"Ыстық сусындар, шай дайындау технологиясы"

Сабақтың тақырыбы:

Ыстық сусындар, шай дайындау

Мұхит атындағы орта жалпы білім беретін мектебі

5 а сынып

Жанисова Жазира Сұлтанбекқызы

Технология пәні мұғалімі

Сабақтың мақсаты:

Сабақтың мақсаты: шай түрлерінен мәлімет беріп, шай демдеудің әдістерін түсіндіріп, оқушыларды шай дайындауға деген қызығушылығын ояту.

Білімділік: шайды дайындап, демдеу тәсілдерін көрсетіп, үйрету.

Дамытушылық: шай дайындау тәсілдерін жетілдіріп, танымдық іс - әрекеттерін арттырып қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: сақтыққа, ұқыптылыққа, үнемділікке, еңбекке тәрбиелеу.

Психологиялық дайындық

Шаттық шеңбері.

Бағалау парағы:

Уақыты: 1.10.2014ж

Сыныбы: 5

Пәні: Технология

Сабақтың тақырыбы: Ыстық сусындар, шай дайындау технологиясы

Оқушының аты-жөні:

№

А

Сабақ барысындағы тапсырмалар

балл

1

Үй тапсырмасы (сөйлемді толықтыр)

Бутерброд жасаған кезде қандай техника қауіпсіздікті сақтау қажет ?

5

2

Бутерброд дайындау үшін қандай құрал – жабдықтар қажет.

3

4

Бутерброд дайындау үшін қандай тағам түрлері қажет ?

5

Бутербродтың дәмін кіргізу үшін және сәнін келтіру үшін қандай көкөністі пайдаланамыз ?

Бутербродты қай мезгілде пайдаланамыз ?

В

1

Сарамандық жұмыс:

жұмыстың орындалу реті

2

4

3

Шайдың дәмділігі

Жасаған жұмысын (шай демдеп) қорғауы, ұсына білуі

4

С

Қауіпсіздік ережелерінің сақталуы

1

Жаңа ақпаратты түсінуі, қорытынды (тест сұрақтары)

Шайдың отаны

2

6

Шай қайда өседі?

3

4

Шай демдеу әдісі.

5

Шай демдеу үшін бізге не қажет ?

Шай демдегенде қандай техника қауіпсіздігін сақтау қажет ?

6

Шай қандай дәрумендерге бай ?

Барлығы

Бағасы

14 - 15 балл - « 5» 12 - 13 балл - «4» 10 - 11 балл - «3» 0 - 9 балл - «2»

Үй тапсырмасы:

1. Ас бөлмеде қандай тазалықты сақтау қажет ?

2. Бутерброд жасаған кезде қандай техника қауіпсіздікті сақтау қажет ?

3. Бутерброд дайындау үшін қандай құрал – жабдықтар қажет.

5. Бутербродтың дәмін кіргізу үшін және сәнін келтіру үшін қандай көкөністі пайдаланамыз ?

4. Бутерброд дайындау үшін қандай тағам түрлері қажет ?

Сөз жұмбақ

1. Өнер іздеген өсер,

Өсек іздеген ....

2. Ас атасы ...

3. Еңбек етсең ерінбей,

Тояды қарың ........

4. Қына тасқа бітеді,

Білім басқа ......

5. Адамды адам еткен .....

6. Өтірік сөз – ұят,

Шын сөз - ....

7. Өнерлі бала ........

8. Жығылып жатып,

Сүрінгенге .....

9. Көк лағым көгенде жатып семіреді. .....

Жаңа сабақ

Шай

• Шай әлем халықтарының сүйіп ішетін сусыны. Шайдың отаны – Қытай мен Үндістан, сондай – ақ Жапония мен Цейлонда өседі. Біздің елімізге Ресей арқылы келген.
• 1638 жылы Михаил Романов патша маңғол ханы Кугчинге сыйлық жолдайды. Патшадан келген бағалы сыйлыққа тарту ретінде маңғол ханы 200 қорап шай жібереді. Шайдың көріп, патша мен оның боярлары таң қалысады, қалай пайдалануды білмейді, әуелгі кезде оны дәрі орнына қолданады. Тек бертін келе шайды сусын ретінде ішуді үйренеді. Сөйтіп 1696 жылы Ресей патшасы шай алып келу үшін орыс көпестерін арнайы Шығыс елдеріне жібере бастайды.
• С, Р, В тобындағы дәрумендерге бай. Шайдың құнарлығы қант, кілегей, сүт қосқанда едәуір артады.
• Шай ылғал мен бөтен иісті жеңіл қабылдайды, сондықтан оны құрғақ жерде, өткір иісті заттардан аулақ сақтау керек.
• Шайды қыздар мен келіңдер құяды. Қонақтың кеселерін шатастырмай, кесеге шайды толтырмай құю қажет. Ыстық шай шөл қандырып, жанынды жадыратады, суықта ішсең ішсең, жылытады, бойынды сергітеді.

