, адамгершілік, ?деп-инабат та?ы-
лымдарынын алуы, оларды ме?геріп іс- ж?зінде ?олдануды? ынта мен ы?ылас, ?айрат пен ?ажыр ететін жолынан ?туге тиіс. «?атты т?ртіп к?рсе бала т?бінде ?уантады.
М.?уезовты?: «Ел болу ?шін бесігі?ді т?зе» деген с?зіні? м?н-ма?ына-
сына ой салса?, т?лім-т?рбие ісі жас ?рпа? д?ниеге келгеннен басталады екен. Кейбір ата-ананы? «бала жас, ?лі ешн?рсені білмейді, ?се келе б?рі т?сінеді», – деп ?арауы – барып т?р?ан ?ателік. Бала т?рбиесі – ?р са?ат, ?р к?н сайын тынымсыз ж?ргізіле беретін аса жауапты, к?рделі процесс.
?аза?стан Республикасы Ата Заныны? 27 бап, 2-тарма?ында «Балаларына ?ам?орлы? жасау ж?не оларды т?рбиелеу – ата-ананы? табиги ???ы?ы, ?рі парызы» -делінсе, «?аза?стан – 2030» ба?дарламасында: «?келер мен аналарды?, аталар мен ?желерді? ?з балалары мен немерелеріне сонау алыс болаша?та, олар бізді? жасымыз?а жеткен кезде ?андай к?йде к?ргіміз келеді…» делініп, ?рпа? та?дыры айтылады. . Бала т?рбиесі – ?р
ата-ана арасында?ы, ата-ана мен бала арасында?ы, балаларды? арасында?ы ?зара ?атынас педагогикалы? процесті? т?рбиелік механизмдері болып табылады. Олар жеке т?л?алы? м?н беріп, к?з?арастарды? дамуына, балаларды? мінез-??лы?ына, оларды? адамдар?а деген ?атысына ?сер етеді. Отбасында?ы ?зара ?атынас сипаты ?дет-??рыптармен, ата-ананы? ?зіні? б?рын?ы отбасынан ал?ан т?рбие н?с?ауларымен, темперамент ерекшелік-
Егер бала?ызды жа?сы к?ргі?із келсе.
1- ке?ес. Баланы ерекше ?лпештеп жіберме?із. Мейлі ?йде, мейлі т?зде болсын, бала елден ерек екенмін деген сезімде болмауы, бас?ыларды ??рметтеуді ??ынуы ж?н. Тіпті ?лпештеуге тура келген жа?дайда да оны баланы? ?зіне сездіруге болмайды.
Баланы орынсыз мада?тай берме?із. Бала бір ?йлі жан ?зімні? со?ымнан шыры? ?йірледі дейтін сезімде болмауы керек. К?зінше д?ріптеп, мада?тау?а болмайды.
2-ке?ес. Баланы? ыр?ына ж?гіре берме?із. Бала не талап ?ойса да елпілдеп, айт?анын да, айтпа?анын да алып беруге болмайды. ?те керекті зат, а?ша секілді н?рселерге келгенде ?айсысыны? ?ажет, ?айсысыны? ?ажет емес екенін айтып, т?сіндіріп ?оюы ?ажет. ?йтпеген жа?дайда бала ысырапшылы? ?детке да?дыланып ?алады да, бас?аларды? е?бегін ?адірлеуді білмейтін болады.
3- ке?ес. Баланы? дербестігін тартып алма?ыз. Оны? ана ісіне де, мына ісіне де ала?дап ?олынан келетін істеуге болатын істеріні? б?ріне араласа беруге болмайды. Ондай бала ?мір бойы бір істі ?здігінен істей алмайтын жалта? болып ?алады.
?мірді? ?тпелі ?иын кезе?інде ?л-?ыздарымызды? саналы т?рбие мен на?ты білім алуларына к?ш салайы?. Бала?а жауапкершілікпен ?арап, о?ыту мен адамгершілікке т?рбиелеуде отбасыны? басым р?лін мойындап, бірлесе, ынтыма?таса ?рекет етуіміз ?ажет деп т?сінемін.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Сыныптан тыс іс-шара »
Аманжолова Р.Ғ.
«№42 орта мектеп»КММ
Петропавл қ.
