Кесте ?нер

Кесте ?нер

Кесте – с?ндік ?ол ?неріні? бір т?рі. Мата, тері, киіз, т.б. материалдар бетіне ?р т?рлі боял?ан жіптермен, жібек зерлермен сурет, ?рнек салып тігу ар?ылы жасалады. Ежелден халы? арасына ке? тара?ан. Кестені? ал?аш?ы ?лгілерін Пазыры? ж?не Ноин-?лан (б.з.б. 5 ?.) ?ор?андарынан табыл?ан ??рал-жабды?тардан (т?скиіз, т?скілем, киім-кешектер, жауынгерлерді? сырт?ы су ?а?арлары, шекпен, ?амзол, желе?) к?руге болады. Кесте инемен, бізбен ж?не кесте машинасымен тігіледі. Кейде Кестеге монша?, інжу, маржан, т.б. асыл тастар та?ылады. Кестені материалды? бетін т?гел бастыра немесе г?л шо?ырына ??сатып та ?шекейлейді. Б?йымды т?тастай бастыра ?шекейлеу ?шін шалыс, жаты?, терме, ж?рмеу т?сілін ?олданады. Кестені? біз кесте, баспа жылтыр, тамбурлы кесте, албыр кесте (екі ізді), кенебе ине, т.б. т?рлері белгілі. Біз кестені? шым кесте ж?не ?редік кесте деп аталатын екі т?рі бар. Біз кесте д??гелек немесе т?рт б?рышты етіліп кергіш а?аш?а керілген матаны? бетіне т?сірілген ою-?рнек бойынша ?арма?ты бізбен ?ткермелеп шалу ар?ылы кестеленеді. Шым кесте – тігілетін матаны? ашы? жерін ?алдырмай немесе ашы? орынды ?те аз ?алдырып, т?тас кестелеген шым?ай кесте. ?р?дік кестеде матаны? ?р жері ?шекейленіп, б?лек-б?лек ?рнек салынады. Шым кесте т?с киіз, санды??ап, ма?пал шапан, орамалды? ала?аны, жасты? жап?ыш, кежім, с?укеле, т.б. к?птеген заттар?а т?гіледі немесе б?лек мата?а т?гіп ?ондырылады. ?р?дік кесте та?ия, бала?, ??ір, жа?а, етекке ж?не ке? ?оныш етіктерді? б?рыш-б?рышы сия?ты заттар?а т?гіледі немесе б?лек т?гіп ?ондырылады. Геом. кескінді бейнелейтін Кесте жіп санап тігілсе, ирек ?рнектер, ?р т?рлі суреттер алдын ала ж?ргізілген ізді ?уалай тігіледі.

Сонымен бірге матаны? Кесте т?сер т?старыны? жібін суырып тастап немесе ?алы? мата бетін алдын ала ойып алып та тігеді. К. тігу ?нері ?аза? хал?ына ?те ертеден таныс. Байыр?ы са?, ??н, ?йсін ?нерінде Кесте ні зерлеп, маржандап, торлап, т?ктеп тігу т?сілдері кездеседі. ?аза? салтында ?й жи?аздарын (т?с киіз, киім жап?ыш, т?сек жап?ыш ж?не ?зік-туырлы?тар), киім-кешектерді (кимешек, та?ия, ?амзол, кеудеше, т.б.), ая? киімдерін (кебіс, м?сі, биік ?кше етіктер, т.б.), ?ол орамалдар мен ер-т?рмандарды, т.б. т?рмыс?а ?ажетті заттарды безендіру ?шін Кесте к?п пайдаланыл?ан. Алтындап, к?містеп тігу с?н-салтанат б?йымдарына т?н. Б?л ?шін к?бінесе бар?ыт, плюш, атлас, ?ырмызы сия?ты ба?алы маталар пайдаланылады. М?ндай тігістерге ?зіне арналып жасал?ан алтын ж?не к?міс жіптер ?олданылады. Кейде алтын, к?міс т?стес жі?ішке жиек сулары (зер) пайдаланылады. Алтындап тігуде, к?бінесе, бедерлі, бедерсіз басып тігу ?дісін ?олданады. Алтындап тігу кестесіне маржандап тігуді де аралас ж?ргізеді. Алтын жіппен тігу т?ркі халы?тарыны? б?ріне т?н ?нер. Алтын кестелі тон, шапан, айыр ?алпа?, кемер белбеу, сал шалбар, ?амзол, с?укеле ?демілік ?шекейіні? е? асылы ж?не ба?алысы болып есептеледі. ?аза?станда ??рыл?ан “Т?скиіз” (Алматыда), “?нерпаз” (Таразда), “?рнек” (?скеменде) секілді фабрикалар ?аза? хал?ыны? К. ?неріне т?н стильдегі б?йымдар жасайды. Олар ?мір талабына сай екшеліп, жа?а т?р-мазм?н?а ие болуда. Республикамызда 400-ден астам Кесте ілер есімі белгілі. 1926 ж. Парижде ?ткен д?ниеж?з. к?рмеде Р.Барлыбаева кестелі т?скиізі ?шін халы?ар. сыйлы? алды. 1957 ж. Респ. 1-к?рмеде ?ара?андылы? Байма?амбетова, зайсанды? ??на?ова, семейлік Абаеваны? Кестелері к?ркемдік жа?ынан жо?ары ба?аланып, бірінші сыйлы??а ие болды.