Шай - ең көп таралған, судан кейін маңызы

жөнінен ІІ орын алатын, дайындалу ерекшелігі бойынша ең танымал, шөліңді басатын,

дәмі мен иісі ерекше сусын.

Шай туралы қазақ мақалы

Шайды бір жұтқанда, ерінің суланады,

Екінші жұтқанда жалғыздықты ұмыттырады,

Үшінші жұтқанда ішкі сарайыңды аралап, зерттейді,

Төртінші жұтқанда қайғы ұмытылады,

Бесінші жұтқанда батырмен айқасуға болады

«Жаңа қайнатылған шай – дәру,

Түннен қалған шай – ауру»

Шығыс мақал – мәтелі

Тарихқа көз жүгіртсек....

Шайдың отаны – Оңтүстік Батыс Қытай және оған жақын жатқан Бирма және Солтүстік Вьетнам. «Шай» атауы Солтүстік Қытайдың сһа деген сөзінен шыққан, ал өзі 5700 жыл бұрын пайда болған. Шай ішу дәстүрі ежелгі Қытай елінен бастау алады. Аңыз бойынша желмен ұшып келген бірнеше шай жапырағы қытай императоры үшін дайындалып жатқан ыдыстағы қайнаған суға түсіп кетеді (б.з.д.VI ғасыр ). Сусын өзінің дәмімен және қош иісімен билеушіні қатты қызықтырады. Сол күннен бастап ол өзінің қол астындағыларға шай демдеп, оны ішуді бұйырады.

Сары шай — өте сирек кездеседі және шайдың ең қымбат түрі. Жылына 300-600 келі ғана өндіріледі. Бір ғана жерде, яғни Дунтиху өзені ортасындағы аралда өседі. Өте қатқыл, әсері күшті .

Көк шай — шай жапырағының күн көзіне кептірілген түрі. Көк шайдың пайдасы көп. Ол адамды семіртпейді, несеп бөлу мен жүрек бұлшық еттерінің қызметін күшейтеді, қан қысымын төмендетеді, адам жанын сергітіп, сейілтеді.

Улун шайы — жартылай ферментті, ашық түсті. Бас пен ми жұмысына күш түскенде өте жақсы жәрдемдеседі.

Шай — байха (үгітілген) және тақта шай (престелген) деп бөлінеді. Байха шайы: қара (ең көбірек тарағаны), көк және сарғыш қара, көк шай. Онда белокты заттар мен амин қышқылдары (16 пайыздан 25 пайызға дейін), пигменттер (бояғыш заттар 10 пайызға дейін), А1, В1, В2, РР, С тағы да басқа дәрумендер бар. Шайдың сергітетін әсері оның құрамындағы кофеинге байланысты. Шайдағы эфир майы 0,006 – 0,02 пайызға жуық.

Қара пуэр — тым сирек кездесетін сорт. Жылына бірнеше келі етіп қана жасайды. Бұл шай кездейсоқ дайындалған. Шай плантациясынан дүкендерге әкелгеннен кейін, жаңбыр астында қалып қойып, қатты дымқылданған. Сөйтіп, бірнеше жылдар бойы қожайынның қоймасында жатқан. Кейін шайдың бір қорабын алып, дәмін көргенде қожайын шалқасынан түсе жаздапт ы .

Қызыл шай — (бізше қара шай) күшті ферменттелген шай. Бұл да көк шайға жатады, бірақ жиналғаннан кейін өте жоғары температурада кептірілген.

Қара шай – ең көп таралған түрі

(Қытайда бұл сұрыпты қызыл шай деп атайды).