Бала тәрбиесіндегі ата-ана жауапкершілігі
Жел бесіктен, жер бесікке дейінгі адам өміріндегі тәрбиенің ұйытқысы ата-ана мен мектеп. Болашақ десек те, келешек десе де бала - ұрпақ деген мағынаны білдіреді. Бала тәрбиесі – бір отбасының ғана емес, бүкіл қоғам-ның мемлекеттік абыройлы міндеті. Кезінде Әл Фараби бабамыз «Ғылым емес, ең алдымен тәрбиеге көңіл бөлу керек, тәрбиесіз адамға ғылым баянды болмайды» - демеп пе еді. Осыған орай бүкіл ата-ана тәрбиеге бет бұруы керек. Тәрбие - отбасынан басталады. «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» - дейді халқымыз. Сондықтан баланы байсалдылық, тілалғыштық, ұғымпаздық қасиеттерге тілі шыға бастаған кезден баулыған жөн.
Бүгінгі ұрпақ - біздің келешегіміз. Бүгінгі таңда болашақ ұрпақты тәрбиелеуде ұстаз алдында да үлкен жауапкершілікті қажет ететін міндет тұр. Қоғамымыздың ілгері дамуының өзі ғылым мен білімге тікелей байланысты. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев білім мен ғылымқызметкерлері-нің екінші съезінде «Болашақта еңбек етіп өмір сүретіндер – бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан жүктелген міндет өте ауыр», - деген болатын.
Жас ұрпақты саналы, сергек етіп тәрбиелеу отбасы мен мектеп қызметкер
лерінің бірден бір парызы. Оқу тәрбие жұмысын дұрыс жолға қоюда ата-ана-
лармен жұмыстың орны орасан. Сондықтан біздің мектепте ата-аналармен жұмыстардың алуан түрлері іске асырылуда. Мектепте ата-аналар бұрышы жасалған. Онда «Білгенге маржан», «Қауіпсіздік ережесі», «Ата -аналарға
кеңес» деген бұрыштар бар.Әр ата-ананың мектептегі болып жатқан іс-шара-
ларға деген қызығушылық білдіруі де әр қалай. Ата-аналарға арналған «Менің Қазақстаным», «Жаңа жыл мерекесі» , «Аялайық ананы!» аналарға,
әжелерге арналған мерекелік шаралар өткіземіз. Ата-аналар сынып жетек-
шісінің басты көмекшісі деуге болады. Балалардың жасалған жұмыстарынан «Отбасы» , «Денсаулық», «Табиғат – ортақ үйіміз» т.б тақырыпта көрмелер ұйымдастырылып тұрады.
Рухани-адамгершілік тәрбиесінде алдымен баланы тек жақсылыққа-қайырымдылық, мейірімділік, ізгілікке тәрбиелеп, соны мақсат тұтса, ұстаздың, ата-ананың да болашағы зор болмақ. «Мен үш қасиеттімді мақтан тұтам», — депті Ақан сері. Олар: жалған айтпадым, жақсылықты сатпадым һәм ешкімнен ештеңені қызғанбадым
Қай халық болмасын үмітін ең алдымен ұрпағымен байланыстырады «Ана – үйдің берекесі, Бала үйдің – мерекесі. Бұтағымен ағаш сымбатты, Ұрпағымен адам қымбатты. -деген қағиданы берік ұстаған ата-бабаларымыз өз ұрпағын адам – деген атаққа лайық етіп өсіруді мақсат еткен. Соңғы кезде бала тәрбиесінің мәні төмендеген сияқты. Дөрекі сөйлеу, ата-ананы тыңдамау, үлкенді сыйламау сияқты жағымсыз қылықтар орын алуда. Баланың басты ұстазы –ата-ана. Қазіргі кезде ата-аналары балаларына көп көңіл бөле бермейді. Оның түрлі себептері бар:
1.Тіршілік қамын ойлап, уақытты күнкөріс жолына бағыттау
2. Ананың ақ сүтіне қанбау, ана әлдиін естімеу
3. Толық қанды отбасында тәрбиеленбеуі
4. Тым еркіндік беруі
5. Ата-ананың маскүнемдікке салынуы
6. Нашақорлықпен әуестенуі
7. Бала тәрбиесіне немқұрайлы қарау.
Осының бәрі ата-ананың бала тәрбиесіндегі жауапкершілігін төмендетеді. Сондықтан жақсы, жаман әдетіміздің бала тәрбиесіне ықпалы зор. Ана да, әке де бала тәрбиесіндегі ерекше тұлға. Тәрбиенің негізі «ананың әлдиінен» басталады емес пе? Ана тәрбиесі ұлылық дәнін себеді. Дана Абай бабамыз қазақ әйелінің, ананың отбасындағы орнын ерекше жырлайды. Жалпы, «адам бойындағы барлық қасиеттер ананың ақ сүтімен жаралған» – деген ғұламалық ойды таратады.