Показать полностью

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Кесте ?нер»

Кесте – сәндік қол өнерінің бір түрі. Мата, тері, киіз, т.б. материалдар бетіне әр түрлі боялған жіптермен, жібек зерлермен сурет, өрнек салып тігу арқылы жасалады. Ежелден халық арасына кең тараған. Кестенің алғашқы үлгілерін Пазырық және Ноин-ұлан (б.з.б. 5 ғ.) қорғандарынан табылған құрал-жабдықтардан (тұскиіз, тұскілем, киім-кешектер, жауынгерлердің сыртқы су қағарлары, шекпен, қамзол, желең) көруге болады. Кесте инемен, бізбен және кесте машинасымен тігіледі. Кейде Кестеге моншақ, інжу, маржан, т.б. асыл тастар тағылады. Кестені материалдың бетін түгел бастыра немесе гүл шоғырына ұқсатып та әшекейлейді. Бұйымды тұтастай бастыра әшекейлеу үшін шалыс, жатық, терме, жөрмеу тәсілін қолданады. Кестенің біз кесте, баспа жылтыр, тамбурлы кесте, албыр кесте (екі ізді), кенебе ине, т.б. түрлері белгілі. Біз кестенің шым кесте және әредік кесте деп аталатын екі түрі бар. Біз кесте дөңгелек немесе төрт бұрышты етіліп кергіш ағашқа керілген матаның бетіне түсірілген ою-өрнек бойынша қармақты бізбен өткермелеп шалу арқылы кестеленеді. Шым кесте – тігілетін матаның ашық жерін қалдырмай немесе ашық орынды өте аз қалдырып, тұтас кестелеген шымқай кесте. Әрәдік кестеде матаның әр жері әшекейленіп, бөлек-бөлек өрнек салынады. Шым кесте тұс киіз, сандыққап, мақпал шапан, орамалдың алақаны, жастық жапқыш, кежім, сәукеле, т.б. көптеген заттарға төгіледі немесе бөлек матаға төгіп қондырылады. Әрәдік кесте тақия, балақ, өңір, жаға, етекке және кең қоныш етіктердің бұрыш-бұрышы сияқты заттарға төгіледі немесе бөлек төгіп қондырылады. Геом. кескінді бейнелейтін Кесте жіп санап тігілсе, ирек өрнектер, әр түрлі суреттер алдын ала жүргізілген ізді қуалай тігіледі.

Сонымен бірге матаның Кесте түсер тұстарының жібін суырып тастап немесе қалың мата бетін алдын ала ойып алып та тігеді. К. тігу өнері қазақ халқына өте ертеден таныс. Байырғы сақ, ғұн, үйсін өнерінде Кесте ні зерлеп, маржандап, торлап, түктеп тігу тәсілдері кездеседі. Қазақ салтында үй жиһаздарын (тұс киіз, киім жапқыш, төсек жапқыш және үзік-туырлықтар), киім-кешектерді (кимешек, тақия, қамзол, кеудеше, т.б.), аяқ киімдерін (кебіс, мәсі, биік өкше етіктер, т.б.), қол орамалдар мен ер-тұрмандарды, т.б. тұрмысқа қажетті заттарды безендіру үшін Кесте көп пайдаланылған. Алтындап, күмістеп тігу сән-салтанат бұйымдарына тән. Бұл үшін көбінесе барқыт, плюш, атлас, қырмызы сияқты бағалы маталар пайдаланылады. Мұндай тігістерге өзіне арналып жасалған алтын және күміс жіптер қолданылады. Кейде алтын, күміс түстес жіңішке жиек сулары (зер) пайдаланылады. Алтындап тігуде, көбінесе, бедерлі, бедерсіз басып тігу әдісін қолданады. Алтындап тігу кестесіне маржандап тігуді де аралас жүргізеді. Алтын жіппен тігу түркі халықтарының бәріне тән өнер. Алтын кестелі тон, шапан, айыр қалпақ, кемер белбеу, сал шалбар, қамзол, сәукеле әдемілік әшекейінің ең асылы және бағалысы болып есептеледі. Қазақстанда құрылған “Тұскиіз” (Алматыда), “Өнерпаз” (Таразда), “Өрнек” (Өскеменде) секілді фабрикалар қазақ халқының К. өнеріне тән стильдегі бұйымдар жасайды. Олар өмір талабына сай екшеліп, жаңа түр-мазмұнға ие болуда. Республикамызда 400-ден астам Кесте ілер есімі белгілі. 1926 ж. Парижде өткен дүниежүз. көрмеде Р.Барлыбаева кестелі тұскиізі үшін халықар. сыйлық алды. 1957 ж. Респ. 1-көрмеде қарағандылық Баймағамбетова, зайсандық Құнақова, семейлік Абаеваның Кестелері көркемдік жағынан жоғары бағаланып, бірінші сыйлыққа ие болды.^[1]