Оның дайындалуында шай ағашының жапырағы

өңдеудің барлық түрінен өтеді: сүрлеу, шырынды таңдап алу,

кептіру және үгу. Қара шай ми жұмысын күшейтеді, депрессияны,

шаршаңқылықты бәсеңдетеді және зат алмасуды жақсартады .

Көптеген дерттеріне қарсы ем бола алады, қатерлі ісік ауруының қаупін азайтады.

Компьютер экранынан таралатын радиациядан қорғайтын қасиетке ие

Жүйке жүйесін жақсартады

Шайдың

пайдасы

Түрлі бактерияларды өлтіре алатын күшке ие

Жүрек-қан тамыр ауруларына, әсіресе, қан тасу мен атеросклероз сырқатын емдеуге шипа.

Уланған адам ағзасын емдейді

Адамның асқазанына түскен танин шырышты қабатты күйдіріп, осында орналасқан жүйке жүйесінің ұштарын жауып тастайды

Шайды көп пайдаланса, адам терісінің түсі өзгеріп, ұйқысы қашады

Шайдың зияны

Буындарына тұз жиналған адамдарға көк шайдың зияны көбірек.

Бірнеше рет қайнатса құрамындағы пайдалы элементтер біртіндеп азайып, зиянды заттар көбейе түседі

Құрамындағы кофеин жүйке жүйесінің қызметін қоздырады, қан қысымын күшейтіп жібереді.

Көк шайдың құрамында зат алмасу процесінің бұзылуына себепкер болатын улы несепнәр түзетін пуриндер де көп мөлшерде кездеседі

Сарамандық жұмыс:

Шай дайындау технологиясы

Шай демдеу әдісі

Мақсаты: шай демдеуді үйрену.

Керекті құралдар: қайнаған ыстық су, шайнек, шай, кесе, сүт, құмшекер, шай қасық.

Ағымдағы жұмыс: техника қауіпсіздік ережені сақтау.

Орындалуы:

- қайнаған су дайындау.

- құрғақ шай түрін таңдау.

- шайнектің ішін шаю.

- шайнекке құрғақ шай салу.

- құрғақ шай салынған шайнекке, ыстық су құю.

- дайын болған шайды кесеге ұсынып құю.

Жаңа сабақты бекіту Тест жұмысы

1. Шайдың отаны

А. Қытай мен Үндістан Ә.Қазақстан мен Қытай Б.Өзбекстан мен Ресей

2. Шай қайда өседі?

А. Қазақстан мен Қытайда Ә. Жапония мен Цейлонда Б. Қазақстан мен Ресейде

3. Шай демдеу әдісі .

А. Шайдың үстіне қайнаған су құйып, шыққан шайды кеселерге құямыз.

Ә. Шайнекті ыстық сумен бір рет шайып, жылытамыз, адам санына қарай

қасықпен шайды саламыз. Үстіне қайнаған су құйып, шыққан шайды кеселерге құямыз.

Б.Салқын суға шайды саламыз, кесеге құямыз

4. Шай демдеу үшін бізге не қажет ?

А. ыстық су, шай, шайнек, кесе. Қосымша – сүт, қант, шай қасық.

Ә. ыстық су, шай. Қосымша – сүт, қант, пышақ.

Б. шай, шайнек, кесе. Қосымша – сүт, қант, ожау.

5. Шай демдегенде қандай техника қауіпсіздігін сақтау қажет ?

А. Ыстық суды абайлап құю керек

Ә. Қауіпсіздік ережесін сақтаудың қажеті жоқ

Б.Қасықты пайдалануға болмайды.

6. Шай қандай дәрумендерге бай ?

А) Ешқандай дәрумен жоқ Ә) А, Ә, Б тобындағы дәрумендер

Б) С, Р, В тобындағы дәрумендер

Тест жауабы

1 - а

2 - ә

3 - ә

4 - а

5 - а

6 - б

Қорытындылау

Не білдім ?

Нені үйрендім ?

Нені білгім келеді ?

Бағалау

5 болсын алар бағамыз,

Біліммен бақыт табамыз.

Өнер-білім көп бақыт,

Өсе берсін санамыз.

Үйге тапсырма

Күнделікті енді ашайық Үй тапсырмасын жазайық. Бүгінгі алған білімді, Ұмытпай есте сақтайық

Шай демдеп үйрену

Назарларыңызға

рахмет!