Отбасы – ең үлкен, мықты тәрбие ошағы, шағын мемлекет. Отбасының негізі баланы өмірге келтіру ғана емес, оны мәдени- әлеуметтік ортаның құндылығын қабылдату, ұрпақтың, ата-бабалардың, ұлылардың ақыл-кеңес тәжірібиесін бойына сіңіру, қоршаған орта, адамзатқа, өз қоғамына пайдалы етіп тәрбиелеу. Үлкен ұрпақтың тәжірибесі, өмірдегі беділі, ақыл-кеңестері, ата-ананың өз борышын мүлтіксіз орындауы, бір-бірін құрметтеуі – үлкен тәрбие мектебі. Бала дүниеге келгеннен бастап ата-ананың ықпалында болып бағыт беруші тәрбие мектебінен нәр алады. Өз отбасында бала ата-ананың қамқорлығына, шексіз сүйіспеншілігіне бөленіп, әке мен ананың жақсылығы мен дәулетінің қызығын көріп қана қоймай, адамгершілік, әдеп-инабат тағы-
лымдарынын алуы, оларды меңгеріп іс- жүзінде қолданудың ынта мен ықылас, қайрат пен қажыр ететін жолынан өтуге тиіс. «Қатты тәртіп көрсе бала түбінде қуантады.
М.Әуезовтың: «Ел болу үшін бесігіңді түзе» деген сөзінің мән-мағына-
сына ой салсақ, тәлім-тәрбие ісі жас ұрпақ дүниеге келгеннен басталады екен. Кейбір ата-ананың «бала жас, әлі ешнәрсені білмейді, өсе келе бәрі түсінеді», – деп қарауы – барып тұрған қателік. Бала тәрбиесі – әр сағат, әр күн сайын тынымсыз жүргізіле беретін аса жауапты, күрделі процесс.
Қазақстан Республикасы Ата Занының 27 бап, 2-тармағында «Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу – ата-ананың табиги құқығы, әрі парызы» -делінсе, «Қазақстан – 2030» бағдарламасында: «Әкелер мен аналардың, аталар мен әжелердің өз балалары мен немерелеріне сонау алыс болашақта, олар біздің жасымызға жеткен кезде қандай күйде көргіміз келеді…» делініп, ұрпақ тағдыры айтылады. . Бала тәрбиесі – әр
ата-ана арасындағы, ата-ана мен бала арасындағы, балалардың арасындағы өзара қатынас педагогикалық процестің тәрбиелік механизмдері болып табылады. Олар жеке тұлғалық мән беріп, көзқарастардың дамуына, балалардың мінез-құлығына, олардың адамдарға деген қатысына әсер етеді. Отбасындағы өзара қатынас сипаты әдет-ғұрыптармен, ата-ананың өзінің бұрынғы отбасынан алған тәрбие нұсқауларымен, темперамент ерекшелік-
терімен, ерлі-зайыптылардың эмоционалдық деңгейімен, олардың адамгер-
шілік және педагогикалық мәдениетімен анықталады. Осының бәрі ата-ана-
ның балаға деген қатынасында орын алады.
Егер балаңызды жақсы көргіңіз келсе... 1- кеңес. Баланы ерекше әлпештеп жібермеңіз. Мейлі үйде, мейлі түзде болсын, бала елден ерек екенмін деген сезімде болмауы, басқыларды құрметтеуді ұғынуы жөн. Тіпті әлпештеуге тура келген жағдайда да оны баланың өзіне сездіруге болмайды. Баланы орынсыз мадақтай бермеңіз. Бала бір үйлі жан өзімнің соңымнан шырық үйірледі дейтін сезімде болмауы керек. Көзінше дәріптеп, мадақтауға болмайды. 2-кеңес. Баланың ырқына жүгіре бермеңіз. Бала не талап қойса да елпілдеп, айтқанын да, айтпағанын да алып беруге болмайды. Өте керекті зат, ақша секілді нәрселерге келгенде қайсысының қажет, қайсысының қажет емес екенін айтып, түсіндіріп қоюы қажет. Өйтпеген жағдайда бала ысырапшылық әдетке дағдыланып қалады да, басқалардың еңбегін қадірлеуді білмейтін болады. 3- кеңес. Баланың дербестігін тартып алмаңыз. Оның ана ісіне де, мына ісіне де алаңдап қолынан келетін істеуге болатын істерінің бәріне араласа беруге болмайды. Ондай бала өмір бойы бір істі өздігінен істей алмайтын жалтақ болып қалады.
Өмірдің өтпелі қиын кезеңінде ұл-қыздарымыздың саналы тәрбие мен нақты білім алуларына күш салайық. Балаға жауапкершілікпен қарап, оқыту мен адамгершілікке тәрбиелеуде отбасының басым рөлін мойындап, бірлесе, ынтымақтаса әрекет етуіміз қажет деп түсінемін .
